گروه جهان|
«رجب طیب اردوغان» رییس‌جمهور ترکیه عاقبت اعتراف کرد که سقوط جنگنده روسی به دست نیروهای ترکیه «یک اشتباه بوده است» و این کشور بر اثر اشتباه یک خلبان رابطه‌اش با روسیه را از دست داده است. به گزارش رویترز، هفته گذشته «ولادیمیر پوتین» اعلام کرد که شرایط برای بهبود روابط با ترکیه همچنان مثل سابق است و تا زمانی که آنکارا از مسکو عذرخواهی نکند اتفاق تازه‌یی در روابط دو کشور رخ نخواهد داد.
هواپیمای بمب افکن سوخو 24 روسیه، 24 نوامبر 2015 توسط دو جنگنده اف-16 ترکیه بر فراز سوریه هدف قرار گرفت و در چهار کیلومتری مرز ترکیه سرنگون و یک خلبان آن نیز با شلیک تروریست‌ها هنگام فرود کشته شد. از آن زمان روابط دو کشور در شرایط بحرانی قرار دارد.
مقامات ترکیه و از جمله رجب طیب اردوغان در آن زمان در پاسخ به اعتراضات مسکو با لحن تندی گفتند که هواپیمای روسی حریم هوایی ترکیه را نقض کرده بود و احمد داوود ادوغلو، نخست وزیر ترکیه گفت که وی شخصا دستور ساقط کردن سوخو را داده است. حالا با استعفای داوود اوغلو و روی کار آمدن دولت جدید در ترکیه که بیش از پیش مطیع اردوغان است، خیال اردوغان از داخل راحت شده و برای تقویت موقعیت خود به دنبال از سرگیری روابط با روسیه است که تاثیر زیادی روی اقتصاد ترکیه دارد.
ولادیمیر پوتین اما اوایل هفته گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران روسی در منطقه کوهستانی آفونیا در یونان، با بیان اینکه تا پیش از ساقط شدن بمب افکن روسی توسط جنگنده ترکیه بر فراز سوریه، روابط مسکو و آنکارا به سطح عالی و بی‌سابقه‌یی رسیده بود، اظهار کرد: «معلوم نیست چرا ترکیه با اقدام خود در سرنگونی هواپیمای سوخو-24 در حریم هوایی سوریه، روابط با روسیه را تخریب و تیره کرد.»
پوتین همچنین گفت: « مسکو روابط را تیره نکرده و آنکارا مسوول این تیرگی است. سران ترکیه بارها درباره بهبودی روابط سخن گفته‌اند، اما هیچگاه از روسیه عذرخواهی نکرده و خسارات وارده بر اثر سرنگونی هواپیمای روسی و قتل خلبان آن را جبران نکرده‌اند. موضع روسیه این است که از سرگیری همکاری‌ها با ترکیه مشروط به عذرخواهی، پرداخت غرامت بابت هواپیمای سرنگون شده و تعهد سپردن به تکرار نکردن چنین حوادثی در آینده از سوی این کشور است.»
ترکیه عذرخواهی کند
پیش‌شرط بهبود روابط میان این دو کشور قبول قصور و عذرخواهی رسمی ترکیه از اتفاق پیش آمده است. کمی پس از این اظهارنظر از جانب روسیه «مولود چاووش اوغلو» وزیر امورخارجه ترکیه در واکنش به اظهارات پوتین، خواستار تشکیل کارگروهی برای بررسی و حل مساله بین دو طرف شد، اما این پیشنهاد بلافاصله از سوی مسکو رد شد.
بر اساس همین اظهارات بود که اردوغان در فرودگاه ازمیر پیش از سفر به کشورهای اوگاندا، کنیا و سومالی درباره این موضوع اظهارنظر کرد. او در نشست خبری خود پیش از عزیمت در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه « آیا تحول جدیدی در راستای بهبود مناسبات بین دو طرف وجود دارد؟» گفت: « ما به‌طور قطع کشوری نیستیم که بخواهیم روابط با روسیه را برهم بزنیم. بر عکس ترکیه می‌خواهد که مناسباتش با روسیه بیش از پیش توسعه یابد. روابط شخصی من با پوتین واقعا در سطح متفاوتی بود. واقعا قابل تامل است که وقتی ما دارای چنین روابطی بودیم، ترکیه فدای خطا و اشتباه یک خلبان شود. ما به‌طور قطع باید تلاش کنیم که روابط با روسیه ترمیم شود و حتی به وضعیت بسیار متفاوتی برسد.» رییس‌جمهور ترکیه توضیح بیشتری در خصوص این اظهارات خود نداد و منظور خود از خطای خلبان را روشن نکرد.
