گروه دانش و فن
موضوع جویشگرهای بومی مانند شبکه ملی اطلاعات از ملزومات دسترسی داخلی به بخش اعظمی از اطلاعات مورد نیاز کاربران اینترنتی ایران است. جست‌وجوگرهایی
که گفته می‌شود کاربران استقبال خوبی از آنها نکرده‌اند و همچنان با جست‌وجو گرهای خارجی نیاز خود را بر طرف می‌کنند مساله‌یی که با اعتراض برخی از مسوولان ارتباطی مواجه شده است.
همانطور که شبکه ملی اطلاعات به عنوان شبکه‌یی ارتباطی که اختیار کامل تراکنش‌های آن در چرخه مدیریت ایران باشد از الزامات و برنامه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سازمان‌های مربوط است، پیگیری جویشگرهای بومی برای افزایش حجم خط و زبان فارسی در فضای اینترنت و پشتیبانی از محتوای بومی نیز در راستای شبکه ملی اطلاعات در زمره این فعالیت‌هاست. در حال حاضر، ابزارهای جست‌وجوی سامانه‌های اطلاعاتی در کشور بطور عمده محدود به جویشگرهای خارجی یا ابزارهای جست‌وجوی موجود در بانک‌های اطلاعاتی و پورتال‌هاست، اما با انجام پروژه جویشگر بومی، به بسیاری از نیازمندی‌های کاربران ایرانی پاسخ داده می‌شود.
علی‌اصغر انصاری - معاون سازمان فناوری اطلاعات - از سال 1390 به توانمندی شرکت‌های داخلی برای راه‌اندازی موتور جست‌وجو با این خصایص که دارای شاخصه‌های امنیت، بررسی، تعامل بالا با کاربران و پالایش بوده و تطابق کامل با کدهای فارسی داشته باشند بر روی اسناد فارسی کار جست‌وجو و پویش را انجام دهند اعتقاد داشت.
«گرگر» و «پارسی‌جو» موتورهای جست‌وجوی ملی هستند که قدمت آنها به حدود 10 سال نیز می‌رسد و «یوز» نیز جدیدترین جویشگر بومی است، اما ظاهرا این جویشگرها آنچنان که باید مورد استقبال عمومی قرار نگرفته‌اند و همچنان تمایل مردم برای مراجعه به موتور گوگل بیشتر است.
محمود واعظی - وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات - معتقد است باید توقع خود را از موتورهای جست‌وجو مشخص کنیم و البته انتظار دارد این موتورها در یک فضای رقابتی توجه و اعتماد کاربر را به خود جلب کنند، بتوانند بخشی از نیازمندی‌های مردم را از طریق توانمندی داخلی تامین کنند و مردم برای یافتن پاسخ سوالات خود به موتورهای جست‌وجویی مراجعه کنند که محتوای داخلی را ارائه می‌دهد. همانطور که به گفته برات قنبری - معاون برنامه‌ریزی وزارت ارتباطات - ساخت جست‌وجوگر «یوز» تا به حال هزینه‌یی 7میلیارد تومانی داشته و راه‌اندازی موتورهای جست‌وجوی «گرگر» یا «پارسی‌جو» نیز قاعدتا هزینه‌های اینچنینی داشته است، به اعتقاد کارشناسان برنامه‌نویسی ساخت و بهینه‌سازی روی موتورهای جست‌وجو بسیار سخت و گران است و سرمایه‌گذاری‌های چندین برابر هزینه کنونی و معادل 170میلیارد تومان می‌طلبد.
اما در حال حاضر دو موتور جست‌وجوی «پارسی‌جو» و «یوز» در ایران فعالیت دارند که توسط شرکت‌های دانش‌بنیان تاسیس شده و نگه‌داری می‌شوند. پارسی‌جو تحت حمایت دانشگاه یزد و جویشگر یوز محصول شرکت دانش‌بنیانی است که از طریق سازمان فناوری اطلاعات گرنت پژوهشی گرفته و گسترش آنها نیازمند حمایت دولت است.
موتورهای جست‌وجوی بومی در کشورهای مختلف دنیا، محبوبیت فراوانی در سطح جوامع دارند. این تجربه در کشورهای کره جنوبی، چین، روسیه، جمهوری چک و ویتنام با موفقیت همراه بوده و روز به روز با استقبال گسترده‌تری از سوی مردم روبه‌رو می‌شود.
به اعتقاد خیراندیش پرس‌وجوی کاربران در فضای وب به 3دسته کلی تقسیم می‌شود: جنبه دریافت معلومات و اطلاعات متنوع دارد، برای یافتن یک سایت خاص است و در نهایت جست‌وجوهای تراکنشی که برای انجام هدفی خاص در راستای رفع نیاز خود انجام می‌دهیم که بیشتر کاربردی هستند و کمتر جنبه اطلاعاتی دارند، ازجمله دانلودها و خریدها.
