وزیر انرژی قطر: ایران حق دارد سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهد
زنگنه: ایران خواهان 14.5درصد از سهم تولید اوپک است
گروه انرژی نادی صبوری- حمید مظفر
نخستین نشست اوپک در سال 2016، روز پنج‌شنبه در شهر وین، شهری که از 24 ژوئن 1965 تاکنون مقر این سازمان بوده است، برگزار شد. تغییر وزیر نفت عربستان و حضور خالد الفالح به عنوان وزیر انرژی از سوی سعودی‌ها، سبب شده بود که رسانه‌ها توجه ویژه‌یی را به این نشست نشان دهند. طبق اظهارات گزارشگر اوپک، 3000 نفر برای حضور در این نشست ثبت‌نام کرده بودند که در سال‌های اخیر رقم بی‌سابقه‌یی بوده است. «تعادل» گزارش این نشست را بر اساس ویدیوهای زنده وب‌سایت اوپک از این مراسم تهیه کرده است. مهم‌ترین اتفاق نشست 169 انتخاب محمد بارکیندو نماینده نیجریه به سمت دبیرکلی بود. نماینده‌یی که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران نیز در بدو ورود به وین حمایت خود را از او اعلام کرده بود. سقف تولید اوپک در این نشست همچنان بدون هیچ تغییری باقی ماند، گابن به عنوان عضو جدید سازمان پذیرفته و مقرر شد تا نشست بعدی اوپک 30 نوامبر 2016 برگزار شود. در حالی که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران پس از پایان نشست در جمع خبرنگاران اعلام کرد که این نشست «آرام» برگزار شده است، بسیاری اعتقاد دارند این نشست نه «آرامش» بلکه کرختی و بی‌حسی اوپک را نشان می‌دهد. سکوتی پوشالی بر
هیاهوی لایه‌های زیرین این سازمان. حدود ساعت 12 ظهر به وقت تهران، خبرنگاران وارد سالن نشست وزرای اوپک شدند. همان‌طور که می‌شد از قبل حدس زد، میز عربستان سعودی به واسطه عضو جدید خود، خالد الفالح، برای ژورنالیست‌ها بیشترین جذابیت را داشت. الفالح که از روز دوشنبه در وین حضور داشت و جلو خبرنگارها آفتابی نشده بود، با خونسردی به پرسش‌ها پاسخ می‌داد. آن سوی میز، جایگاه بیژن زنگنه نیز به نسبت شلوغ بود و خبرنگاران سعی می‌کردند موضع وزیر نفت ایران را در مورد افزایش تولید نفت جویا شوند. در خلال همین صحبت‌ها بود که زنگنه زمزمه سهمیه‌بندی تولید اوپک را طرح و بیان کرد که ایران خواستار دستیابی به 14.5درصد از سهمیه تولید نفت اوپک است. سهمیه‌یی که به معنای تولید 4 میلیون و 700 هزار بشکه نفت خام در ایران تا 5 سال آینده خواهد بود.
آغاز مذاکرات غیرعلنی
الفالح اما اظهارنظرهایی محافظه‌کارانه را در پاسخ به خبرنگاران طرح کرد، اظهارنظرهایی از این دست که «اوپک همواره موفق شده است تا وضعیت را با اجماع مدیریت کند.» در نهایت پانزده دقیقه قبل از ساعت 13 به وقت تهران، بلندگوهای سالن از خبرنگاران خواستند تا سالن را ترک کرده و اجازه دهند تا نشست رسمی سازمان اوپک آغاز شود. در نهایت راس ساعت 52و 12 دقیقه به وقت تهران، محمد بن صالح الساده وزیر انرژی قطر به عنوان رییس کنفرانس، آغاز نشست را پشت درهای بسته اعلام کرد.
نشست خبری بدون خبر تازه
حدود 4 ساعت پس از این صحبت‌ها، نشست 169 اوپک به پایان رسید. عبدالله سالم البدری و محمد بن صالح، پشت میز قرار گرفتند تا بیانیه نشست را قرائت کرده و به پرسش‌های ژورنالیست‌های تشنه برای خبر جدید پاسخ دهند. ژورنالیست‌هایی که البته بیکار ننشسته و تا قبل از ورود به سالن نشست خبری، زیر و بم نتایج نشست 169 را از زبان وزرا بیرون کشیده بودند. توییت‌های خبرنگاران حاضر در وین که بلافاصله پس از باز شدن در سالن نشست وزرا، مانند آغاز نشست، به ماراتن گفت‌وگو با وزرا پیوسته بودند، نشان می‌داد که سقف تولید هیچ تغییری نکرده است، نماینده نیجریه به سمت دبیرکلی برگزیده شده و گابن نیز به عنوان عضو جدید اوپک پذیرفته شده است. قبل از آغاز نشست خبری، خبرنگاران گزارش دادند که گروه‌های ونزوئلا و اندونزی بلافاصله پس از پایان نشست 169، بدون هیچ حرفی سریعا سالن را ترک کرده‌اند. وضعیتی که نشان می‌داد تلاش‌های ونزوئلا برای اقناع اعضای اوپک در زمینه کاهش سقف تولید همچنان بی‌نتیجه باقی مانده است.
