هدی احمدی|
پس از آنکه مجلس نهم و برخی کمیسیون‌ها از جمله اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم به برجام حمله کردند، جامعه به اعضای کمیسیون‌های مجلس و نیز به کارهای تخصصی مجلس مثل کمیسیون‌ها حساس شده است و اخبار تشکیل کمیسیون‌ها را دنبال می‌کنند. کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی را گروه‌هایی از نمایندگان تشکیل می‌دهند که با هدف بررسی تخصصی طرح‌ها و لوایح مطرح شده در پارلمان در حوزه‌های مختلف، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کشاورزی، انرژی و... تشکیل می‌شوند. بطور معمول، طرح‌ها و لوایح مجلس ابتدا در کمیسیون‌های مربوط مورد بررسی کارشناسی قرار می‌گیرد و هنگام طرح در صحن علنی مجلس، نظر نهایی کمیسیون پرسیده و اعلام می‌شود. گروه‌های 23 نفره یا اندکی کمتر کمیسیون‌ها، مسوولیت بررسی طرح‌ها و لوایحی که دولت به مجلس ارائه می‌دهد را دارد و در طول این بررسی، با فعالان یا صاحبنظران و مسوولان آن حوزه هم دیدارهایی برای رایزنی دارد. از همین رو از آنجا که کمیسیون محل ارتباط جامعه فعال هر حوزه و نیز دولت است، کار آن برای مجلس اهمیت فراوانی دارد. کمیسیون‌ها همچنین می‌تواند به نماینده امکان ارتباط با بخش خصوصی و دولتی را برای رایزنی
و پیشبرد برخی پروژه‌های حوزه انتخابیه‌اش بدهد. شاید ازهمین روست که نمایندگان مجلس دهم به کمیسیون اقتصادی هجوم آورده‌اند و بازار کمیسیون قضایی و نیز فرهنگی که هر دو از کمیسیون‌های با اهمیت مجلس بودند، اما ظاهرا نفع محلی آنها آشکار نبوده، کساد بوده است.
در این گزارش سعی شده است که به تعداد و انواع کمیسیون‌ها و نیز ماجرای تشکیل کمیسیون‌ها در مجلس دهم بپردازیم:
کمیسیون‌ها، تعداد و نحوه انتخاب اعضا
براساس اصل ۶۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تعداد کمیسیون‌ها و دوره تصدی نمایندگان در هر یک از آنها را آیین‌نامه داخلی مجلس مشخص می‌کند. معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی برای آشنایی نمایندگان با سوابق تحصیلى و کارى یکدیگر موظف است قبل از تشکیل شعب براى تعیین اعضاى کمیسیون‌ها، اسامى نمایندگان به همراه تحصیلات و تجربه و سابقه عضویت در کمیسیون‌ها (در صورتى که سابقه نمایندگى داشته باشند) را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. تشخیص صلاحیت اعضای هر شعبه براى عضویت در کمیسیون‌هاى مجلس براساس پیشنهاد نماینده و راى اکثریت نسبى اعضای شعبه خواهد بود. هر نماینده ملزم است براى عضویت در یک کمیسیون، حداقل دو کمیسیون را به ترتیب اول و دوم پیشنهاد دهد.
در صورتى که تعداد افراد معرفى شده از طرف شعب براى هر کمیسیون بیش از تعداد لازم باشد مجموع افراد معرفى شده براى هر کمیسیون با دعوت یکى از نواب رییس تشکیل جلسه
مى دهند تا در مورد افراد مورد نیاز در کمیسیون به توافق برسند. افرادى که براى کمیسیون اول مورد نظر خود انتخاب نشوند در کمیسیون دوم مورد تقاضاى خود، در صورتى که از متقاضیان اولویت درجه اول تکمیل نشده باشد، قرارداده خواهند شد. مجلس شورای اسلامی دارای 12 کمیسیون تخصصی است که هر یک در محدوده تخصصی خود به بررسی طرح‌ها و لوایح و سایر امور مرتبط با مجلس می‌پردازند. 12کمیسیون تخصصی مجلس عبارتند از: آموزش و تحقیقات، اجتماعی، اقتصادی، امنیت ملی و سیاست خارجی، انرژی، برنامه و بودجه و محاسبات، بهداشت و درمان، صنایع و معادن، عمران، قضایی و حقوقی، کشاورزی، آب و منابع طبیعی و کمیسیون اصل نود قانون اساسی مجلس.
