گروه صنعت
براساس محاسبات صورت گرفته و آمار به دست آمده، مجموع کل سیمان مورد نیاز پروژه‌های عمرانی کشورتا پایان سال 1400، حدود 85میلیون و 100هزار تن مربوط به پروژه‌های وزارت راه از جمله ساخت جاده‌های کوهستانی، بزرگراه، راه‌آهن، بازسازی و و احداث فرودگاه و بنادر، حدود 40میلیون تن برای پروژه‌های وزارت نیرو شامل احداث سدهای کوچک و بزرگ و طرح‌های آبرسانی و فاضلاب، حدود 20میلیون تن برای طرح‌های وزارت نفت از جمله احداث پالایشگاه و مجمتع‌های پتروشیمی و خطوط لوله نفت و حدود 20میلیون تن برای پروژه‌های وزارت صنایع شامل ساخت و توسعه شهرک‌های صنعتی مورد نیاز است. بدیهی است که چنین آماری نشان‌دهنده اهمیت سیمان به عنوان یکی از صنایع راهبردی است که نقش مهمی را در توسعه اقتصادی و عمران ملی ایفا می‌کند. از این رو، می‌توان اذعان کرد که تولید سیمان به عنوان یکی از شاخص‌های رشد و توسعه در کشورهای در حال توسعه شناخته می‌شود.
روند کند اجرای طرح‌های سیمانی و تقاضای روزافزون سیمان همواره به عدم تعادل بین عرضه و تقاضای این کالا منجر شده است و با قیمت‌گذاری‌های دولتی، موجب به وجود آمدن بازار سیاه و سیستم چندنرخی سیمان شده است. مسلما در صورتی که عرضه سیمان نتواند تقاضای بازار را اشباع کند، بازتاب منفی آن به صورت افزایش قیمت مسکن و نیز تشدید بیکاری خواهد بود. همچنین با توجه به محورهای مهم سند چشم‌انداز 2 ساله کشور مرتبط با بخش صنعت و معدن که تاکید فراوان بر صادرات غیرنفتی دارد، توسعه صنعت سیمان علاوه بر ارزآوری بالا موجب اشتغالزایی فراوان می‌شود. با توجه به نقش مهمی که سیمان در اقتصاد ایران از جنبه‌های مختلف دارد، اهمیت بررسی وضعیت این صنعت دوچندان می‌شود.
در حال حاضر صنعت سیمان ایران با چالش‌های زیادی در زمینه تولید و صادرات مواجه است. از یک‌سو، هزینه‌های سرسام‌آور تولید سیمان شامل هزینه‌های سوخت، حمل و نقل و دستمزدها و از سوی دیگر مشکلات صادراتی مانند تعرفه‌های واردات کشورهای مقصد و عوارض صادرات موجب شده که فعالان صنعت سیمان از آینده این صنعت نگران باشند. برای بررسی اتفاقاتی که در مدت گذشته موجب ایجاد تنش در صنعت سیمان شده است با عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید...
مهم‌ترین چالش حال حاضر صنعت سیمان ممنوعیت صادرات این کالا به عراق است. علت اصلی این ممنوعیت چیست؟
از ابتدای امسال دولت عراق اعلام کرد به دلیل حمایت از تولید داخلی و تولید سیمان به اندازه کافی و مورد نیاز بازار این کشور واردات سیمان ممنوع می‌شود. این ممنوعیت تنها مختص به ایران نبود و بسیاری از کشورهای صادرکننده سیمان به عراق نیز مشمول این ممنوعیت قرار گرفتند. نبود امنیت و رکود حاکم بر اقتصاد این کشور نیز از دلایل دیگر ممنوعیت واردات صادرات به عراق بود که از سوی دولت عراق مطرح شد.
از نظر شما این ادعای دولت عراق تا چه اندازه صحت دارد؟
اینکه نیاز کشور عراق به سیمان یک نیاز اساسی است، بر کسی پوشیده نیست. از سوی دیگر بدیهی است که باتوجه به شرایط اقتصادی و امنیتی عراق میزان تولید سیمان در این کشور کفاف نیاز داخل را نمی‌دهد، به هر حال، بر اساس اعلام دولت عراق در حال حاضر کشورهای صادرکننده سیمان به این کشور در ممنوعیت قرار دارند. اما اواسط تیر، نیاز آنها به سیمان افزایش یافته و مجبور به واردات هستند.
این اقدام دولت عراق چه خسارتی را به صادرکنندگان ایرانی وارد می‌کند؟
بطور متوسط، در شرایط عادی، سالانه 400 تا 500هزار تن سیمان به کشور عراق صادر می‌شود که اکنون با شرایط کنونی این میزان سیمان مازاد برای تولیدکننده است.
آیا برای رفع این ممنوعیت، مذاکره‌یی با مقامات عراق انجام شده است؟
بله. جلساتی با حضور معاون معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت و همچنین مسوولان عراقی در این کشور داشتیم که توافقات خوبی حاصل شد و عراقی‌ها قول دادند، به محض آزاد شدن واردات سیمان به این کشور، ایران را در اولویت قرار دهند و قرار است بر اساس وعده دولت عراق این ممنوعیت پس از ماه مبارک رمضان برداشته شود. البته درحال حاضر حدود 300هزار تن سیمان به اقلیم کردستان عراق صادر می‌شود.
