اکبر ترکان می‌گوید: فلسفه مناطق آزاد تجاری - صنعتی، تقویت «پایگاه منطقه‌ای» است
گروه تجارت
با اینکه مجلس نهم در سال گذشته با افزایش تعداد مناطق آزاد مخالفت کرده بود، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دوره دهم با یک فوریت لایحه دولت برای ایجاد ۷ منطقه آزاد تجاری، صنعتی و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی در کشور موافقت کردند. بر این اساس، در جلسه علنی روز گذشته مجلس، یک فوریت لایحه «ایجاد ۷ منطقه آزاد تجاری، صنعتی و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی» در دستور کار قرار گرفت که پس از توضیحات اکبر ترکان؛ مشاور رییس‌جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد و نیز سخنان نمایندگان مخالف و موافق، نمایندگان با ۱۳۰ رای موافق، ۱۰۰ رای مخالف و ۱۲ رای ممتنع از مجموع ۲۵۶ نماینده حاضر، با یک فوریت این لایحه موافقت کردند. لایحه پیشنهادی ایجاد مناطق آزاد تجاری، اول آذر ماه پارسال در نشست شورای عالی مناطق آزاد و به ریاست معاون اول رییس‌جمهوری به تصویب هیات دولت رسید، اما نمایندگان مجلس نهم در جلسه علنی روز 29 آذرماه این لایحه را رد کردند. دولت روز 30 آذر ماه بار دیگر این لایحه را به مجلس فرستاد اما برای بار دوم با مخالف نمایندگان روبه‌رو شد تا اینکه سرانجام دولت یازدهم با آغاز به کار مجلس دهم، از فرصت همسویی این مجلس با کابینه استفاده کرد و این
لایحه را مجدد به مجلس فرستاد.
کلیات و جزئیات لایحه بررسی می‌شود
بر اساس این گزارش، کلیات و جزییات لایحه دولت پس از بحث و بررسی بر سر لایحه در کمیسیون اقتصادی، مجددا در صحن علنی بررسی خواهد شد. در صورت تصویب نهایی این لایحه، به دولت اجازه داده می‌شود: «1- در استان‌های گلستان (اینچه‌برون)، ایلام (مهران)، اردبیل (اردبیل)، سیستان و بلوچستان (سیستان)، کردستان (بانه- مریوان)، هرمزگان (جاسک)، بوشهر (بوشهر) منطقه آزاد تجاری، صنعتی را در محدوده‌هایی که به تصویب هیات وزیران می‌رسد، ایجاد کنند. ۲- در استان‌های فارس (فسا)، یزد (ابرکوه و میبد)، زنجان (زنجان)، کهگیلویه و بویراحمد (گچساران)، آذربایجان‌غربی (سرو- ارومیه)، خراسان‌رضوی، (خواف و قوچان)، لرستان (خرم‌آباد)، قزوین (تاکستان) و اصفهان (شاهین شهر) منطقه ویژه اقتصادی و در استان البرز (ساوجبلاغ) منطقه ویژه اقتصادی دارویی ایجاد کنند. 3-اراضی نیمه شمالی جزیره هرمز در محدوده مصوب هیات وزیران و با تایید ستاد فرماندهی کل قوا به وسعت ۲۱ کیلومتر مربع به هم پیوسته و راه اتصال دریای آن به جزیره قشم به محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی قشم ملحق می‌شود. ۴-مناطق آزاد تجاری صنعتی یاد شده بر اساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد مصوب ۱۳۷۲ و مناطق
ویژه اقتصادی مصوب ۱۳۸۴ اداره خواهند شد.»
دفاع ترکان از افزایش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی
در همین حال، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در نشست علنی مجلس شورای اسلامی به دفاع از لایحه ایجاد 7 منطقه آزاد تجاری- صنعتی و 12 منطقه ویژه اقتصادی پرداخت. اکبر ترکان با تاکید بر اینکه فلسفه وجودی منطقه آزاد تجاری - صنعتی ارتباط با همسایگان است، گفت: از تقدیم لایحه منطقه آزاد جاسم بیش از دو سال و نیم می‌گذرد. ترکان گفت: پیگیری وضعیت برخی مناطق آزاد جدید که هر یک طی سفرهای مختلف رییس‌جمهور بررسی شده در قالب لایحه در مجلس قبل مطرح شد. برخی مناطق مانند منطقه آزاد جاسم نزدیک به دو سال و نیم از پیشنهاد لایحه آنها می‌گذرد لذا درخواست داشتم به جای بررسی مجزا، زمانی که لوایح مورد بررسی قرار می‌گیرد، دوفوریت لوایح مطرح شود تا زمان زیادی در مسیر بررسی از دست ندهیم. دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ادامه داد: انتظار می‌رود بتوانیم در برنامه‌های اجرایی قبل از دست دادن زمان این لوایح را بررسی کنیم؛ به همین دلیل درخواست دوفوریت شد تا عقب ماندگی دوره گذشته جبران شود. این 7 منطقه که لایحه آن تقدیم شده هر یک فلسفه‌یی دارند که فلسفه وجود آن ارتباط با همسایگان است.
ترکان همچنین ادامه داد: همسایگان بهترین بازارهای ما برای روابط دوجانبه اقتصادی هستند لذا مناطق آزاد جدید که لایحه آن تقدیم شده همه در مناطق مرزی هستند و جهت افزایش ارتباط با همسایگان هر یک از این مناطق ماموریتی دارند. در رابطه با همسایه غربی عراق، منطقه آزاد اروند را داریم که با عراق جنوبی نیز در تعامل و داد و ستد تجاری است.
