فعالان تئاتر حقوقبگیر نیستند و اغلب درآمدشان دستمزدی است که وابسته به نوع کار تغییر میکند. اما در میان قدیمیهای این رشته، هستند کسانی که با عنوان بازیگر و کارگردان تئاتر استخدام نهادهایی مثل اداره هنرهای دراماتیک، اداره فرهنگ و هنر و... شدند و این روزها حقوق بازنشستگیشان را دریافت میکنند.
«علی نصیریان» چهره ماندگار بازیگری تئاتر و سینماست و با بردن نامش، تصاویر آشنایی از او در نقشهایی مختلف به ذهن میآید. این بازیگر ۸۱ ساله تئاتر، تلویزیون و سینما هم بازنشسته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ علی نصیریان درباره حقوق بازنشستگی خود میگوید: «قبلا یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان دریافت میکردم که از امسال شده است 2میلیون تومان.»
«جمشید مشایخی» هم حقوق بازنشستگی خود را ماهانه از حساب خود برداشت میکند و تصویری از فیش حقوقی خود در اختیار ندارد؛ او که نزدیک به ۵۰سال پیش به استخدام اداره هنرهای دراماتیک درآمد، حقوق بازنشستگی این روزهای خود را «2 میلیون تومان» اعلام میکند.
سهراب سلیمی، هم جزو بازیگران قدیمی تئاتر است که تاکنون ۱۲۷کار صحنهیی نمایش انجام داده است. او درباره بازنشستگی و فعالیت هنری خود میگوید: «من و دیگران، طیف وسیعی از هنرمندانی بودیم که پس از فراز و نشیبهای فراوان به استخدام اداره برنامههای تئاتر (فرهنگ و هنر سابق) درآمدیم. ۳۲ سال در چارچوب سیاستهای فرهنگی- هنری این کشور فعال بودم و در ۱۲۷ اثر نمایشی فعالیت کردم که اگر آن را به حدود 30سال فعالیت کارمندی تقسیم کنیم، میشود سالی چهار اثر.»
سهراب سلیمی درباره مبلغ حقوق بازنشستگیاش میگوید: «بعد از ۳۰ سال کار، با کمال تاسف باید بگویم دریافتی من به عنوان یک بازنشسته یک میلیون و ۵۷۰ هزار تومان است.»
دستمزد یک بازیگر و کارگردان در تئاتر وابسته به عوامل زیادی است؛ از سابقه و شهرت و استعداد گرفته تا شانس و روابط و کار مستمر و مانند آن. یک کارگردان و یک بازیگر شناخته شده، برای یک کار خوب در سالنی خوب، بهطور میانگین دستمزدی حدود ۱۰میلیون تومان خواهد داشت. یعنی آن ۱۳۰ میلیونی که حقوق یک ماه مدیران خاص است، به اعتقاد فعالان تئاتر، معادل دریافتی ۱۳ بازیگر برای حدود ۵ ماه تمرین و بازی است.
ایوب آقاخانی، کارگردان و بازیگر تئاتر معتقد است عدم امنیت مالی هنرمند در ازای کار تولیدیاش مهمترین مساله اهالی تئاتر است: «ممکن است دستمزد یک هنرمند تئاتر مقدار مشخصی باشد اما اصلا ضمانتی مبنی بر اینکه در ازای کاری که انجام داده به این دستمزد دسترسی پیدا کند، وجود ندارد.»
آقاخانی ادامه میدهد: «من به عنوان کارگردان ممکن است چند کار در طول سال انجام دهم اما لزوما همگی به بازدهی مالی نرسد. یا هزینههای پروژهام به اندازهیی زیاد شده باشد که هرقدر هم دربیاوریم، در مسیر جبران هزینهها خرج شود و دیگر نتوان اسم سود روی آن گذاشت؛ واقعیت این است که بسیاری از هنرمندان تئاتر و مشخصا کارگردانان فقط به نیت زنده ماندن در حرفه خودشان کار میکنند.»
ایوب آقاخانی سال گذشته دو نمایش روی صحنه برده و معتقد است یکی از آنها که در فضای خصوصی اجرا شد تنها هزینههای خودش را تامین کرد و به سود نرسید: چند ماه تمرین و ماهها اجرا را عملا برای هیچ انجام دادیم؛ البته ارزش مخاطب و رضایت او در استخدام حرفهیی موثر است اما از نظر اقتصادی مطلقا سودی در کار نبود.
تمام ماحصل من از فعالیت تئاتر در سال گذشته، برمیگردد به یک اثر؛ در حالی که چند اثر را انجام دادم. اگر آن دستاوردی که من از یک کار دارم را تقسیم کنیم به تعداد کارهایی که از آنها دستاورد مالی نداشتم، میبینید که همان یک کار هم به سطح بسیار نازلی سقوط میکند. بنابراین در چنین شرایطی اصلا اینکه فکر کنید درآمد هنرمند تئاتر را در این روزها میتوانید با یک مدیری که ضمانت دریافت مقدار مشخصی از بهره مالی دارد مقایسه کنید، بیهوده است.