2پرسش درباره ایران
در نهایت ساعت 44 و 17 دقیقه به وقت تهران، نشست خبری اوپک آغاز شد. پس از قرائت بیانیه که مفاد آن تا پیش از اعلام نیز کاملا آشکار شده از خبرنگاران خواست تا پرسش‌های خود را آغاز کنند. نخستین پرسش پس از پرسش درباره نشست بعدی اوپک، درباره اقدام اوپک در زمینه افزایش قیمت بود که محمد صالح پاسخی با سبک میانه‌رو به آن داد. وزیر انرژی قطر به وضعیت فعلی بازار که قیمت‌هایی رو به بهبود دارد، اشاره کرده و بیان کرد که باید منتظر ماند و دید که در ادامه چه اتفاقی خواهد افتاد. وزیر انرژی قطر با بیان اینکه خوشحالیم که نشست خوبی را پشت سر گذاشته و فهم مشترک و نگاهی مسوولانه به بازار نفت داریم، اظهارنظرهایی را درباره وضعیت بازار نفت در 2 سال گذشته بیان کرد. او در نهایت اعلام کرد که منصفانه‌ترین حالت این است که قیمت نفت به وضعیتی برسد که تولیدکننده و مصرف‌کننده هر دو از قبل آن منتفع شوند.
دفاع ضمنی از حق افزایش سرمایه‌گذاری ایران
پرسش سوم اما درباره «ایران» بود. جان دیفتریوس خبرنگار برجسته و باسابقه اوپک، این پرسش را خطاب به وزیر انرژی قطر به عنوان رییس نشست و عبدالله البدری دبیرکل سابق این سازمان طرح کرد که با توجه به اینکه ایران خیلی سریع دست به افزایش تولید نفت زده و قصد دارد تا بر تولید خود اضافه کند، آیا این حقیقت دارد که اعضای اوپک تا زمان دستیابی ایران به سطح تولید قبل از تحریم، به نتیجه‌گیری خاصی درباره سقف تولید نخواهند رسید و این سقف افزایش خواهد یافت؟وزیر انرژی قطر به این پرسش این‌گونه پاسخ داد: «بازار نفت بسیار داینامیک است و در وضعیت فعلی نشانه‌های مثبتی در آن وجود دارد. ایران در حال افزایش تولید نفت و افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت خود است و این کشور حق دارد تا در منابع طبیعی نفت خود سرمایه‌گذاری کند. در حال حاضر ما می‌بینیم که با وجود افزایش تولید نفت ایران، قیمت‌ها در حال بازیابی هستند. در حالی که سطح تولید نفت اوپک در حال افزایش است، بازار به نفت احتیاج دارد و همین مساله به تعادل بخشی عرضه و تقاضا کمک کرده است.» او گفت: «در نهایت اگر سطح تولید نفت اوپک در وضعیت فعلی باقی بماند، با توجه به اینکه در سال جاری با افت
سرمایه‌گذاری نفتی مواجه بودیم، تاثیر قیمتی در سال بعد مشخص خواهد شد و اعضای اوپک نیز نسبت به این تغییرات برخوردی مسوولانه دارند.»
در این لحظه منشی جلسه در حال روشن کردن میکروفن برای خبرنگار بعدی بود اما دیفتریوس خواستار پاسخ سالم البدری در این زمینه نیز بود. دبیرکل سابق اوپک که حالا آخرین حضورش در این قامت را تجربه می‌کرد در پاسخ گفت: «این مساله که ایران می‌خواهد نفت بیشتری تولید کند بر هیچ کس پوشیده نیست. اما در مقابل نیز لیبی وجود دارد که با کاهش عرضه مواجه شده است. سطح فعلی تولید اوپک توسط بازار پذیرفته شده و بازار فعلا با این ارقام راحت است.»
