افزایش ذخایر سنگآهن نگرانی‌ها را افزایش داده است
بازی فولادی چین و امریکا؛ عامل دپوی ذخایر ایران
گروه معدن|
چندی پیش و در جریان برگزاری بیست‌ودومین سمپوزیوم بین‌المللی سنگآهن که با حضور تولیدکنندگان برتر جهان در برلین برگزار شد، نماینده «پلتس» (انجمن بین‌المللی سنگآهن)، ظرفیت تولید سالانه سنگآهن ایران را تا سال2018 میلادی، حدود 68میلیون تن پیش‌بینی کرد. این در شرایطی است که براساس آخرین آمار، ظرفیت تولید سالانه ایران در سال گذشته، به حدود نصف این رقم یعنی معادل 38میلیون تن رسید و از منظر فعالان این صنعت و مطابق با آمار انجمن سنگآهن ایران، باتوجه به ازدیاد ذخایر، ظرفیت تولید سالانه سنگآهن ایران، از رقم مذکور، بیشتر نخواهد شد؛ البته آن‌طور که رییس هیات عامل ایمیدرو در تازه‌ترین آمار، از مجموع ذخایر قطعی سنگآهن خبر داده، «ذخایر قطعی سنگآهن اکنون 7/2تا 3میلیارد تن است که پیش‌بینی می‌شود با نتایج حاصل از اکتشافات در دست اجرای ایمیدرو، این میزان به 4تا 5/4میلیارد تن افزایش یابد.» مهدی کرباسیان از این موضوع ابراز خرسندی کرده اما ماجرا چیز دیگری است. این آمار نشان می‌دهد که اگرچه ظرفیت فعال تولید سالانه سنگآهن ایران نسبت به ظرفیت اسمی، کمتر است، اما مجموع ذخایر سنگآهن ایران نیز همسو با آهنگ جهانی، رو به افزایش
گذاشته و این موضوع البته، برخلاف تصور، به مذاق فعالان معدنی جهان چندان خوشایند نیست و نگرانی‌های جدی در این زمینه به وجود آورده است؛ چراکه سنگآهن تولیدی، به‌دلیل مشکلات کنونی زنجیره فولاد و چالش‌های قیمتی که در این بازار ایجاد شده است، به صورت خام باقی می‌ماند و به مرحله فرآوری در زنجیره فولاد نمی‌رسد؛ مگر اینکه بازی فولادی چین و امریکا به نتیجه برسد و سایر کشورهای تولیدکننده را نیز تحت‌تاثیر قرار دهد. بر این اساس، هفته گذشته، موسسه «گلدمن ساکس» نیز نسبت به روند صعودی مازاد عرضه جهانی سنگآهن ابراز نگرانی کرده و گفته است که شرکت‌های معدنی در حال افزایش تولید سنگآهن هستند و باتوجه به اینکه چین بزرگ‌ترین تولیدکننده و واردکننده سنگآهن در جهان است، انتظار می‌رود مازاد عرضه سنگآهن، موجب افزایش موجودی سنگآهن وارداتی در بنادر چین شود. براساس گفته موسسه گلدمن ساکس، نیمه دوم سال2016، ظرفیت‌های جدید تولید سنگآهن وارد چرخه تولید می‌شوند، درحالی که تقاضای چین کمتر خواهد شد و سرنوشت سنگ‌آهن‌های مازاد دچار مشکل می‌شود.
بازی جهانی فولاد به نفع امریکا
اخیرا دولت امریکا برای حمایت از صنعت فولاد این کشور روی ورق فولاد سرد وارداتی از چین تعرفه ۵۲۲درصدی وضع کرد. وزارت بازرگانی امریکا در واکنش به اقدام چین در عرضه فولاد با قیمت کمتر از هرینه تولید شده و اعطای سوبسید به آن در بازارهای جهانی، تعرفه گمرکی 522درصدی برای واردات آن به خاک ایالات متحده وضع کرد. با این کار نرخ ورق فولاد چینی در بازار امریکا حدود 5برابر گرانتر خواهد شد. اتخاذ این تصمیم از سوی وزارت بازرگانی امریکا به دنبال تشدید تنش تجاری با چین بر سر عدم توازن بازرگانی بین دو کشور صورت گرفته است. امریکا بر این باور است که سیاست ارزی چینی‌ها شرایط غیرمنصفانه‌یی به طرف‌های تجاری آن کشور تحمیل می‌کند. اما دولت چین برای حمایت از صادرات، از شناور کردن یوآن که می‌تواند باعث افزایش نرخ برابری آن شود، خودداری می‌کند. در نتیجه، بهای اقلام صادراتی آن کشور در بازارهای خارجی ارزان و بهای اقلام صادراتی سایر کشورها در بازار داخلی چین گران است. در مجموع، صنایع فولادسازی در بسیاری از کشورهای جهان ازجمله ایران به‌دلیل واردات فولاد ارزان چینی در تنگنا قرار گرفته‌اند.