کمیسیون مشترک: در مواردی که طرح یا لایحه‌یی در مجلس مطرح می‌شود و به تشخیص هیات رییسه بررسی آن در حیطه کار چند کمیسیون باشد، کمیسیونی مشترک از اعضای کمیسیون‌های مرتبط برای بررسی طرح یا لایحه مذکور تشکیل می‌شود.
کمیسیون ویژه: در مواردی که مسائل مهم و استثنایی در کشور رخ می‌دهد مجلس به پیشنهاد حداقل 15 نفر و با تصویب در جلسه علنی کمیسیون ویژه‌یی برای رسیدگی و تهیه گزارشی در این ارتباط تشکیل می‌دهد. اعضای این کمیسیون بنابه نظر پیشنهاد‌دهندگان هفت تا 15 نفر هستند.
کمیسیون‌های خاص مجلس: کمیسیون‌های خاص مجلس شورای اسلامی عبارتند از: کمیسیون تحقیق، کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس، کمیسیون اصل نودم قانون اساسی و کمیسیون‌های تخصصی. کمیسیون تحقیق که عنداللزوم و برای بررسی اعتبارنامه‌هایی که توسط شعب مورد تایید قرار نگرفته است یا از سوی نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است تشکیل می‌شود.
کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس: این کمیسیون برای بررسی طرح‌های مربوط به مواد آیین‌نامه داخلی مجلس و اعلام نظر درباره آنها تشکیل می‌شود.
چرا اشتیاق برای عضویت در کمیسیون اقتصادی؟
پس از انتخابات هیات رییسه دایم مجلس، پارلمان باید به دو موضوع دیگر می‌پرداخت، یکی تصویب اعتبارنامه‌های نمایندگان و دیگری انتخاب اعضای کمیسیون‌ها. تصویب اعتبارنامه در کمتر از یک هفته انجام گرفت.
بعد نوبت به انتخاب اعضای کمیسیون‌ها رسید که این روزها مجلس را کاملا تحت الشعاع قرار داده است. اخبار حاکی از اشتیاق نمایندگان برای عضویت در کمیسیون اقتصادی و نیز کمیسیون‌های مرتبط با مسائل اقتصادی و بی‌علاقگی نمایندگان مجلس دهم به کمیسیون حقوقی و فرهنگی بود. با اینکه در این دو روز اعضای کمیسیون فرهنگی تعیین شدند، در روزهای اخیر بحث‌های فراوانی در رسانه‌ها بر سر این موضوع درگرفت که چرا کمیسیون فرهنگی و حقوقی داوطلبی برای عضویت نداشته است. برخی این موضوع را به ناآگاهی و کم اطلاعی برخی از نمایندگان تازه کار مجلس به امور حقوقی و نیز فرهنگی نسبت دادند.الیاس حضرتی نماینده تهران در همین رابطه به تابناک گفت:عده‌ای تازه وارد با لابی و روابط دوستانه وارد کمیسیون‌ها شدند وی در ادامه به مشکلات آیین‌نامه‌‌یی هم اشاره کرد و افزود:مشکلاتی در آیین‌نامه داریم که باعث وقوع چنین اثراتی شده است. به گفته وی البته مشکل دیگری هم وجود دارد که آن هم نحوه اجرای آیین‌نامه است.
محمد مهدی زاهدی، نماینده کرمان در مورد اینکه آیا نمایندگان به تناسب اولویت‌های حوزه انتخابیه شان کمیسیون انتخاب می‌کنند، به «تعادل» گفت: اینکه نمایندگان بخواهند عضو کمیسیون خاصی شوند تا بتوانند به حوزه انتخابیه خود بیشتر رسیدگی کنند نگاهی صددرصد اشتباه است. ما قسم می‌خوریم که منافع ملی همه کشور را دنبال کنیم. اینجا نیامدیم که فقط به مشکلات حوزه انتخابیه خود بپردازیم. نماینده کرمان همچنین در مورد لزوم توجه به مسائل در سطح ملی افزود: اتفاقا خیلی از مشکلات حوزه انتخابیه به این موضوع برمی‌گردد که ما برای پیاده کردن عدالت اجتماعی نگاه ملی نداریم. اگر به دنبال آباد کردن شهرمان هستیم باید به این فکر کنید که عدالت اجتماعی چگونه باید به صورت کلان در کشورمان پیاده شود. سفیر سابق ایران در مالزی ادامه داد: تنها 23 نفر می‌توانند به کمیسیون اقتصادی راه پیدا کنند بنابراین باید دید که در کشور آیا فقط 23 منطقه وجود دارد؟ به فرض که اینها توانستند با راهیابی به کمیسیون مطبوعشان این تعداد را آباد کنند اما قسمتی که برای ملی بودن نگاهشان از بین رفته است را چه می‌کنند؟
او درمورد تاثیر کمیسیون‌ها بر روند تسریع کارها در مجلس نیز بیان داشت: ریل‌گذاری اصلی که همان قانونگذاری است در کمیسیون‌ها ساخته و پرداخته و شکل می‌گیرد. این کمیسیون‌ها هستند که باید به کمک دولت بیایند و با استفاده از کارشناسان خبره و استفاده از مرکز پژوهش‌های مجلس قوانین خود را تنظیم کنند.