یکی از مشکلات صادرکنندگان سیمان به عراق موضوع تعرفه است. آیا در صورت رفع ممنوعیت اعمال شده از سوی دولت عراق اقدامی برای این مشکل انجام خواهد شد؟
امیدواریم که این مشکل صادرکنندگان نیز برطرف شود. البته قرار است با طرف عراقی بعد از آغاز صادرات سیمان صحبت‌هایی نیز درباره تعرفه‌ها انجام دهیم تا بتوانیم با اصلاحات تعرفه صادرات سیمان به بازار عراق حضور پررنگی در بازار این کشور داشته باشیم.
با توجه به شرایط کنونی، آیا بازار صادارتی دیگری جایگزین بازار عراق می‌شود؟
بازارهای صادراتی مناسبی برای سیمان وجود دارد که شامل افغانستان و کشورهای حوزه مشترک المنافع (CIS) می‌شود که این روزها وضعیت تجارتشان با ایران بهبود یافته است. همچنین رایزنی‌هایی نیز با کشورهای آفریقایی صورت گرفته است تا بتوان بازار صادراتی را تا کشورهای افریقایی گسترش داد.
آمارها نشان می‌دهد که درحوزه صادرات سیمان، ایران با افت 20درصدی درسال 2014 مواجه بوده است. این آمار مورد تایید شما هست؟
بله. در سال ۲۰۱۵ صادرات سیمان ایران با افت ۲۰درصدی نسبت به سال ۲۰۱۴ به ۱۵میلیون و ۹۲ هزار و ۴۳۸ تن رسید. ایران در سال ۲۰۱۴ چهارمین تولیدکننده بزرگ سیمان در جهان بود و در سال ۲۰۱۵ رتبه ایران در بین تولیدکنندگان بزرگ سیمان در جهان به رتبه پنجم، تنزل یافت. در حال حاضر، ۷۳ کارخانه تولید سیمان در ایران وجود دارد و در سال ۲۰۱۵ ظرفیت تولید سیمان در ایران معادل ۷۹میلیون و ۷۰۶هزار تن بود که تغییر چندانی را نسبت به سال ۲۰۱۴ نشان نمی‌دهد، در حقیقت برای نخستین‌بار در ۱۰سال اخیر، در سال گذشته، درصد افزایش ظرفیت تولید سیمان در ایران به صفر رسید.
این اتفاق چه عواقبی در پی دارد؟
افزایش نیافتن ظرفیت تولید سیمان از یک سو و نبود تقاضا از سوی دیگر، نشان‌دهنده وضعیت نامناسب این صنعت است. بنابراین حذف ایران از سوی کشورهای واردکننده سیمان به عراق نشانه خوبی برای تولیدکنندگان این صنعت در کشورمان نیست، زیرا با توجه به کمبود تقاضا در داخل، حفظ بازار عراق برای تولیدکنندگان از اهمیت زیادی برخوردار است. به نظر می‌رسد وعده‌های تازه دولت عراق امید تازه‌یی را بین تولیدکنندگان سیمان ایران ایجاد کرده است. در سال‌های اخیر، به دلیل تحریم‌های اقتصادی علیه ایران و کاهش میزان ساخت‌وسازها، شرایط برای تولیدکنندگان سیمان سخت بوده و مشکلات زیادی گریبانگیر این صنعت شده در این بین، بیشترین میزان صادرات سیمان ایران نیز به کشور عراق انجام می‌شود زیرا به دلیل شرایط مکانی و باتوجه به نزدیکی کارخانه‌ها به مرزهای شهرهای غربی دسترسی ایران به بازارهای عراق راحت‌تر است.
رکود حاکم بر صنعت سیمان، در حال حاضر تولیدکنندگان این صنعت را از بروز مشکلات بیشتر نگران کرده است. به اعتقاد شما راهکار رفع این نگرانی از سوی دولت چه می‌تواند باشد؟
اصولا پرداخت تسهیلات ارزان یکی از ابزارهای لازم برای رونق بخش تولید است که باید این موضوع را دولت هرچه سریع‌تر در دستور کار خود قرار دهد. اما در حال حاضر صنعت سیمان برای رفع رکود در این حوزه دو درخواست از دولت دارد، نخست آنکه دولت یک سال تنفس برای پرداخت اقساط بدهی واحدهای تولیدی سیمانی تعیین کند تا آنها بتوانند ضمن تامین نقدینگی تاحدودی مشکلات خود را برطرف کنند در کنار این موضوع اجازه دهد تا خط اعتباری برای صنعت سیمان در نظر گرفته شود. اینکه تصور می‌شود تزریق نقدینگی موجب خروج رکود از این صنعت می‌شود، تصوری اشتباه است. صنعتگران این حوزه بیش از نقدینگی به حمایت‌های دیگری برای رونق خط تولید خود دارند.