براساس این گزارش، کشور چین به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده و واردکننده محصولات تولیدی در بسیاری از بخش‌های اقتصادی از جمله بخش معدن و صنایع معدنی، در صورت هر گونه تغییر در برنامه صادرات و واردات خود، اقتصاد جهان را متحول می‌کند. باتوجه به اعلام آماری که به‌تازگی از میزان واردات چین در ماه مه منتشر شده، این کشور برخلاف پیش‌بینی افت 6درصدی، تنها 4/0درصد کاهش واردات داشته و این رقم به معنای طبیعی بودن روند واردات این کشور با کمی کاهش بوده و درنتیجه، حاکی از نیاز این کشور به محصولات بازارهای جهانی است.
ازسوی دیگر، کشور چین به دنبال افزایش تعرفه واردات فولاد در امریکا، در نشست مشترک اقتصادی با امریکا، متعهد به کاهش ظرفیت تولید فولاد خود به شیوه‌های مختلف شده است که خود می‌تواند فضای بیشتری برای عرضه محصولات فولادی در بازارهای جهانی فراهم کند و در عین حال، باتوجه به توسعه طرح‌های زیرساختی این کشور، واردات آن نیز افزایش یابد. افزون بر این، کاهش قابل ملاحظه ارزش دلار نسبت به سبد ارزی کشورها، می‌تواند سبب افزایش قیمت محصولات بخش معدن و صنایع معدنی در بورس‌های جهانی شود. در همین راستا، موسسه گلدمن ساکس، قیمت سنگآهن را برای سه ماهه دوم، حدود 55دلار هر تن سی‌اف‌آر و ماه‌های جولای تا سپتامبر 45دلار در هر تن برآورد کرده است. در سه ماهه پایانی سال نیز شاید قیمت سنگآهن وارداتی در چین به 38دلار هم برسد.
کارنامه جدید سنگ‌آهنی ایران
در هر حال، سنگآهن یکی از مهم‌ترین حلقه‌های زنجیره سنگآهن ایران است اما جایگاه بخش معدن به‌طور کلی و این بخش به‌طور ویژه، در اقتصاد ایران، به درستی تبیین نشده است. براساس آمار موجود ارزش ذخایر معدنی ایران براساس برآوردهای اولیه 700میلیارد دلار است که با اکتشافات جدید، این رقم تا هزار و 400دلار نیز برآورد می‌شود. هم‌اکنون ایران با داشتن 27میلیارد تن ذخایر کشف شده و 57میلیارد تن ذخایر بالقوه در میان 15قدرت معدنی جهان قرار دارد. آنچه آمار سال گذشته نشان می‌دهد تا پایان سال گذشته در سطح 200هزار کیلومتر مربع از نقاط مستعد کشور اکتشافات جدید صورت گرفت که در این اکتشافات 250میلیون تن به ذخایر سنگآهن، 200میلیون تن به ذخایر زغال‌سنگ و 30تن به ذخایر طلای کشور اضافه شد. باوجود این ظرفیت‌های بالقوه در بخش معدن، این بخش تنها یک درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده که این سهم در فرآورده‌های معدنی به 6درصد می‌رسد.
اما «ذخایر قطعی سنگآهن نیز اکنون 7/2تا 3میلیارد تن است که پیش‌بینی می‌شود با نتایج حاصل از اکتشافات در دست اجرای ایمیدرو، این میزان به 4تا 5/4میلیارد تن افزایش یابد.» این گفته رییس سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران است که روز گذشته با بیان این خبر تاکید کرد: در صورت حمایت از این بخش علاوه بر ایجاد اشتغال فراوان، مسیر توسعه اقتصادی با سرعت بیشتری طی می‌شود. به گفته مهدی کرباسیان، اکنون ارزش هر تن سنگآهن با استفاده از انرژی فراوان گاز در کشور، در چند مرحله فرآوری با تبدیل به کنسانتره، گندله و ورود به کوره‌های ذوب از 40تا 50دلار فعلی تا حدود 400دلار افزایش می‌یابد؛ از این رو به جرات می‌توان گفت که حوزه معدن و صنایع معدنی از محورهای اصلی اقتصاد مقاومتی به‌شمار می‌رود. وی بااشاره به شعار امسال «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» تصریح کرد: ایران اکنون پانزدهمین کشور معدنی جهان است و با نتایجی که از اکتشافات ایمیدرو در سطح 250هزار کیلومتر مربع به دست آمده است، در آینده‌یی نزدیک جزو 10کشور برتر دنیا از لحاظ ذخایر معدنی قرار خواهد گرفت.