اما این تنها پرسش طرح شده درباره ایران نبود، در خلال صحبت‌های وزیر انرژی قطر به این مساله اشاره شده بود که ایران خواستار دستیابی به سطح تولید «قبل از وضع تحریم‌ها» است. کلماتی که بیژن زنگنه، وزیر نفت نیز بارها در طول صحبت‌های خود از آن استفاده کرده است. همین کلمات، دستمایه پرسش یکی از خبرنگاران شد. او پرسید، «ایران می‌گوید که خواستار دستیابی به سطح تولید قبل از تحریم است. اما این سطح چقدر است؟ 3میلیون بشکه؟ 4میلیون بشکه یا 4میلیون و 500هزار بشکه؟» پرسشی شیطنت‌آمیز که عبدالله سالم البدری، دبیرکل سابق اوپک با لبخندی به‌خصوص شخصا به آن پاسخ داده و اعلام کرد: «این پرسش را نه از ما بلکه از خود ایران بپرسید.»درنهایت یکی از مهم‌ترین پرسش‌های دیگری که در این نشست مطرح شد، در این باره بود که آیا اوپک کارایی خود را از دست نداده است؟ پرسشی که وزیر انرژی قطر پاسخی جالب‌توجه درباره آن ارائه کرد. او گفت: «دنیا تغییر کرده و بازار نیز تغییر کرده است. سازمان اوپک یک موجود زنده است که نسبت به این تغییرات واکنش نشان داده و خود نیز تغییر می‌کند. اوپک از گذشته تاکنون در موقعیت‌های مختلف، موجودیت و هویت‌های مختلفی از خود نشان
داده و این روند ادامه خواهد یافت.»
دبیرکلی اوپک زیر سایه وزیر نفت عربستان
مساله دبیرکلی اوپک که تقریبا در نشست 169 پس از چندین سال حل شد، مساله‌یی نسبتا فرعی میان چالش‌های اوپک به حساب می‌آید. پیش از این آغاز نشست اوپک انتظار می‌رفت که کاندیداهای تصاحب جایگاه دبیرکلی اوپک از کشورهای اندونزی، اکوادور، آنگولا و نیجریه باشند؛ درنهایت اما رقابت اصلی میان آنگولا و نیجریه بود.
دولت نیجریه لابی‌گری و مذاکرات زیادی با مقامات ارشد اوپکی انجام داده بود تا از حمایت آنها از «بارکیندو» اطمینان حاصل کند. محمد بوهاری، رییس‌جمهور نیجریه که هم‌زمان وزیر نفت این کشور نیز به حساب می‌آید و امانوئل ایبه کاچیکوو به عنوان وزیر ایالتی نفت این کشور هرکاری کردند تا موفقیت بارکیندو را تضمین کنند.
بر اساس گزارش‌ها، در نشست دوحه در ماه آوریل جایی که بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت جهان گرد هم آمده بودند تا در مورد فریز تولید نفت و حمایت از قیمت‌ها به گفت‌وگو بنشینند، بوهاری و کاچیکوو از این فرصت استفاده کرده و کاندیداتوری بارکیندو را به اعضای اوپک فروخته بودند. همچنین مشخص شده که شخص امانوئل کاچیکوو دیدارهای جداگانه‌یی از عربستان‌سعودی، ایران و عراق داشته تا برای حمایت از بارکیندو رای جمع کند.
وال‌استریت‌ژورنال حدود یک هفته پیش از برگزاری نشست 169 اوپک در گزارشی به بررسی وضعیت کاندیداهای دبیرکلی سازمان کشورهای صادرکننده نفت پرداخت. در این گزارش بر این نکته تاکید شده که به‌طور کلی دبیرکل اوپک نقش چندان مهمی در این سازمان ایفا نمی‌کند و به عنوان مثال وزیر نفت عربستان نقش بسیار مهم‌تری را در تصمیمات این سازمان ایفا می‌کند. اما در هر صورت نقش دبیرکل به‌عنوان یک کارگزار اغلب برای هموار کردن اختلافات درون گروه است. عبدالله البدری لیبیایی، قرار بود در سال 2013 از سمت خود بازنشسته شود اما به دلیل اختلافات کشورهای اوپک نهایتا تعیین جانشین وی تا نشست 169 در روز پنج‌شنبه گذشته در وین به طول انجامید. البدری در طول این سال‌ها نقشی خنثی داشت و تنها نظاره‌گر رقابت‌های داخلی اوپک بود که این سازمان را بین ایران و عربستان و کشورهای ثروتمندتر نظیر کویت و کشورهای فقیرتر نظیر ونزوئلا تقسیم کرد.
اما برای تعیین دبیرکل جدید نیجریه محمد بارکیندو را به عنوان کاندیدای خود معرفی کرد. وی پیش از این رییس بخش مدیریت گروهی شرکت ملی نفت این کشور بوده است.
