گروه انرژی
از ابتدای انتشار خبر وقوع آتش‌سوزی در مجتمع پتروشیمی بوعلی‌سینا در ماهشهر یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های کارشناسان و مردم اثرات زیستمحیطی این حادثه و تاثیر آن بر سلامت کارکنان، آتش‌نشانان و ساکنان بومی بود. اما از همان ابتدا مقام‌های اجرایی دخیل در مهار آتش‌سوزی هر گونه سمی بودن دود یا خطر جانی برای ساکنان شهر را قویا تکذیب می‌کردند. به گزارش «تعادل» به نقل از شانا روابط عمومی پتروشیمی بوعلی‌سینا در همان ساعات اولیه وقوع آتش‌سوزی با انتشار بیانیه‌یی اعلام کرد که دود آتش‌سوزی برای مناطق مسکونی مسمومیتی ندارد. همچنین به گزارش «تسنیم» مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان در مصاحبه با یکی از رسانه‌های خوزستان با اشاره به آتش‌سوزی مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا ماهشهر گفت: «هیچ خطری شهروندان را تهدید نمی‌کند و در اطراف این مجتمع هیچ منطقه مسکونی وجود ندارد و تمام منطقه صنعتی است.» بالدی درخصوص دود ناشی از این آتش‌سوزی که آسمان ماهشهر را فرا گرفته است نیز گفت: این دود سمی نیست و از این نظر مشکلی متوجه سلامت مردم نیست.
البته وی در گفت‌وگوی خود با «تسنیم» این مساله را تکذیب کرده و اظهار می‌کند:«من در هیچ جایی نگفته‌ام که دود سمی نیست. «من کی گفتم؟» اگر کسی از من نقل قول کرده، اشتباه نقل قول کرده است. من نگفتم سمی نیست. نگفتم آلودگی ندارد بلکه آلودگی دارد ولی سلامتی مردم را شدید تهدید نمی‌کند و الان نیز همین را می‌گویم».
مدیرکل مدیریت بحران خوزستان با بیان اینکه منظور ما از میزان شدت و ضعف بوده، بیان کرد: بالاخره دود یعنی آلودگی؛ این طبیعی است و حتی یک آدم بی‌سواد نیز می‌داند که دود یک نوع آلودگی است ولی اینکه شدتش چقدر است و چقدر تاثیر دارد مهم است. وی گفت: ما فکر می‌کردیم گازهایی سمی در این آتش هست ولی بعد دوستان محیط زیست اعلام کردند که این طور نیست.
همچنین مشاهدات خبرنگار اعزامی«تعادل» و نیز تصاویر منتشر شده از عملیات مهار آتش در مهار رسانه‌ها نیز نشان می‌دهد که هیچ‌گونه تجهیزات تنفسی و استفاده از ماسک در دستور کار آتش‌نشانان و کارکنان نبوده و حتی مقامات حاضر در صحنه ازجمله وزیر و معاون وی نیز وقعی به این مساله ننهاده بودند. از سوی دیگر تکذیب خبر تخلیه منازل مسکونی ماهشهر در اثر این آتش‌سوزی نیز نشانه دیگری بر اعتقاد مسوولان مدیریت بحران مبنی بر بی‌خطر بودن این دود بود. ضمن اینکه هنوز هیچ خبر رسمی مبنی بر مسمومیت یا هرگونه عوارض دیگر ناشی از استنشاق دود نه از ماموران آتش‌نشانی و نه از ساکنان ماهشهر منتشر نشده است.
اما کمتر کسی می‌تواند باور کند که آتش‌سوزی با این وسعت در یک مخزن مملو از مواد شیمیایی خطرات محیط‌زیستی و جانی با خود به همراه نداشته باشد. پیش از این «تعادل» در گزارشی تحت عنوان «راهکارهای جهانی برای مواجهه با آتش‌سوزی در واحدهای پتروشیمی» به این موضوع پرداخته بود که تمام آتش‌سوزی‌های پتروشیمی در زمره «مواد خطرناک» یا Hazardous Material که به اصطلاح HAZMAT خوانده می‌شوند، قرار می‌گیرد و لازم است که ماهیت مواد مشتعل شناخته شود و تمام نیروها از لباس‌ها و تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده کنند. اما در جریان عملیات اطفای حریق در ماهشهر شاهد این بودیم که این مساله کمتر مورد توجه قرار گرفت.
در همین رابطه مشاور رییس سازمان حفاظت از محیط زیست واکنش شدیدی به اظهارات برخی مسوولان مبنی بر بی‌خطر بودن این آتش‌سوزی نشان داد و خواستار پرداخت خسارت‌های زیستمحیطی این آتش‌سوزی شد. به گزارش «تعادل» به نقل از ایسنا اسماعیل کهرم گفت: جبران خسارات و آسیب‌هایی که به محیط زیست وارد می‌شود باید پرداخت شود و قطعا این مورد باید بر پتروشیمی ماهشهر نیز اعمال شود و خسارت وارده به محیط زیست در اثر آتش‌سوزی اخیر پرداخت شود.
