گروه اقتصاد کلان| الهام آبایی|
رییس کل بانک مرکزی به تازگی در نامه‌یی خطاب به مدیران عامل بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری، اعطای حداقل 10درصد تسهیلات بانکی به بنگاه‌های کوچک و متوسط برای ایجاد اشتغال، افزایش تولید و رونق اقتصادی را خواستار شده است. گرچه طبق خواسته سیف، بانک‌ها باید 10درصد از تسهیلات خود را به بنگاه‌های کوچک و متوسط اختصاص دهند، اما به نظر می‌رسد نامه اخیر سیف نیز همچون سایر ابلاغیه‌های بانک مرکزی از ضمانت اجرایی لازم برخوردار نیست. در سوی دیگر، بانک‌ها که با حجم انبوهی از مطالبات معوقه مواجه هستند، ترجیح می‌دهند منابع خود را به بخش‌های با حاشیه اطمینان بالاتر اعطا کنند تا بازگشت این منابع تسریع شود.
در این میان گرچه بانک‌ها همواره معوقات بانکی را دستمایه‌یی برای عدم همکاری با بخش‌های تولیدی در اعطای تسهیلات قرار داده‌اند، اما به نظر می‌رسد ضربه اصلی به بانک‌ها از سوی بنگاه‌های کلان اقتصادی که اغلب هم دولتی هستند، وارد شده است. اما رویکرد بانک‌ها در برابر نامه اخیر رییس کل بانک مرکزی چگونه خواهد بود و آیا تسهیلات 10درصدی می‌تواند تکانی به این بخش‌ها برای خروج از رکود وارد کند؟
در همین رابطه آرمان خالقی، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با بیان اینکه باید دید 10درصد از میزان تسهیلات بانکی درنهایت چه رقمی خواهد بود، اظهار کرد: «همواره میزان ارائه تسهیلات بانکی به بخش خصوصی محل مناقشه بوده است. نکته مهم این است که آیا سیستم بانکی منابع را به سمت صنعت و معدن سوق خواهد داد یا اینکه بخش تجارت بخش عمده تسهیلات را از آن خود خواهد کرد.»
خالقی در گفت‌وگو با «تعادل» تصریح کرد: «بانک‌ها باید به این سوال پاسخی منطقی بدهند که آیا در شرایط سختی توانسته‌اند منابع را به سمت تولید سوق دهند یا خیر. متاسفانه طی سال‌های گذشته بانک‌ها همکاری خوبی با تولیدکنندگان نداشته‌اند.»
وی با بیان اینکه در نیمه نخست سال گذشته حدود 30درصد از تسهیلات بانکی به بخش صنعت و معدن اختصاص یافته است، اظهار کرد: «از میزان کل تسهیلات ارائه شده توسط بانک‌ها در نیمه نخست سال گذشته، کمتر از 10درصد به بخش کشاورزی اختصاص داده شد. سهم بخش مسکن و ساختمان نیز حدود 10درصد بود. این در حالی است که بخش خدمات بدون احتساب بخش بازرگانی حدود 40درصد تسهیلات بانکی را از آن خود کرد.»
بانک‌ها هیچگاه همراه تولید نبودند
عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران افزود: «بخش خدمات و بازرگانی در 6ماهه نخست سال گذشته حدود نیمی از تسهیلات بانکی را به خود اختصاص داد. این ارقام نشان می‌دهد بانک‌ها هیچگاه همراه تولید نبوده‌اند بلکه ترجیح می‌دهند منابع را به حوزه‌هایی اختصاص دهند که بازگشت آن سریع‌تر باشد و از این طریق بتوانند سود بیشتری را از آن خود کنند.»
وی در ادامه به برآورد میزان تسهیلات اعطا‌شده در سال گذشته پرداخت و تصریح کرد: «اگر فرض کنیم در سال گذشته حدود 320هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی ارائه شده و امسال نیز حداقل همین میزان تسهیلات از سوی بانک‌ها اعطا شود، 10درصد سهم بنگاه‌های کوچک و متوسط رقمی حدود 32هزار میلیارد تومان خواهد بود که می‌تواند تحرکی را در این بخش ایجاد کند.»