اختلال در معادلات سنگآهن با دخالت دولت
با وجود این، اگرچه آمار متعددی از افزایش میزان تولید سنگآهن در جهان ارائه می‌شود، اما دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادر‌کنندگان سنگآهن معتقد است که میزان تولید این محصول بدون تغییر نسبت به سال گذشته بوده و همچنان نیز بدون تغییر باقی خواهد ماند؛ مگر اینکه دولت با تغییر سیاستی مثل افزایش حقوق دولتی، این معادلات را به‌هم بریزد. به گفته علیرضا سیاسی‌راد، اتفاق ویژه‌یی در حوزه سنگآهن رخ نداده است؛ چراکه تولید سال گذشته سنگآهن در کشور، حدود 38میلیون تن بوده و به‌دلیل وجود نوسانات بالا نمی‌توان آمار دقیقی در این زمینه ارائه کرد. هر چند تولید می‌تواند بهتر از سال قبل باشد، ولی به نظر نمی‌رسد تفاوت چندانی در آمار تولید نسبت به سال گذشته ایجاد شود. وی بااشاره به ورود دولت به بحث قیمت‌گذاری سنگآهن می‌گوید: گرچه این دخالت به بهانه حل مسائل بین معدنکاران با فولادسازان است اما بین این دو بخش تفاهمنامه وجود دارد و موضوع تعریف نشده‌یی نیست که به دخالت دولت نیاز داشته باشد. درست است که فولادکاران زمانی دچار مشکلات تولید و کنترل هزینه شدند، اما این دلیل موجهی نیست که بار مالی آنها را به گردن معدنکاران بیندازند.
نگرانی از تعطیلی معادن سنگآهن
نایب‌رییس انجمن سنگآهن نیز از بعد دیگری به چالش‌های این حوزه می‌نگرد و معتقد است که دولت به اندازه‌یی که مصمم به افزایش درآمدهای مالیاتی خود است، باید قدری هم نگران وضعیت اشتغال در معادن کشور باشد، زیرا اگر از معادن و صنایع معدنی حمایت نشود، تعداد معادن رو به تعطیلی افزایش می‌یابد و این تاثیر بسیاری در اقتصاد کشور خواهد گذاشت. بهرام شکوری به یکی از مشکلات فعالان این بخش اشاره می‌کند و می‌گوید: معدنکاری که سنگآهن را به مرحله دانه‌بندی می‌رساند و برای صادرات آماده می‌کند، در واقع ارزش افزوده ایجاد کرده و این مساله نباید خام‌فروشی تلقی شود. درحالی که معدنکاران می‌توانند با صادرات مواد معدنی به درآمدزایی برسند، چرا باید محصولات خود را با قیمتی پایین‌تر از قیمت بازار جهانی به فولادسازان کشور بفروشند یا دولت با ابلاغ قیمت دستوری تولیدات آنها را از صادرات محروم کند و صرفا درراستای حمایت از صنعت فولاد ارزش تولید این مواد معدنی را نادیده بگیرد؟ وی می‌افزاید: معدنکاران انتظار دارند تولیدات‌شان روانه بازارهای صادراتی شود؛ نه اینکه با قیمت‌های پایین و ناعادلانه محصولات‌شان را به فولادسازان داخلی بفروشند. شکوری
می‌گوید: در شورای اقتصاد قرار شده صادرات سنگآهن مشمول معافیت مالیاتی نباشند، زیرا گفته شده به دلیل اینکه در صنعت فولاد برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت تولید فولاد به 55میلیون تن صورت گرفته، نباید برای صادرات سنگآهن برنامه‌ریزی کرد.
این گفته‌ها همگی حاکی از این است که اوضاع سنگآهن ایران که حلقه ابتدایی زنجیره فولاد و یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین صنایع معدنی کشور است، در بازی بزرگان سنگآهن جهان گرفتار آمده و نتوانسته از ظرفیت‌های موجود و حتی انباشت ذخایر، بهره‌برداری کند.
