گروه صنعت|
رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه در دو دهه اخیر به ویژه کشورهای جنوب شرق آسیا نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خارجی به عنوان رکن اصلی این رشد اقتصادی بوده است. کارشناسان اقتصادی معتقدند کشورهایی که در جذب سرمایه‌های خارجی جذابیت ایجاد کرده و در این راه موفق عمل می‌کنند، در واقع پس‌اندازی فراتر از آنچه در داخل کشور دارند، به دست می‌آورند. به بیان دیگر ورود سرمایه‌های خارجی به یک کشور می‌تواند در شرایط اقتصادی مناسب، منابع توسعه اقتصادی را در اختیار کشورها قرار دهد، به شرطی که سیاست‌های اتخاذ شده در جذب سرمایه‌گذاران خارجی به ماندگاری سرمایه‌ها در کشور نیز کمک کند.
بر اساس مولفه‌های جهانی سرمایه‌گذاری، مزایای سرمایه‌گذاری خارجی متعدد و با توجه به شرایط اقتصادی هر کشور متفاوت است. ورود یک سرمایه خارجی به یک کشور بی‌تردید امکان انتقال تکنولوژی پیشرفته را برای کشور میزبان فراهم می‌کند. در کنار آن موجب فراهم آمدن شرایط اشتغال از نوع اشتغال کارا خواهد بود. کشورهایی که به دنبال تجارت آزاد و بین‌المللی شدن اقتصاد هستند با استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارجی به سهولت می‌توانند در این مسیر گام بردارند. از سوی دیگر ورود سرمایه خارجی به کشور به معنای افزایش منابع مالی، تولید به تبع آن افزایش صادرات است. جدای از موارد ذکر شده استفاده از روش‌های مدیریت و تولید نوین، خلاقیت در تولید، افزایش کیفیت کالاهای تولیدی و در نهایت توسعه و رشد اقتصادی از مزایای دیگر استفاده از سرمایه‌های خارجی است. تا پیش از توافق هسته‌یی ایران، تحریم‌ها تنها عامل عدم ورود سرمایه‌های خارجی به کشور عنوان می‌شد.
اگرچه در کنار تحریم‌ها موارد ریز و درشت دیگری نیز در این مقوله تاثیرگذار بود، اما تنها عاملی که به اذعان بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی می‌توانست مانع بزرگی بر سر راه ورود سرمایه‌گذاران خارجی باشد، تحریم‌های اقتصادی بود.
اکنون دوران پسابرجام فرارسیده است و با رفع تحریم‌ها این تصور وجود داشت که سرمایه‌گذاران خارجی یکی پس از دیگری به ایران آمده و با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی، اقتصاد ایران را دگرگون می‌کنند، اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداد و با وجود ورود هیات‌های متعدد اقتصادی و تجاری، همچنان هیچ شرکت خارجی حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران نیست. علت عدم جذب موفق سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را از زوایای متعدد می‌توان بررسی کرد. برخی کارشناسان بر موانع اقتصادی و برخی دیگر بر موانع سیاسی، حقوقی و فرهنگی تاکید دارند.
اشتیاق خارجی‌ها برای افزایش مناسبات
در این راستا، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در مورد استراتژی ایران برای سرمایه‌های اروپایی که قرار بود در دوران پسابرجام وارد ایران شود، می‌گوید: مجموعه‌یی از ضوابط و مقررات جدید برای جذب سرمایه‌های خارجی در وزارت صنعت تدوین شده است و برای بررسی بیشتر در اختیار بخش خصوصی قرارداده شده تا نظرات آنها را پیرامون این ضوابط داشته باشیم و سپس ابلاغ کنیم.
آن طور که او می‌گوید: بخش مهمی از این ضوابط، متوجه شروط ماندگی شرکت‌های خارجی در بازار ایران است؛ آنها در گام اول باید تکنولوژی را به ایران انتقاد دهند و در گام دوم؛ حتما باید شرکتی به صورت مشارکتی با فعالان اقتصادی کشور تاسیس کنند. شرکتی که باید 30 درصد تولیدات آن صادراتی باشد؛ در غیر این صورت، دولت تقاضای تزریق سرمایه از سوی آنها را نخواهد پذیرفت. به گفته ولی‌الله افخمی‌راد، هم‌اکنون شرایطی به لحاظ اقتصادی پیش روی ایران قرار گرفته که تمایل زیادی از جانب کشورهای توسعه یافته و پیشرفته که در دوران تحریم ارتباطشان با ایران کم شده بود، وجود دارد و آنها می‌خواهند وارد اقتصاد ایران شوند. این استقبال برای حضور در ایران به چندین دلیل است؛ مهم‌تر از همه آنها می‌خواهند در شرایط بازار اشباع شده دنیا، مبادلات تجاری خود را افزایش دهند، با ایران به عنوان یک بازار بکر، مناسبات اقتصادی جدیدی داشته باشند، کالا به کشور ما بدهند و کالا بگیرند و از سوی دیگر، در ایران سرمایه‌گذاری برای کار بلندمدت داشته باشند.
