گروه تشکل‌ها|سمیه سایش|
با آنکه تراز تجاری ایران در دوره‌های پایانی سال 94مثبت شد اما برخی از کارشناسان معتقدند باید نسبت به تجارت کشور نگاه واقع‌بینانه‌یی داشت. کارشناسان براین باوند؛ اگر چه تراز تجاری کشور با احتساب صادرات میعانات گازی مثبت شده اما زمانی می‌توان به مثبت شدن تراز تجاری کشور امیدوار بود که در محاسبه آن صادرات کالا با پایه نفتی از جمله میعانات گازی در نظر گرفته نشود. حال طبق بررسی‌های انجام شده در سال 94 بدون در نظر گرفتن صادرات میعانات گازی، نه‌تنها تراز تجاری کشور مثبت نشده، بلکه حجم تجاری کشور نیز نسبت به سال 93 به میزان تقریبا زیادی افت داشته است. البته در زمینه روند سراشیبی حجم تجاری کالاهای غیرنفتی باید به مشکلات ساختاری تشکل‌ها برای دستیابی به بازارهای جهانی نیز تاکیدداشت. متاسفانه تشکل‌ها برای دستیابی بازارهای جهانی هیچ برنامه جامع و استراتژی رادرنظر ندارد و به گفته مجیدرضا حریری: «تشکل‌ها به شکل معیوب و سنتی همچنان درصدد فعالیت‌های تجاری هستند که باید این ساختارها در این برهه زمانی شکل تازه‌یی به خود بگیرد.» وی همچنین معتقد است: «در زمینه بازاریابی کالاها دولتمردان هیچ نقشی ندارند و در این میان صاحبان
کالا هستند که باید دلسوزانه برای ادامه مسیر خود تعیین و تکلیف کنند. درواقع، در این باره ما معتقدیم، هر چه دولت دست و پایش را در این مسیر جمع‌تر کند به نفع اقتصاد و صاحبان بنگاه‌ها تمام خواهد شد.» درادامه ماحصل گفت‌وگوی ما را با عضو هیات‌مدیره اتاق ایران و چین می‌خوانید:
آقای حریری، باتوجه به رقم خوردن دوران پسابرجام آیا اتفاق روشنی درباره دستیابی تشکل‌ها به بازارهای جهانی افتاده است؟
بنده هنوز نمی‌دانم که دوران پسابرجام شروع شده یا در حال شروع شدن است؛ چراکه در زمینه ارتباط‌گیری بنگاه‌های اقتصادی با کشورهای در حال توسعه وتوسعه یافته هنوز اتفاق روشنی شکل نگرفته است.
لغو تحریم‌های بین‌المللی آیا اثرگذاری چندانی برای رونق صادرات کالاهای تولیدی ایرانی داشته است؟
هنوز ما با مشکلات پیش پا افتاده‌یی همچون عدم ارتباط‌گیری بانک‌های دنیا با ایران را شاهد هستیم و هنوز در زمینه رونق صادرات محصولات غیرنفتی خبرآن‌چنانی حاصل نشده است.