نقطه قوت موتورهای جویشگرهای بومی پاسخ دادن به جست‌وجوهای تراکنشی در قالب سرویس‌های خاص است در حالی که استفاده کنونی کاربران از گوگل و یاهو جنبه دریافت اطلاعات و پیدا کردن سایت‌های مختلف را دارد.
برای مثال موتورهای بومی کشور کره جنوبی، 97درصد از سهم بازار جست‌وجو را در اختیار دارند و مردم برای حل نیازهایی اعم از خرید، گوش دادن آهنگ، سفر و غیره در قالب سرویس‌های کاربردی متنوع از این موتور استفاده می‌کنند، در حالی که دانشجویان و اساتید برای پیدا کردن مقالات انگلیسی به موتورهای غیر کره‌یی مانند گوگل مراجعه می‌کنند.
در این راستا، آبان ماه سال 1394 نسخه پنجم موتور جست‌وجوگر پارسی‌جو رونمایی شد تا این موتور جست‌وجوگر وارد مرحله تجاری‌سازی شود.
به اعتقاد جهانگرد - معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات - برای استقلال یک شبکه ملی، چهار سرویس مرور‌گر، ابزارهای جست‌وجو، سرویس ایمیل و شبکه‌های اجتماعی نیاز است که در آن صورت می‌توان خدمات کافی ارائه داد و در حال حاضر ایران با داشتن 64 درصد موتورهای جست‌وجو در منطقه دارای مقام اول بومی‌سازی موتور جست‌وجو است و سپس ترکیه با 56درصد و مصر با حدود 47درصد در مقام‌های دوم و سوم قرار دارند.
از طرفی محمد خوانساری - رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات - نیز معتقد است امروزه یکی از مهم‌ترین مسائل، اتصال زندگی فیزیکی مردم به عرصه مجازی است و برای مبارزه هوشمندانه باید به فناوری‌های پایه تسلط داشت و سالم‌سازی فضای مجازی، حفظ حریم خصوصی افراد و مقابله با تسلط بیگانگان با حفظ ارزش‌های اسلامی از الزامات است و اهمیت پویش‌گر بومی پارسی‌جو نیز همین است.
خسرو سلجوقی -رییس شورای راهبری جویشگر بومی- نیز وضعیت اقتصادی جویشگرهای موجود را حساس می‌داند و معتقد است عدم حمایت به‌موقع از این سرویس موجب خسارت شده و اگر پروژه‌های مهمی نظیر جویشگرهای متنی مورد حمایت قرار نگیرند ادامه این خدمات دچار خطرپذیری خواهد شد.
همچنین ابوالحسن فیروزآبادی -دبیر شورای عالی فضای مجازی- معتقد است در شرایطی که دانشجویان ایرانی از تحصیل در برخی رشته‌ها منع می‌شدند یا مشکلاتی مانند منع سوخت‌رسانی به هواپیماهای مسافربری و بیمه نکردن نفتکش‌های ما وجود داشت، موتورهای جست‌وجو و پیام‌رسان‌های آنها به روی ما باز و طبق گزارش‌های الکسا، سایت‌های پرمراجعه در ایران سایت‌های امریکایی بود و این نشان می‌دهد جامعه ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در این زمینه ناکارآمد عمل می‌کند.
رییس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به شبکه ملی اطلاعات می‌گوید: این شبکه باید با خصایص حکومت و سرزمین ما شکل بگیرد و عقب‌ماندگی ما در این حوزه باید با جویشگر و پیام‌رسان بومی جبران شود و جبران این امر باید توسط مردم، بخش خصوصی، دانشمندان و متخصصین صورت بگیرد و بر عهده دولت نیست.
وی همچنین معتقد است جویشگر بومی نیاز به پژوهش‌های بنیادی دارد و دولت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید در جهت تشویق بخش خصوصی برای شکل‌گیری جویشگر بومی تلاش کند زیرا بخش‌های خصوصی از بازیگران عمده تولید محتوا هستند. همچنین از آنجایی که هر قومی ذائقه خاص خود را در استفاده از فضای مجازی دارد، باید سیاست‌هایی اتخاذ کرد که جویشگرهای بومی مورد توجه مردم قرار بگیرد و از آنها استفاده کنند.
محمد خوانساری -رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات- نیز جویشگرها را ابزار ارتباطی مردم با محتوای تولیدشده ایرانی و تولید محتوا را موتور محرکه حوزه فناوری اطلاعات می‌داند و بیان می‌کند: سازمان‌های خدماتی مثل 118، شهرداری‌ها و غیره باید با درگاه ورود مردم یا همان جویشگرها تجمیع شود و همچنین باز کردن محتوا از ابزارهایی است که باعث ایجاد خلاقیت می‌شود.