خالقی به شرایط رکودی حاکم بر بنگاه‌ها اشاره و اظهار کرد: «این میزان تسهیلات در شرایط فعلی کمک بزرگی خواهد بود و اگر طی 9ماه آینده محقق شود، می‌تواند در خروج بنگاه‌های کوچک و متوسط از رکود موثر واقع شود.»
وی تصریح کرد: «نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کرد این است که آیا بنگاه‌های کوچک و متوسط شرایط استفاده از این تسهیلات را دارند یا نه. متاسفانه بسیاری از بنگاه‌ها به دلیل معوقات بانکی در لیست بدحسابان قرار گرفته‌اند و ممکن است نتوانند از این تسهیلات استفاده کنند.»
خالقی به مصوبه هیات وزیران درخصوص سهل‌گیری اعطای تسهیلات به تولید و دریافت وثیقه، اظهار کرد: «اگر سیستم بانکی به این مصوبه وزیران عمل کند، بخش مهمی از بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌توانند از این تسهیلات بهره‌مند شوند. در غیر این صورت کارشکنی‌های سیستم بانکی همچنان طبق روال قدیمی ادامه خواهد یافت.»
عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران افزود: «اگر بروکراسی اداری پیچیده بانکی به همان شیوه قبلی ادامه داشته باشد، تنها تعداد کمی از بنگاه‌ها می‌توانند از منابع بانکی بهره‌مند شوند.»وی با بیان اینکه سیستم بانکی به‌ویژه در بخش غیردولتی خود را همچون موسسات تجاری می‌دانند، اظهار کرد: «در چنین چارچوبی بانک‌ها در درجه نخست منافع خود را در نظر می‌گیرند و هنگام اعطای تسهیلات نیز بخش‌هایی را در اولویت قرار می‌دهند که سریع‌تر بدهی‌های خود را بازمی‌گردانند و به این ترتیب است که بخش عمده تسهیلات بانکی روانه بخش‌های تجارت و خدمات می‌شود تا تولید.»
تضمینی برای اعطای تسهیلات نیست
خالقی با اشاره به اینکه تضمینی برای اجرای نامه اخیر سیف به بانک‌ها وجود ندارد، تصریح کرد: «ابلاغیه‌های بانک مرکزی بیشتر حکم ارشاد و سیاست‌گذاری را دارد تا قانون و به همین دلیل بانک‌ها هر جا به نفع‌شان نبوده، ابلاغیه‌ها را دور زده‌اند.» عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، اظهار کرد: «بانک مرکزی باید ثابت کند که این ابلاغیه‌ها ضمانت اجرایی دارند و اگر یک بانک در این مسیر همراهی لازم را نداشته باشد، خطرات و عواقبی در انتظار آن باشد.»
وی با اشاره به حجم بالای مطالبات معوق سیستم بانکی افزود: «بخش مهمی از این مطالبات معوق ناشی از تصمیمات اشتباه بانک‌ها است چراکه تسهیلات را با رقم‌های کلانی به بنگاه‌های بزرگ و اغلب دولتی اعطا کرده‌اند و این منابع بازگشت داده نشده است. بانک‌ها اعتراض می‌کنند که منابعی برای اعطای تسهیلات نداریم درحالی‌که اگر همان ابتدا در اعطای تسهیلات بررسی‌های لازم را انجام داده بودند، اکنون گرفتار این حجم انبوه از مطالبات معوق نبودند.»
خالقی تصریح کرد: «بانک‌ها باید در اعطای تسهیلات همکاری لازم را با بخش خصوصی داشته باشند و تضامین لازم را هم هنگام ارائه تسهیلات دریافت کنند تا اطمینان از بازپرداخت آنها افزایش یابد.» گرچه رییس کل بانک مرکزی از بانک‌ها خواسته است تا 10درصد تسهیلات خود را در اختیار بنگاه‌های کوچک و متوسط قرار دهند، اما باید دید آیا بانک‌ها در عمل همکاری لازم را خواهند داشت یا همچون تجربه‌های پیشین بخش اعظم تسهیلات توسط حوزه‌های تجاری و خدماتی بلعیده خواهد شد.