متاسفانه یکی از معایب در بخش تولید بحث‌هایی چون نبود یا کمبود بازاریاب خبره است. در این بازه‌زمانی کنونی تشکل‌ها چگونه می‌توانند در بخش بازاریابی فعال باشند؟
برای ورود کالاهای تولید داخل به کشورهای توسعه یافته یا درحال توسعه گام اول برای فعالان تشکلی اتاق بازرگانی این است که فعالیت‌های خود را توانمند و بروز کنند. به هرحال ما در چند دهه اخیر شاهد روی کارآمدن روسای کهنه‌کار و قدیمی در صدر فعالیت‌های تشکلی بوده‌ایم. درحقیقت، با روی کارآمدن این افراد، تجربه‌ها به نسل‌های جوان‌تر منتقل نمی‌شود و منابع انسانی کهنه‌کار نیز از روش‌های آموزشی مدرن کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه نیروی‌های انسانی عقب می‌مانند. دراین بازه زمانی تشکل‌ها باید فرصت‌هایی را برای ورود نیروهای جوان زبده و آشنا به علم روز مهیا کنند. ما باید برای مجهز کردن بازاریاب‌های خبره یاد بگیریم که از موسسات و مرکزهای پژوهش مرتبط با بحث‌های تجاری برای توانمندسازی نیروهای جوان انسانی استفاده کنیم. درواقع یکی از معایب ما در ساختارهای تشکلی این است که اعضای هیات‌مدیره خود مشتاق‌اند تا در تمام امور دخالت کنند درحالی که در بخش‌های تخصصی همچون بازاریابی کار را باید به صورت برون‌سپاری شده هدایت کنیم یعنی باید از افراد خبره تخصصی و آگاه به دانش روز دعوت و از تجربه آنها بهره‌مند شویم. درحقیقت، گام سوم این است که
دانش و اطلاعات نیز باید در ساختارهای تشکلی ایران ارتقا یابد که توجه به این موضوع بی‌شک شرایط جدید را برای ورود به بازارهای جهانی فراهم خواهد کرد. درحال حاضر نیز تشکل صادراتی صنایع دستی از معاون تشکلی اتاق بازرگانی خواستار اخذ مدرسان بازاریابی کشورهای اروپایی شده است. در هرحال، باید در این بازه زمانی کلاس‌های آموزشی برای کادرهای اجرایی تشکل‌ها فراهم شود تا در دوران پسابرجام ما شاهد رونق صادرات کالاهای غیرنفتی باشیم. خوشبختانه ایران به‌عنوان بکرترین کشوردر غرب آسیا مطرح و از نظر تولید کالاهای غیرنفتی نیز دارای تنوع‌های چشم‌گیری است که امیدواریم با ارتقای بحث‌های آموزشی در تشکل‌ها و کاهش تمام‌شده محصولات تولیدی بتوانیم توسعه صادرات را تا افق 1404 گسترش دهیم.
اساسا مشکلات ساختاری تشکل‌ها برای دستیابی به بازارهای جهانی چیست؟
براساس قانون بهبود فضای کسب و کار منظور از ساختار تشکل، تشکل‌هایی است که در اتاق حضور مستمر دارند. بخشی از این مشکلات نشات گرفته از ساختار سنتی تشکل‌ها است؛ به‌واقع، نیروهای انسانی دراین بخش فاقد مهارت لازم برای دستیابی به بازارهای جهانی هستند و متاسفانه فعالان صنعتی و تشکل‌ها نیز مطالعه و پژوهشی خاصی برای ورود به بازارهای جهانی ندارد و همچنان بطور سنتی و تجربی فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهند.
برای ارتقای بحث‌های آموزشی شما چه پیشنهادی به مدیران تشکل‌های اتاق بازرگانی دارید؟
ما هر سال شاهد افزایش قیمت بخش آموزش در کشور هستیم. به‌هرحال، مدیران و کادرهای اجرایی تشکل‌ها بیش از هر چیز دیگری باید ارتقا وتوانمندسازی نهادهای تشکلی خود را دراولویت قراردهند. دراین برهه زمانی، آموزش نیروهای انسانی جوان و به کارگیری خبرنگان تجاری نیز می‌تواند کمکی موثری برای ارتقای محصولات تولیدی تشکل‌ها باشد. البته به نظر می‌رسد که درزمینه فعالیت افراد خبره و توانمنددر حوزه‌های تجاری باید نهاد تشکلی در این باره تاسیس شود تا دستگاه‌ها برای به‌کارگیری این افراد دچار چالش و سردرگمی نشوند. متاسفانه ما برای صادرات کالاهای تولیدی در بازارهای منطقه‌یی و جهانی از شیوه‌های سنتی استفاده می‌کنیم و نحوه بازاریابی تشکل‌ها نیز از سیکل معیوبی در منطقه برخوردار است که درفصل تازه ارتباطات ما باید این نوع موانع را بررسی و اقدامات موثر را برای پیشبرد اهدافمان درنظر‌گیریم.