مردمی که رای داده‌اند منتظر درخواست‌هایشان هستند
مهرداد لاهوتی نماینده لنگرود اما تمایل نمایندگان برای انجام کارهای حوزه انتخابیه شان را قابل توجیه می‌داند و می‌گوید: نمایندگان باید نگاهی ملی داشته باشند اما مردمی هم که به آنها رای داده‌اند، منتظر اجابت درخواست‌هایشان هستند. وی افزود: نمایندگان با نگاه‌های محلی انتخاب شده‌اند اما چون احساس می‌کنند در کمیته‌های به خصوصی می‌توانند تاثیر بیشتری در حوزه خود بگذارند چنین تمایلاتی دارند.
او سعی می‌کند توضیح دهد که در رفتن نمایندگان به کمیسیون‌های اقتصادی و امنیت هیچگونه منفعت شخصی‌ای وجود ندارد و تنها به علت نگاه محلی و قومی که مردم حوزه انتخابی شان دارند بیشتر مایل هستند تا در چنین کمیسیون‌هایی حضور یابند.
احمد بیگدلی، نماینده خدا‌بنده سعی می‌کند حد وسط را بگیرد و ضمن تاکید براینکه نماینده باید نگاه ملی داشته باشد، معتقد است که نمی‌توان از مشکلات حوزه انتخابیه غافل بود. وی گفت: متاسفانه شرایط این است و با توجه به مشکلاتی که در حوزه انتخابیه وجود داد و با اینکه همه ما اعتقاد داریم که نمایندگان متعلق به کل ایران هستند اما نیم نگاهی هم به حوزه انتخابیه خود دارند. وی از خودش مثال می‌زند و می‌گوید: در حوزه من بیکاری بیداد می‌کند و بخش معدن اگر فعال شود، بسیار به رفع این معضل کمک می‌کند، بنابراین بنده به عنوان نماینده این شهرها باید کاری برای مردم خود کنم. برهمین اساس هم علاقه زیادی برای شرکت در کمیسیون صنایع و معادن دارم. وی ادامه داد: متاسفانه شرایط این است و با توجه به مشکلاتی که در حوزه انتخابیه وجود داد و با اینکه همه ما اعتقاد داریم که نمایندگان متعلق به کل ایران هستند اما نیم نگاهی هم به حوزه انتخابیه خود داریم.
کمیسیون‌هایی که اعضایشان انتخاب شدند
سرانجام و پس از کش و قوس‌های پارلمان، اعضای کمیسیون‌های مهم مجلس مشخص شد. در جلسه روسای شعب و نایب‌رییس مجلس شورای اسلامی، ترکیب 23 نفره کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی این دوره مشخص و
اعلام شد.
