اهمیت استراتژیک ایران در رقابت منطقه‌ای چین و هند

۱۳۹۵/۰۳/۱۳ - ۰۰:۰۰:۰۰
کد خبر: ۴۴۵۲۹


پس از آنکه انگلیسی‌ها در سال ۱۹۴۷ میلادی ناگزیر از ترک شبه‌قاره هند شدند و هندوستان بزرگ تقسیم شد و از دل آن دو کشور دیگر پاکستان و بنگلادش به وجود آمد، رقابتی بین هند با چین و پاکستان در منطقه شکل گرفت. علاوه بر رقابت تسلیحاتی، رقابت‌های هند و پاکستان در عرصه‌های تجاری و اقتصادی و منطقه‌یی نیز ابعاد مختلفی دارد. منطقه کشمیر یکی از موضوعاتی بود که هند و پاکستان تاکنون نتوانسته‌اند در مورد آن تصمیمی مهم اتخاذ کنند.

پس از آنکه شی‌جین‌پینگ، رییس‌جمهور چین، به اسلام‌آباد سفر کرد طرح پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان رقم خورد و شی جین پینگ برای این پروژه استراتژیک و منطقه‌یی که شهر کاشغر در چین را به بندر «گوادر» در پاکستان متصل می‌کند با بودجه‌یی به ارزش ۶۴میلیارد دلاری در نظر گرفت. هدف و غایت چین از این طرح بزرگ منطقه‌یی در حقیقت دسترسی به بازار کشورهای آسیای میانه و در نهایت ترانزیت کالا از طریق پاکستان به آسیای میانه است.

کریدور اقتصادی چین به بندر گوادر از منطقه کشمیر در پاکستان عبور می‌کند و در نهایت به ایالت بلوچستان و بندر گوادر در پاکستان می‌رسد. پکن برای طرح توسعه بندر گوادر با اسلام‌آباد به توافق رسیده است و مقامات پاکستانی ۹۲۳ هکتار زمین در حومه بندر گوادر را به مدت ۴۳ سال در اختیار چین قرار داده است. فاصله تقریبی بندر گوادر تا بندر کراچی ۷۴ کیلومتر است. این کریدوری اقتصادی چون از منطقه کشمیر در پاکستان گذشته و در نهایت به گوادر و شاید زمانی به بندر چابهار منتهی شود باعث نگرانی مقامات و دولت هند شده است.

به اعتقاد ناظران همین نگرانی و تلاش‌های چین برای احیای جاده ابریشم و رسیدن به بازار کشورهای آسیای میانه، هند را بر آن داشت که از طریق اقیانوس هند به بندر چابهار در ایران دسترسی پیدا کرده و از طریق چابهار به افغانستان متصل شود. گفته می‌شود هند در نظر دارد با همکاری ایران و افغانستان و توسعه بندر چابهار به کشورهای آسیای میانه دسترسی پیدا کرده و تولیدات خود را به این کشورها صادر کند. همان‌گونه که اشاره شد چین نیز به عنوان یکی از قدرت‌های آسیای شرقی با اندیشه احیای جاده ابریشم پا به عرصه رقابت با هند گذاشته و از طریق بندر «گوادر» در پاکستان قصد وارد شدن به حوزه کشورهای آسیای میانه را دارد. از جمله عواملی که در برقراری شاهراه ارتباطی و تجاری در یک منطقه اهمیت ویژه‌یی دارد چگونگی ارتباطات و تعاملات منطقه‌یی کشورهاست. پاکستان یکی از شرکای منطقه‌یی چین به‌شمار می‌رود اما پاکستان در مرز خود با افغانستان دچار تنش و درگیری است و نمی‌تواند به راحتی با افغانستان ارتباط مداوم داشته باشد در این میان ایران تنها کشوری است که از لحاظ بعد مسافت به پاکستان نزدیک‌تر بوده و به بندر راهبردی «گوادر» نزدیک‌تر است. در واقع چین در ساخت و عملی کردن کریدور اقتصادی خود با پاکستان با مانعی به نام «طالبان» روبه‌روست و در تلاش است گروه طالبان را به میز مذاکره نزدیک‌تر کند اما از سویی دیگر امریکا با حضور نظامی خود در افغانستان گروه طالبان را مورد حملات هوایی قرار داده بیش از پیش خشم این گروه را برانگیخته است. گروه طالبان با حضور نیروهای ناتو در افغانستان نمی‌تواند با دولت افغانستان به نتیجه مطلوبی در مذاکرات دست یابد.

به نظر می‌رسد هند از شانس بهتری برای نفوذ در افغانستان و دسترسی به کشورهای آسیای میانه برخوردار است. از جمله پروژه‌هایی که هند با مشارکت افغانستان، پاکستان و ترکمنستان در حال پیشبرد آن است پروژه گازرسانی «تاپی» است که گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان و پاکستان به هند منتقل می‌کند و از سویی دیگر هند با توسعه بندر چابهار در ایران از طریق اقیانوس هند به کشورهای آسیای میانه و قفقاز دسترسی پیدا می‌کند که هم از جهت بعد مسافت و هم از جهت امنیت دارای شرایط مناسب‌تری نسبت به پروژه کردیدور اقتصادی چین و پاکستان است و این نگرانی‌های اسلام‌آباد و پکن را افزایش داده است تا جایی که نواز شریف، نخست وزیر پاکستان چندی پیش اعلام کرد که کشورش قصد دارد ایران را نیز وارد کریدور اقتصادی مشترک خود با چین کند.

سرعت اجرایی شدن پروژه بندر چابهار در مقابل کریدور اقتصادی چین و پاکستان بیشتر است. نارندرا مودی و اشرف غنی با سفر به تهران توافقنامه سه‌جانبه طرح توسعه بندر چابهار و وصل شدن این بندر مهم تجاری به هرات افغانستان را امضا کردند. دولت هند از سرمایه‌گذاری ۲۰۰میلیون دلاری در بندر چابهار سخن گفته و این نکته در رسانه‌های پاکستان انعکاس زیادی داشته تا جایی که کارشناسان مسائل اقتصادی در پاکستان بر این باورند که دولت نواز شریف در سیاست منطقه‌یی خود عملکرد خوبی نداشته و دست هند را در ارتباط با ایران و افغانستان باز گذاشته است.

اسپوتنیک می‌نویسد: با وجود رقابت‌های منطقه‌یی، واقعیت این است که هند یکی از بازیگران اصلی در بانک آسیایی سرمایه‌گذاری توسعه زیر ساخت است و چین ازعضویت کامل این کشور درسازمان همکاری شانگهای حمایت می‌کند، بنا براین توجه به اولویت‌های دیپلماسی، پکن می‌تواند می‌تواند همکاری در منطقه اقتصادی راه ابریشم را به دهلی پیشنهاد کند. البته هند از فقدان شفافیت در این پروژه ناراضی است و تحلیلگران معتقدند که عدم تمایل هند به انحصارطلبی چین به عنوان سازمان‌دهنده این طرح مربوط می‌شود.

مشاهده صفحات روزنامه

ارسال نظر