همچنین صادرات کشور ما از طریق منطقه آزاد اروند به عراق سال گذشته یک میلیارد و 200میلیون دلار بوده است. ترکان افزود: دو منطقه دیگر در این 7 منطقه پیشنهادی نیز ماموریت توسعه روابط را دارند که شامل مهران با عراق مرکزی و مریوان با اقلیم کردستان می‌شود. البته می‌دانم مناطق مستعد دیگری در رابطه با عراق وجود دارند که باید در زمان خود مورد بررسی قرار بگیرند. وی به دیگر مناطق آزاد پیشنهادی اشاره کرد و گفت: اینچه‌برون یکی از این مناطق است که ظرفیت بالایی جهت همکاری معدنی با قزاقستان از طریق راه‌آهن سراسری در شرق دریای خزر دارد و می‌تواند به یک قطع متالوژی برای توسعه صنعت در استان گلستان تبدیل شود. دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی افزود: منطقه آزاد جاسم به عنوان پایانه صادرات دوم نفت ایران قرار است غیر از خارک به عنوان منطقه دوم صادرات نفت خام کشور معرفی شود. در واقع می‌خواهیم از شمال خلیج‌فارس نفت خام را به جاسم بیاوریم.
تشریح کارکرد کمی و کیفی مناطق آزاد
در همین حال، دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور در یک گفت‌وگوی رادیویی نیز به تشریح کارکردها و چگونگی گسترش کمی و کیفی مناطق آزاد تجاری در نقاط مختلف کشور پرداخت و گفت: جاسک قطب دوم صادرات نفت خام کشور می‌شود. ترکان با اشاره به پیاده‌سازی بند 11 اقتصاد مقاومتی اظهار کرد: امروز ماموریت روشنی برای مناطق آزاد تعریف شده؛ اما نگاه ما به صادرات و تولید این‌گونه است که بهترین بازار همسایگان و بازار منطقه هستند، چون نزدیک‌ترین وضعیت را به سبک زندگی ما دارند.
دبیر مناطق آزاد کشور ادامه داد: در نقاط مرزی باید به بازار آن طرف مرز توجه و خود را برای صادرات کالا و خدمات تجهیز کنیم. ترکان خاطرنشان کرد: ماموریت آن نیز، آبادانی یک نقطه مرزی است؛ به عنوان مثال منطقه آزاد ارس باعث شده یک منطقه مرز صنعتی و پیشرفته شود. وی مرزبندی‌های مختلف با کشور همسایه عراق را برشمرد و افزود: همچنین منطه آزاد اردبیل برای کار با جمهوری آذربایجان پیش‌بینی شده و راه‌آهن بخش شمالی کشور ظرفیت‌های معدنی قزاقستان را به منطقه آزاد اینچه‌برون انتقال دهد و در آنجا شهری متالوژی ایجاد می‌کنیم. ترکان ادامه داد: منطقه آزاد سیستان نقطه دیگری است که در زابل پیش‌بینی شده که طی سال‌های اخیر بسیار آسیب دیده و سهم حق‌آبه ایران از رودخانه مرزی با افغانستان به درستی داده نمی‌شود. وی گفت: امیدواریم با ایجاد منطقه آزاد زابل، به بهبود معیشت مردم این خطه کمک کنیم؛ در جنوب نیز جاسک پیش‌بینی شده که قطب دوم صادرات نفت خام خواهد بود.
مخالفان و موافقان چه گفتند؟
اما در جریان بررسی یک فوریت لایحه ایجاد 7 منطقه آزاد تجاری- صنعتی و 12 منطقه ویژه اقتصادی نمایندگان مخالف و موافق نظرات خود را در مخالفت و موافقت با این لایحه عنوان کردند که جبار کوچکی‌نژاد در مخالفت با یک فوریت آن گفت: این لایحه به صورت طرحی در مجلس نهم پیشنهاد شد اما رای نیاورد که دلیل آن عدم بازدهی مناسب مناطق آزاد کنونی بود. نماینده رشت در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: مناطق آزادی که هم‌اکنون وجود دارد در جنوب و شمال کشور کارنامه موفقی ندارند و با توجه به اینکه فلسفه مناطق آزاد تولید و صادرات بوده است، نقش اساسی ایفا نکرده‌اند.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در مجلس دهم با بیان اینکه در حال حاضر در مناطق آزاد جز واردات کار دیگری صورت نمی‌گیرد، عنوان کرد: در این مناطق مالیات دریافت نمی‌شود که برخلاف منافع عمومی است، همچنین برای واردات کالا مشکلاتی وجود دارد و فسادهایی شکل گرفته که اگر سازمان بازرسی گزارش دهد از موافقت خود می‌گذرید. حسینعلی حاجی‌دلیگانی نیز در ادامه این جلسه به عنوان موافق لایحه ایجاد 7 منطقه آزاد تجاری- صنعتی و 12 منطقه ویژه اقتصادی گفت: اصل مناطق آزاد یا ویژه مطلوب است اما اشکالاتی دارد که این اشکالات یا به مجریان یا به قوانین نحوه اداره مناطق آزاد باز می‌گردد. نماینده شاهین‌شهر در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اگر اشکال از مجریان باشد باید به آنها فشار آورد تا براساس قانون عمل کنند و اگر اشکال از قانون باشد باید آن را اصلاح کرد و صورت‌مساله را پاک نکرد.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور مجلس با بیان اینکه دولت برخی نقاط کشور را با کار کارشناسی مستعد منطقه آزاد شدن دانسته، خاطرنشان کرد: نباید بین مناطق تبعیض قائل شد و باید فرصت داد، همچنین در راستای بند 11 و 19 سیاست‌های اقتصاد مقاومتی می‌توان تسهیل تولید و صادرات در مناطق آزاد را صورت داد.