کمیسیونی که در فهرست بدوی 38 نفر متقاضی ورود به آن بودند که در نهایت کاظم جلالی، شهروز برزگر، احمدکاشانی، مجتبی ذوالنوری، سیدحسین نقوی‌حسینی، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، مصطفی کواکبیان، کمال دهقانی‌فیروزآبادی، محمدابراهیم رضایی، محمدمهدی برومندی، محمد آشوری‌تازیانی، هادی شوشتری، مسعود گودرزی، جواد کریمی‌قدوسی، علاءالدین بروجردی، علی نجفی‌خوشرودی، علیرضا رحیمی، اردشیر نوریان، سیدقاسم جاسمی، سیدمحسن علوی، مرتضی صفاری‌نطنزی، ابوالفضل حسن‌بیگی، محمدجواد جمالی‌نوبندگانی و هاجر چنارانی. سایر کمیسیون به شرح زیر هستند:
کمیسیون عمران: یوناتن بت‌کلیا، حسین نیازآذری، شهرام کوسه‌قراوی، محمد دامادی، صدیف بدری، سیدهادی بهادری، اقبال محمدیان، علی یارمحمدی، محمدمهدی افتخاری، سیدحسین افضلی، سیدابوالفضل موسوی، حمید بنایی، مجید کیان‌پور، حسین هاشمی، محمدرضا ملک‌شاهی‌راد، قلی‌الله قلی‌زاده، حسن خسته‌بند، سیدکمال‌الدین شهریاری، محمدرضا رضایی، فرج‌الله رجبی، شادمهر کاظم‌زاده، عبدالکریم حسین‌زاده، و سیداحسن علوی.
کمیسیون برنامه و بودجه: غلامرضا تاج‌گردون، محمد رضا تابش، مهرداد لاهوتی، محمد حسینی، غلامرضا حیدری، حسین‌علی حاجی‌دلیگانی، علی کاظمی، علی قربانی، غلامعلی جعفرزاده، منصور مرادی، حمیدرضا حاجی‌بابایی، هادی قوامی، کارن بیگلری، هزارجریبی، محمد فیضی، سیدمهدی فرشادان، عزت‌الله یوسفیان‌ملا، حسن سلیمانی، عبدالرضا مصری، محمدمهدی مفتح، خدابخشی، شهباز حسن‌پور و جهانبخش محبی‌نیا.
کمیسیون انرژی: مجید ناصری‌نژاد، علی گل‌مرادی، عبدالله سامری، علی‌عسگر ظاهری‌عبدوند، غلامرضا شرفی، حبیب‌الله کشت‌زر، جواد کاظم‌نسب، فریدون حسن‌وند، قاسم ساعدی، محمد خالدی، کوروش کرم‌پور، عدل هاشمی‌پور، بهروز نعمتی، عبدالحمید خدری، حسن بهرام‌نیا، اسدالله قرخانی، جلال میرزایی، امیری‌خامکانی، سکینه الماسی، احمد مرادی، احمد صفری، علی ادیانی، هدایت‌الله خادمی و سلام امینی.
کمیسیون آموزش و تحقیقات: محمدرضا عارف، محمدمهدی زاهدی، سید محمد جواد ابطحی، کارن خانلری، قاسم احمدی‌لاشکی، اسفندیاری اختیاری، اسدالله عباسی، محمود نگهبان سلامی، محمد قمی، فریده اولادقباد، محمدباقر عبادی، فاطمه سعیدی، جواد ساداتی‌نژاد، میرحمایت میرزاده، محمد بیرانوندی، آزادی‌خواه، داوود محمدی، محمود صادقی، جبار کوچکی‌نژاد، فرهاد فلاحتی، علیرضا سلیمی، محمدجواد فتحی، محمدباسط درازهی.
کمیسیون اقتصاد: الیاس حضرتی، عامر کعبی، فرید موسوی، رحیم زارع، محمدرضا پورابراهیمی، سیدتقی کبیری، محمود بهمنی، احد امیرآبادی‌فراهانی، محمدحسین حسین‌زاده‌بحرینی، شهاب نادری، عین‌الله شریف‌پور، کاظم دلخوش، حمدالله کریمی، ناصر موسوی لارگانی، فاطمه حسینی، علی‌اصغر یوسف‌نژاد، محمد حسن‌نژاد، علی‌اکبر کریمی، محمود شکری، قرجه طیار، سیدحسن حسینی، معصومه آقاپور و احمد محمدی‌انارکی.
کمیسیون فرهنگی: حجت‌الاسلام نصرالله پژمان‌فر، حجت‌الاسلام احمد سالک، حجت‌الاسلام جمشید جعفرپور، اصغر مسعودی، حجت‌الاسلام سیدصادق طباطبایی‌نژاد، علی لاریجانی، علی مطهری، محمدعلی وکیلی، علی کاظمی، حجت‌الاسلام مهدی شیخ، سیده فاطمه ذوالقدر و سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی.
اعضای کمیسیون اصل 90: محمدعلی پورمختار، فرهاد تجری، حسن نوروزی، داوود محمدی، حسین رضازاده، بهرام پارسا، یحیی کمالی و محمد کاظمی.