نقش رایزن‌های بازرگانی برای توسعه کالاهای تولیدی ایرانی در بازارها چیست؟
به دلیل تحریم‌های ظالمانه غرب علیه ایران ما بسیاری از ارتباطات خود را با کشورهای اروپایی و آسیایی از دست دادیم. بنابراین در این باره باید گفت که در سطح دنیا، ما حدود 14 الی 15 رایزن داریم. اینکه ما از رایزن‌ها بخواهیم که درصدد توسعه صادرات کالاهای غیرنفتی برآیند و بار مبادلات تجاری هر دو کشور را به دوش بکشند، توقع نابه جایی است. درواقع، رایزن بازرگانی باید در ارتباط با تشکل‌ها و اتاق‌های بازرگانی اطلاعات کشور مقصد را برای فعالان اقتصادی جمع‌آوری کند؛ به‌واقع اینکه رایزن‌ها فی‌نفسه اقداماتی را برای افزایش مبادلات تجاری دو کشور انجام دهند توقع بی‌جایی است. برای ارتباط رایزن‌ها با بخش خصوصی کشور، در گام اول، باید به این فعالان از سوی اتاق بازرگانی کارهای لازمه ارجاع داده شود.
آیا رایزن‌ها در زمینه تبادل اطلاعات کشور مبدا و مقصد توانسته‌اند با اتاق بازرگانی ارتباط قابل قبولی را اخذ کنند؟
متاسفانه هنوز این ارتباط سیستماتیک، بین رایزن‌ها و فعالان اتاق بازرگانی راه نیافتاده است و علت این موضوع نیز به جوان بودن برخی اقدامات باز می‌گردد.
سال گذشته معاون برنامه‌ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت از بسته بازاریابی کالاهای تولیدی رونمایی کرد. آیا چنین برنامه‌ریزی‌های دولتمردان می‌تواند ساختار معیوب بخش بازاریابی ایران را تسهیل کند؟
مسلما در حوزه اقتصاد دولتمردان نباید هیچ نقشی داشته باشند واز این پس باید وظیفه دولتمردان را برای دخالت در بخش‌های اقتصادی کمرنگ ترکنیم. وظیفه حاکمیت بسترسازی و ایجاد فضای مناسب برای کسب وکاراست. این روزها علاوه بر موانع داخلی برسر راه کسب وکار شاهد موانع خارجی نیز هستیم. به‌عنوان مثال، باوجود رقم خوردن برجام فعالان اقتصادی نیز برای صادرات کالاهای مورد نظر همچنان با عدم ارتباط بانکی مواجه هستند و دولتمردان ما باید در این اقدامات دخالت کنند و موانع بر سرراه تجار را برچینند. در زمینه بازاریابی کالاها باید گفت که دولتمردان هیچ نقشی ندارد و در این میان صاحبان کالا هستند که باید دلسوزانه برای ادامه مسیر خود تعیین و تکلیف کنند. درواقع، در این باره ما معتقدیم، هرچه دولت دست و پایش را در این مسیر جمع‌تر کند به نفع اقتصاد و صاحبان بنگاه‌ها تمام خواهد شد.
مهم‌ترین خواسته بخش تشکلی از دولتمردان برای دستیابی به بازارهای جهانی چیست؟
تنها خواسته تشکل‌ها این است که دولتمردان از بخش‌های اجرای دست بکشند و درصددتامین زیرساخت‌ها و فراهم‌آوری شرایط بهتر برای فعالان اقتصادی کشور باشند. در واقع، ما به حاکمیت اعلام می‌کنیم که بخش‌خصوصی می‌تواند روی پای خود بایستد و برای شرایط کنونی اقتصاد تصمیم‌گیری کند. درحقیقت، در این بازه زمانی انتظاری که ازدولتمردان می‌رود این است که باتوجه به ابزارهای سیاسی که در نظر دارند سنگلاخ‌های موجود در مسیر اقتصاد را برای گشایش در روند کار فعالان اقتصادی بردارد و جاده‌یی قابل ایمن را مهیا سازند. بطور کلی آن چیزی که صاحبان بخش خصوصی از دولتمردان خواستارند این است که موانع سیاسی هر چه زودتر برچیده شود تا ما بتوانیم با مردم دنیا ارتباط داشته باشیم و به این شکل نیز شاهد رفت و آمد هیات‌های تجاری و اقتصادی به کشور باشیم. کما اینکه با جمع‌بندی مذاکرات هسته‌یی نیز این اتفاق افتاد و امیدواریم در روزهای پیش‌رو شاهد افزایش حجم سرمایه‌گذاری‌های مشترک باشیم.