پیشنهاد شما بطور دقیق از ارائه خط اعتباری چیست؟
ما پیشنهاد داده‌ایم که در این خط اعتباری ۵میلیارد تومان برای تامین برق واحدهای تولیدی و ۱۰میلیارد تومان برای تامین سوخت واحدهای تولیدی درنظر گرفته شود تا از این طریق به تولیدکننده فرصت کافی داده شود تا بتواند روی پای خود بایستد.
آیا برنامه‌یی برای تعامل بیشتر با عراق پس از لغو ممنوعیت صادرات سیمان در نظر دارید؟
جدول سهمیه‌بندی سیمان به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه شده و براین اساس شرکت‌هایی که باید صادرکننده به عراق باشند، مشخص می‌شوند. از سوی دیگر با عراق به توافق رسیدیم که شرکت‌های صادرکننده سیمان را را معرفی کنیم و شرکت‌های عراقی نیز تاجران فعال خود را معرفی خواهند کرد. بدین‌ترتیب امیدواریم تعامل مناسبی بین تولیدکنندگان ایرانی و تاجران عراقی ایجاد شود.
خبرها حاکی از آن است که قیمت سیمان با آغاز فصل تابستان افزایش می‌یابد. صحت این اخبار مورد تایید شما است؟
بازار سیمان در سایه مشکلات اقتصادی وضعیت مناسبی ندارد؛ تا جایی که اغلب واحدهای سیمانی در سال گذشته ناچار به خاموش کردن کوره‌های سیمانی خود شدند. اما از آنجا که در صنعت سیمان به رسم هر ساله افزایش ۱۷ تا ۲۵درصدی اعمال می‌شود، سال گذشته هم سیمانی‌ها درصدد این افزایش قیمت بودند تا اینکه پس از نامه‌نگاری‌های بسیار با وزارت صنعت در راستای بخشنامه معاون اول رییس‌جمهور در باب کنترل قیمت‌ها، سیمانی‌ها متوجه شدند در بازار داخلی دیگر کششی برای افزایش قیمت سیمان وجود ندارد و باید تا تیرماه سال۹۵ به سمت تعادل‌سازی قیمت‌ها حرکت کنند. اساسا قرار است تا ۱۵ تیر ماه قیمت‌های جدید سیمان اعلام شود. درحال‌حاضر در حال جمع‌آوری اطلاعات هستیم و در ماه رمضان اطلاعات ارزیابی می‌شود و پس از ماه رمضان قیمت‌ها را اعلام می‌کنیم.
با توجه به شرایط موجود، این افزایش قیمت موجب رکود بیشتر در بازار سیمان نمی‌شود؟
خیر. چراکه از سال۹۳ نرخ سیمان هیچ‌گونه افزایشی نیافت این در حالی است که هزینه تمام شده سیمان بالا رفته و حتما باید قیمت سیمان افزایش پیدا کند، علاوه بر اینکه در مقاطعی با کاهش قیمت نیز مواجه بودیم. اگر بخواهیم این صنعت را سرپا نگه داریم باید حتما افزایش قیمت را برای آن در نظر بگیریم.
وضعیت سیمان در تولید و شاخص‌های آن در دوماه ابتدایی امسال را در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بر اساس مقایسه‌های آماری، دو ماه اول امسال نسبت به دو ماه اول پارسال تغییری در تولید و شاخص‌های سیمان به وجود نیامده است و آمارها ثابت است. اما براساس عزم دولت برای بهبود وضعیت ساخت و ساز، به افزایش مصرف در آینده نزدیک امیدوار هستیم.
سال گذشته دولت وعده داده بود که مابه‌التفاوت سوخت کارخانه‌هایی که از مازوت استفاده می‌کنند را بپردازد که در عمل چنین اتفاقی رخ نداد. آیا این وعده دولت در سال95 تحقق خواهد یافت؟
قرار است آنچه دولت بابت گاز سال93 به صنایع سیمان بدهکار است، در سال جدید پرداخت شود. امیدواریم این وعده عملی شود. با این شرایط پیش‌بینی می‌شود که در سال جدید شرایط بهتری در صنعت سیمان رقم بخورد.
به اعتقاد شما با توجه به رکودی که در بازار سیمان وجود دارد، بهترین راهکاری دولت برای کمک به خروج این صنعت از رکود چیست؟
در ابتدا لازم به ذکر است که نگاه اصلی صنعتگران در حوزه سیمان و فولاد به بخش مسکن است که می‌تواند موتور محرک اصلی برای تحریک بازار باشد. از سوی دیگر انتظار می‌رود دولت با سیاست‌گذاری در بخش مسکن، زمینه را برای خروج از رکود در این بخش فراهم کند. در همین راستا وزارت راه و شهرسازی قرار است که چنین سیاستی را دنبال کند اما هنوز اتفاقی در این بخش رخ نداده است. امیدواریم دولت به این موضوع توجه بیشتری نشان دهد تا در سال جدید مسکن از رکود خارج شود و این موتور محرک موجب به حرکت درآمدن صنایع توسعه‌یی کشور نظیر سیمان، فولاد و سایر صنایع ساختمانی شود.