اسماعیل کهرم اظهار کرد: گفته می‌شود، دود ناشی از آتش‌سوزی اخیر پتروشیمی در ماهشهر، سمی و مضر نبوده؛ چگونه ممکن است که این حجم ترکیبات شیمیایی پتروشیمی دچار حریق شود و میلیون‌ها تن مواد شیمیایی تبدیل به دود شود و آن وقت تاثیر نداشته باشد. چگونه چنین چیزی ممکن است؟
وی ادامه داد: کسانی که این اظهارات را بیان می‌کنند آیا حاضرند که فرزندان خود را در معرض دود این کارخانه‌ها قرار دهند؟ چرا حقیقت بیان نمی‌شود؟ حقیقت این است که این دود، حاصل سوختن میلیون‌ها لیتر ماده شیمیایی با ترکیب‌های مختلف بوده است و قطعا بر محیط زیست تاثیر دارد.
مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد: البته کره زمین توسط جریانات هوا محافظت می‌شود؛ ممکن است این دود پس از گذشت چند روز با وزش باد پراکنده شود و از بین برود ولی باید در نظر گرفت که این دود حاصل ترکیبات شیمیایی و مواد نفتی است که سوخته و به دود تبدیل شده بنابراین مسموم‌کننده است. باید گفت که هم دود ناشی از صنایع پتروشیمی و هم دود ناشی از آتش‌سوزی اخیر به محیط زیست آسیب وارد می‌کند.
کهرم درخصوص اینکه چرا صنایع کشور ما نسبت به صنایع کشورهای خارجی از میزان آلایندگی بسیاری برخوردار هستند، گفت: در این خصوص نخستین مورد این است بی‌دقتی‌هایی که در صنعت ما وجود دارد در صنایع کشورهای دیگر نیست. مورد دوم این است که کشور ما تحت تحریم بوده و در صنایع از وسایل مدرن استفاده نکرده همچنین اعتبارات به جای اینکه جهت بهبود وضعیت کارخانه‌ها و امکانات با استانداردهای به روز هزینه شود در محل‌های غیرمناسب هزینه شده است.
وی ادامه داد: باید با اعتبارات، مهندسان متخصصی تربیت کرد که به علم روز و امکانات روز دسترسی داشته باشند تا میزان آلایندگی نیز کاهش پیدا کند. اکنون در صنایع پتروشیمی از وسایل قدیمی استفاده می‌شود و صنایع ما به ویژه پتروشیمی صنایعی قدیمی هستند که آلایندگی آن بسیار زیاد است.
کهرم با بیان اینکه دود ناشی از صنایع پتروشیمی برای محیط زیست زیان دارد، گفت: از اسم پتروشیمی مشخص است که مواد مورد کاربرد آن شیره نفت است و حامل مواد شیمیایی و نفتی بسیار زیادی است. درحالی که دود ناشی از اگزوز یک ماشین هم هوای شهر را آلوده می‌کند قطعا این صنایع و دودی که تولید می‌کنند نیز برای محیط زیست ضرر دارد.
وی اظهار کرد: حوادث در صنایع تمام کشورها رخ می‌دهد و حتی در کشورهای پیشرفته نیز برخی فجایع زیستمحیطی رخ داده ولی در کشورهای درحال توسعه و عقب‌مانده این حوادث بسیار بیشتر و حجم آن نیز بزرگ‌تر است.
مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: آلوده کردن محیط زیست، مجازات دستگاه آلاینده را به دنبال خواهد داشت و باید جریمه آن پرداخت شود. صنایع آلاینده و پالایشگاه‌ها اگر تشخیص داده شوند باید هزینه‌هایی به عنوان خسارت‌های زیست محیطی پرداخت کنند.
وی با اشاره به کوتاه ماندن دست سازمان محیط‌زیست از دریافت خسارت‌های محیط‌زیستی ادامه داد: البته متاسفانه این هزینه‌ها به سازمان محیط زیست وارد نمی‌شود و به خزانه دولت واریز می‌شود و سازمان حفاظت محیط زیست قدرت جذب این اعتبارات را ندارند.
این فعال محیط زیست اظهار کرد: در سیاست‌های کلی نظام در زمینه محیط زیست، آلوده کردن محیط زیست یک جرم است و آلوده‌کننده محکوم می‌شود. این سیاست‌ها در 15ماده تنظیم شده و از سوی رهبر معظم انقلاب نیز ابلاغ شده است بنابراین جبران خسارات و آسیب‌هایی که به محیط زیست وارد می‌شود باید پرداخت شود و قطعا این مورد بر پتروشیمی ماهشهر نیز اعمال شود و خسارت وارده به محیط زیست در اثر آتش‌سوزی اخیر باید پرداخت شود. با تمام این توصیفات به نظر می‌رسد هر چند در ظاهر آتش‌سوزی پتروشیمی بوعلی‌سینا متعلق به هلدینگ خلیج‌فارس واقع در ماهشهر تلفات و مسمومیت آنی نداشته اما به نظر می‌رسد که ضررهای ناشی از استنشاق دود حاصل از این آتش انکارناپذیر است و احتمالا در سال‌های آتی اثرات خود را بر سلامت کسانی که در محدوده آتش‌سوزی قرار داشتند، نشان خواهد داد آنگاه پاسخ این سوال که آیا وزارت نفت و ستاد مدیریت بحران و مدیران هلدینگ خلیج‌فارس در زمینه رعایت مسائل ایمنی و زیستمحیطی واقعا کوتاهی کرده‌اند یا خیر را باید داد.
