مسعود توحیدفر
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
یکی از علومی که در سالهای اخیر رشد قابل توجهی کرده است و توانسته است نقش بسزایی در اقتصاد کشور و ملتها داشته باشد بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک است. تولید پروتئین و داروهای نوترکیب، تولید پلاستیکهای زیستتخریبپذیر در گیاه، تولید آنزیمهای صنعتی در باکتری، تولید دارو در شیر حیوانات و تولید گیاهان تراریخته، همه اینها حاصل دستاوردهای مهندسی ژنتیک در دنیای امروز است. در بخش گیاهان تراریخته که شامل تولید گیاهان مقاوم به آفت، ذرتهای متحمل به خشکی، سیب زمینی مقاوم به بیماری قارچی بلایت (تجاری شده در امریکا برای نخستین بار)، سیب درختی تراریخته که پس از برش خوردن قهوه‌یی و تیره نمیشود (تجاری شده برای نخستین‌بار) توانسته است رشد قابل توجهی در چند سال اخیر داشته باشد. بطوریکه سطح زیر کشت اینگونه گیاهان از 6/1 میلیون هکتار در سال 1996 به 185میلیون هکتار در سال 2015 رسیده است. این افزایش سطح زیر کشت نشان از سودمندی و رضایتمندی کشاورزان و دولتها است. کاهش 40درصدی مصرف سموم نیز یکی دیگر از دستاوردهای محصولات تراریخته است که باعث کاهش هزینه و حفظ سلامتی محیط زیست میشود. کشور جمهوری اسلامی ایران هم توانسته است
برای نخستین بار گیاه تراریخته تولید و آماده تجاری شدن کند. اما این دستاورد همزمان مخالفتهای زیادی را به همراه داشته است. مخالفتهای که بر پایه علم و منطق همراه نبوده است. آنچه لازم است یاد آوری شود این است که تراریخته یک بحث علمی و فنی است و سیاسی کردن آن باعث میشود تا بسیار از مزایای این فنآوری در حاشیه قرار گیرد، حتی بعضاً به فراموشی سپرده شود. ورود پنج میلیارد دلاری محصولات تراریخته به کشور، گزینهای قابل تامل است که باید به مخالفان گوشزد کرد، اگر چنانچه محصولات تراریخته سرطانزا است چرا واردات داریم؟ چرا در طی این مدت مخالفتی صورت نگرفته است؟ محصولات تراریخته نمیتوانند از نظر علمی سرطانزا باشند چرا که محصولات تراریخته قبل از اینکه به مصرف برسند مورد آزمایش زیادی قرار میگیرند حتی از محصولات غیرتراریخته سالمتر هستند. محصولات تراریخته 3 سال تولید میشوند 5سال آزمایشهای در راستای ایمنی آنها صورت میگیرد، بطوریکه بعد از آزاد‌سازی نه تنها هیچ فرقی با بقیه محصولات ندارند، بلکه سلامتی آنها مورد تایید و بالاتر از محصولات سنتی است. سیبزمینی حاوی سولانین بالا، ریشه کاساوا با سمیت بالا و کرفس حساسیتزا
نمونهای از محصولاتی هستند که به روش سنتی ایجاد شدهاند. اگر سرطانزا بودن محصولات دغدغه مخالفین است لازم است اقداماتی صورت گیرد، تا اینگونه محصولات قبل از اینکه به دست مصرف‌کننده برسد همانند محصولات تراریخته ارزیابی شوند.
ادعای دیگر مخالفین، عدم مصرف محصولات تراریخته توسط کشورهای تولید‌کننده است. واقعیت این است که این ادعا بیاساس است. چرا که سطح زیر کشت سویا در دنیا 111میلیون هکتار است که در حدود 95میلیون هکتارآن سویای تراریخته است. آرژانتین که بزرگ‌ترین تولید‌کننده سویای تراریخته است در حدود 7درصد مصرف داخلی دارد و 10درصد آن را به ایران صادر می‌کند. نکته حائز اهمیت این است که نزدیک به دو دهه است که اینگونه محصولات وارد کشور میشوند، محصولاتی که که هیچ اطلاعی ازخصوصیات تراریختی و جنبههای علمی آن در دست نیست آیا احتمال اثرات سوء آنها بیشتر است یا محصولی که بومی کشور است و کلیه اطلاعات تراریختی و علمی آن در دست است؟
موضوع بعدی که نقش مهمی در سلامتی انسان دارد کود‌های شیمیایی است که مصرف آن در کشاورزی امری طبیعی و اجتناب ناپذیراست و خطرات آن بر کسی پوشیده نیست، خصوصاً در محصولات غدهای مثل سیبزمینی، هویج و شلغم تجمع بیش از آن باعث سرطان واثرات سوء میشود. تجمع کادمیوم در سیبزمینی نتیجه مصرف کود فسفاته و نیروزامین ناشی از مصرف کود ازته، عواملی هستند که نقش مهمی در سرطان دارند. سوال این است آیا عوارض سوء فقط در محصولات تراریختهای که آزمایشهای سلامتی را پشت سر گذاشتهاند خلاصه میشوند؟ جواب این سوال کاملاً واضح و مشخص است هرکسی که با اصول، مراحل تولید گیاهان تراریخته و ارزیابیهای آن آشنا باشد میداند که گیاهان تراریخته نمیتوانند سرطانزا باشد.
آنچه مسلم است باید بطور منطقی، علمی و واقع بینانه به قضیه تراریخته برخورد کرد، بجای تشویش اذهان عمومی و رسانهای کردن آن و بدور از هر گونه مسائل حاشیهای، از موافقان و مخالفان محصولات تراریخته خواست تا دیدگاههای خود را بر پایه منطق و استدلال علمی ارائه داده و برپایه استدلال و منطق عمل کنند.
بهره‌مندی از علوم و فنآوری نوین به خصوص در زمینه مهندسی ژنتیک که در حال حاضر در انحصار تعداد محدودی از کشورهای صنعتی است، موجب توانمندی سیاسی و علمی نظام اسلامی در جهان خواهد شد. با راه‌اندازی تکنیکهای نوین مهندسی ژنتیک و گیاهان تراریخته در کشور که از جدیدترین و پیشرفته‌ترین روش‌های علمی در جهان امروز هستند، باعث افزایش اعتبار میهن عزیزمان در عرضه جهانی خواهیم شد.
