گروه اقتصاد کلان
جدیدترین گزارش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی آنکتاد از افت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران برای سومین سال متوالی کاهش یافته است. بر اساس این گزارش، سرمایه‌گذاری خارجی ایران در سال 2015 میلادی با افت 6/2 درصدی مواجه شد و به ۲میلیارد و ۵۰میلیون دلار رسید. بر اساس آمارهای پیشین، در سال 2012 میلادی بالغ بر 4میلیارد و 662میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور انجام شده بود که این رقم در سال 2013 میلادی به 3میلیارد و 50میلیون دلار، در سال 2014 میلادی به 2میلیارد و 105میلیون دلار و در سال 2015 میلادی به 2میلیارد و 50میلیون دلار کاهش داشته است.
نکته قابل توجه این است که با وجود افت 6/2درصدی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور طی سال 2015 میلادی، سرمایه‌گذاری مستقیم ایران در کشورهای دیگر رشد 56 درصدی داشته و به 139میلیون دلار رسیده است. همچنین سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران در سال پیش از آن 89میلیون دلار اعلام شده بود.
مجموع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام شده در ایران از ابتدای تهیه گزارش‌های آنکتاد تا پایان سال 2015 میلادی بالغ بر 45میلیارد 97میلیون دلار بوده است. در همین حال، مجموع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران در کشورهای دیگر در این دوره نیز 2میلیارد و 455میلیون دلار برآورد شده است.
بر اساس این گزارش ارزش پروژه‌های سبز اعلام شده برای سرمایه‌گذاری در ایران طی سال 2015 میلادی، بالغ بر 2میلیارد و 473میلیون دلار بوده است که 9پروژه را شامل می‌شود. در سال پیش از آن ارزش اعلام شده 8پروژه سبز در ایران 1میلیارد و 671میلیون دلار گزارش شده بود.
تعداد پروژه‌های سبز اعلام شده برای سرمایه‌گذاری ایران در خارج طی سال 2015 میلادی، بالغ بر 10پروژه و ارزش آنها 322میلیون دلار بوده است.
ارزش و تعداد این پروژه‌ها در سال پیش از آن به ترتیب 4 پروژه و 382میلیون دلار اعلام شده بود. ارقام اعلام شده سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز مربوط به برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای سرمایه‌گذاری است که لزوما محقق نمی‌شود.
گرچه انتظار می‌رفت با مثبت‌تر شدن روند مذاکرات هسته‌یی و تقویت احتمال رفع تحریم‌ها، وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی نیز در ایران بهبود یابد اما گزارش آنکتاد همچنان از روند نزولی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران حکایت می‌کند. در این خصوص، کارشناسان نیز پیش از اجرایی شدن برجام هم این هشدار را داده بودند که سطح انتظارات از تاثیرات برجام بر اقتصاد کشور غیرواقعی است و اثربخشی مناسبات بین‌المللی بر فعالیت‌های اقتصادی کشور، مستلزم زمان خواهد بود.
با این حال به نظر می‌رسد، بازه زمانی کنونی برای قضاوت میزان اثربخشی برجام بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی، بازه زمانی مناسبی نیست و برای بررسی این موضوع به زمان بیشتری نیاز است. در همین حال، طرف خارجی نیز به زعم جمع کثیری از کارشناسان، با حدس و گمان و تنها با احتمال اینکه اوضاع اقتصادی و تجارت خارجی ایران رو به بهبود خواهد رفت، ایران را به عنوان مقصد سرمایه‌گذاری انتخاب نخواهند کرد. بلکه سرمایه‌گذاران بیش از هر چیز در انتظار انجام اقدامات عملی در جهت بهبود شرایط اقتصادی و برقراری ثبات و امنیت در اقتصاد ایران هستند. نکته قابل توجه در این میان، معطوف شدن تمرکز بر سایر ایرادات بنیادی در اقتصاد کشور است که در سایه آن، افت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران رقم خورده است.
به بیان دیگر، می‌توان دریافت مقوله سرمایه‌گذاری خارجی در ایران تنها دستخوش تحریم‌ها نبوده است تا با رفع تحریم‌ها بتوان به رشد سریع تجارت خارجی ایران امید بست. گرچه این تحلیل هم نمی‌تواند به خوبی اثرات برجام را بر اقتصاد کشور پوشش دهد، چراکه اثربخشی توافق هسته‌یی در اقتصاد کشور نیازمند زمان بیشتری است. با این حال، توجه بیشتر به سایر پارامترهای موثر در سرمایه‌گذاری خارجی، یکی از مهم‌ترین الزامات توقف روند نزولی سرمایه‌گذاری خارجی در ایران است.
نامساعد بودن وضعیت اقتصادی، بی‌ثباتی پارامترهای موثر اقتصادی، نقص قوانین و مقررات برای حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و رکود اقتصاد جهانی ازجمله مواردی است که می‌توان از آنها به‌عنوان فاکتورهای تاثیرگذار در سرد شدن بازار سرمایه‌گذاری خارجی ایران یاد کرد.