متاسفانه از کاندیداهای دیگر کشورها اطلاعات بسیار کمی موجود است و امکان مقایسه صلاحیت آنها دشوار است. به گزارش «تعادل» به نقل از رویترز، به غیر از نیجریه که بارکیندو را به میدان فرستاده بود، ونزوئلا نیز «علی رودریگز» را به عنوان کاندیدای خود برای تصاحب این پست معرفی کرده بود. رودریگز پیش از این و در فاصله سال‌های 2001 تا 2002 دبیرکل اوپک بود اما این‌بار در رقابت با بارکیندو نتوانست مجددا این سمت را به دست آورد و نخستین شخصی باشد که دو بار دبیرکل این سازمان می‌شود. نکته جالب توجه این است که در تاریخ اوپک، نیجریه و ونزوئلا به ترتیب با پنج و چهار بار تصاحب کرسی دبیرکلی اوپک در بین تمامی اعضا رکورددار هستند.
ماجرای یک صندلی
برای خبرنگاران باسابقه اوپک که تاکنون نشست‌های مختلفی را از نزدیک پوشش داده‌اند، این پوشش‌ها تقریبا مانند بازی‌ای شده است که از شما می‌خواهند به اشیا یک اتاق دقت کرده، سپس اتاق را ترک کرده و بگویید که جای چه چیزی عوض شده است؟ هر تغییر در جزییاتی هرچند کوچک در این زمینه، برای خبرنگاران معنادار است. وائل مهدی که از خبرنگاران عرب باسابقه محسوب می‌شود، در جریان نشست اوپک در توییتر خود به نکته‌یی بسیار ریز اشاره کرد. او خطاب به جیمی وبستر، دیگر خبرنگار اوپک نوشت: «آیا متوجه شدی که در این نشست، نماینده هیات عامل عربستان سعودی در اوپک، در صندلی ردیف جلو ننشسته و به عقب رفته است؟ آیا می‌توان این مساله را تغییری در وزارت یا سیاست عربستان تلقی کرد؟» او ادامه داد: «از نظر من این اتفاق عجیبی است چراکه براساس پروتکل‌های اوپک باید نماینده هیات عامل در ردیف 1 یا 2 باشد.
اما در مورد عربستان این نماینده برای نخستین‌بار در ردیف 3 نشسته بود. من تا به حال چنین چیزی را ندیده بودم» درواقع فردی که در تصویر‌ها سمت چپ خالد الفالح نشسته بود، برخلاف گذشته نماینده عربستان در اوپک نبوده و یکی از شاهزادگان سعودی بود.
واکنش بازار به نشست اوپک
پس از پایان نشست اوپک و با وجود دست‌نیافتن به هیچ‌گونه توافقی مبنی بر تغییر در سطح تولید، قیمت جهانی نفت کمی افزایش یافت. در این روز قیمت نفت برنت به بالای 50دلار رسید و هر بشکه 50دلار و 4سنت معامله شد. قیمت هر بشکه نفت WTI نیز به 49دلار و 17سنت رسید. هرچند روند افزایش قیمت ادامه نداشت و روز گذشته قیمت نفت مجددا کمی کاهش داشت.
رسانه‌های مختلف جهان هر یک از نگاه خود به بررسی این نشست پرداختند. پایگاه خبری «فوربس» در تحلیل خود از این نشست عنوان می‌کند که باتوجه به روند ذخایر جهانی نفت، در روز پنج‌شنبه همه چشم‌ها به سمت وین دوخته شده بود تا مشخص شود که از دل نشست اوپک چه چیزی بیرون خواهد آمد. متاسفانه این نشست تکرار نشست دوحه در ماه آوریل بود، بدون آنکه هیچ خبر غیرمنتظره‌یی از آن شنیده شود. اما با وجود عدم اتخاذ تصمیمی مبنی بر فریز تولید نفت، قیمت نفت برنت در روز برگزاری نشست به بالای 50دلار رسید.
بعد از فروکش‌کردن اخبار نشست اوپک، روز جمعه و شنبه شاهد کاهش قیمت نفت بودیم. تحلیلگر پایگاه خبری «مارکت واچ» به بررسی برخی دلایل این امر می‌پردازد. روز جمعه قیمت نفت آتی به پایین‌ترین سطح خود در بیش از یک هفته گذشته رسید. علت این کاهش قیمت علاوه بر نشست ناامیدکننده اوپک، افزایش تعداد ریگ‌های فعال حفاری امریکا که بیانگر افزایش تولید این کشور و همچنین انتشار آمار بیکاری در این کشور است که باعث افزایش نگرانی‌ها از چشم‌انداز تقاضای انرژی است. براساس گزارش دپارتمان کار امریکا، این کشور در ماه مه تنها توانسته 38هزار شغل اضافه کند.
پایگاه خبری «اویل پرایس» نیز در گزارشی به علل عدم تاثیرپذیری بازار از نشست منفعلانه اوپک می‌پردازد. بنابر این گزارش، علت بی‌تفاوتی بازار به اتفاقات وین این است که تقریبا چنین ماحصلی از نشست اخیر اوپک انتظار می‌رفت و به همین دلیل تحلیلگران و فعالان بازار نفت غافلگیر نشدند.