وی با بیان اینکه موقعیت ایران به گونه‌یی است که اگر خارجی‌ها و به خصوص اروپایی‌ها بتوانند در ایران اقدام به سرمایه‌گذاری برای تولید کالا کنند، یک تجارت طولانی و تضمین‌شده را می‌توانند با ایران داشته باشند، می‌گوید: در این شرایط، دولت بستر را برای فعالیت آنها به لحاظ تضمین‌ها و حمایت از سرمایه‌گذاری فراهم خواهد کرد. در واقع ایران از ورود تمامی سرمایه‌گذاران خارجی استقبال می‌کند؛ به خصوص از کشورهایی که در گذشته با آنها مراودات تجاری داشته است و در جریان تحریم‌ها نیز به ایران کمک می‌کردند و همکار ما بوده‌اند، اما در مرحله بعد، علاقه‌مند به حضور سرمایه‌گذارانی هستیم که به تازگی می‌خواهند تجارت خود را در ایران آغاز کنند. ما از حضور این کشورها، برای سرمایه‌گذاری در ایران استقبال می‌کنیم و استراتژی داریم.
اولویت سرمایه‌گذاری با تولیدات موجود
افخمی‌راد بر این نکته تاکید می‌کند که اگر قرار باشد مشوقی برای ورود سرمایه‌های خارجی بدهیم، آن دسته از سرمایه‌هایی در اولویت خواهند بود که زمینه تولیدی آنها در کشور وجود داشته است و خارجی‌ها بتوانند در آن سرمایه‌گذاری کنند و به تکنولوژی روز مجهز شوند.
به گفته وی، تسهیلات ویژه‌یی نیز از سوی دولت برای جذب سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در نظر گرفته شده که معافیت مالیاتی و سهولت صدور روادید از جمله آن است. قوانین بالادستی اینچنین حکم می‌کند که در مرحله اول، با کمک ایرانی‌هایی که در این رشته‌یی تولیدی کار کرده‌اند، سرمایه‌گذاری‌هایی را توسط خارجی‌ها انجام دهیم و در اولویت بعد، رشته‌هایی قرار می‌گیرند که تا به حال زمینه سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی در آنها فراهم نبوده است.
شروط ماندگاری شرکت‌ها در بازار ایران
رییس سازمان توسعه تجارت با اشاره به اینکه ترغیب خارجی‌ها برای تاسیس و راه‌اندازی کارخانه در ایران، تکنولوژی خارجی را به کشور منتقل می‌کند، می‌گوید: ورود سرمایه‌های خارجی فضای رقابتی مفیدی را ایجاد خواهد کرد که به تقویت توان تولیدی و در نتیجه افزایش صادرات منجر خواهد شد. افخمی‌راد معتقد است که زمانی که شرکت‌های خارجی به ایران می‌آیند و می‌خواهند با بخش خصوصی خود در ایران مذکره کنند، مشاهده می‌شود که اختلافات دوطرف بسیار زیاد است، از این رو بخش خصوصی ما باید بتواند خود را در این حوزه توانمند کند.
به گفته وی، اگر قرار است بخش خصوصی با خارجی‌ها مشارکت کند، باید بخش خاصی را در شرکت خود ایجاد کند و این بخش توانمندی مذاکرات با طرف خارجی را داشته باشد و مقررات سرمایه‌گذاری و بازار هدف صادراتی را بشناسد و اگر شرکت‌ها نتوانند دفتر نمایندگی دائر و خدمات پس از فروش ارائه و علامت تجاری خود را ثبت کنند، بی‌تردید نمی‌توانند در بازار آنها حضور یابند و ماندگار شوند.
توجه به انتقال فناوری در اقتصاد مقاومتی
با توجه به تمایل کشورهای خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران باید به گونه‌یی عمل کنیم که انتقال فناوری به عنوان یکی از بندهای سیاسی اقتصاد مقاومتی مورد توجه باشد و به جای اینکه بازار مصرف کالاهای خارجی باشیم، ترتیبی اتخاذ کنیم که برندهای مشهور خارجی در داخل کشور نه تنها برای عرضه در کشور بلکه برای صادرات کالا به کشورهای همجوا رایران نیز سرمایه‌گذاری کنند.
افخمی‌راد گفت: بخش خصوصی باید از بازاریابان مطرح استفاده کند واگر در داخل کشور قابل تامین نیست از بازاریابان خارجی در بازارهای صادراتی استفاده کند چه ایرادی دارد شرکت‌هایی که در صادرات مشکل دارند بازاریاب خارجی متخصص استخدام کنند. معاون وزیر صنعت بر این باور است که لازمه تجارت خارجی، رفت و آمدهای بسیار است تا در رابطه با سرمایه‌گذاری و انجام پروژه‌های مشترک با ایران چانه‌زنی‌های لازم انجام شود.