بر اساس قوانین بین‌المللی پذیرش مستقیم سرنگونی جنگنده روسی از سوی ترکیه می‌تواند تبعات حقوقی جدی برای آنکارا داشته باشد. به همین خاطر مقامات ترکیه به ضدونقیض‌گویی افتادند. قبلا که فکر می‌کردند حمایت امریکا را دارند، اعلام کردند که ما خود دستور دادیم و پیش‌تر هم این هشدار را به روسیه داده بودیم اما حالا بیشتر روی ادعا، نیروی هوایی ترکیه، جنگنده ناشناسی را بعد از چند بار هشدار برای ترک حریم هوایی این کشور، سرنگون کرده است، دعوی خود را پیگیری می‌کند.
مطابق با همین حقایق اردوغان اظهار کرد: « من تعجب می‌کنم که روسیه به عنوان نخستین گام از ما چه انتظاری داشت، درک این مساله برای من دشوار است. در هیچ یک از اظهارات رسمی از سوی روسیه اعلام نشده که ترکیه به عنوان نخستین گام برای بهبود روابط دوجانبه چه کاری باید انجام دهد، بر همین اساس بسیار دشوار است که دریابیم مسکو از آنکارا چه انتظاری دارد.»
با وجود تلاش‌های پشت پرده دادستان ترکیه در ازمیر به تازگی مردی را که به قتل خلبان جنگنده سوخو 24 روسیه در جریان سرنگونی آن در شمال سوریه متهم شده بود، به‌طور کامل رفع اتهام کرد.
عقوبت سخت مسکو
روسیه پس از سرنگونی هواپیمای نظامی خود، افزون بر لغو دیدار سران و همچنین نشست راهبردی با حضور وزیران خارجه دو کشور برای رساندن ارزش روابط اقتصادی از 30میلیار دلار در سال 2014 به 100میلیارد دلار تا سال 2025، تحریم‌هایی سخت ازجمله لغو نظام سفر اتباع دو کشور بدون روادید، تحریم‌های گسترده محصولات غذایی، کشاورزی و باغی را علیه ترکیه اعمال کرده است که انتظار می‌رود ارزش روابط اقتصادی دوجانبه را به کمتر از 15میلیارد دلار برساند.
روسیه بزرگ‌ترین تامین‌کننده گاز ترکیه است و در حال ساخت نخستین نیروگاه هسته‌یی این کشور است که با بحرانی شدن روابط، سرنوشت این طرح 20میلیارد دلاری نیز در هاله‌یی از ابهام فرو رفته است. علاوه بر اینها کاهش 30درصدی ورود توریست به خاک ترکیه که بخش بزرگی از آنها را روس‌ها تشکیل می‌دادند اقتصاد ترکیه را با مشکل مواجه کرده است. بر اساس آماری که جمعه گذشته از سوی وزارت گردشگری ترکیه منتشر شد این کاهش شدیدترین افت ماهیانه تعداد گردشگران خارجی واردشده به ترکیه در 17 سال گذشته بوده و نگرانی‌های جدیدی را درباره سلامت صنعت گردشگری ترکیه در آستانه فصل تابستان مطرح می‌کند. بر اساس این گزارش در ماه آوریل حدود 1.75میلیون گردشگر خارجی وارد ترکیه شده‌اند که 28.07درصد نسبت به آوریل 2015 کاهش نشان می‌دهد. ورود گردشگر از روسیه 79.3درصد کاهش یافته است. اکنون با آشکار شدن پیامدهای فشار اقتصادی تحریم‌ها برای آنکارا و همچنین ثبات موضع روسیه برای عذرخواهی، جبران خسارت و تعهد سپاری تکرار نشدن این وقایع در آینده، چنین به نظر می‌رسد که ترکیه دریافته است این پرونده نمی‌تواند به‌گونه‌یی که انتظار داشت، شامل مرور زمان شود. به همین خاطر اردوغان با کاربرد عبارت مبهم «اشتباه خلبان» در حال اتخاذ مواضع نرم است، در حالی که آنکارا پیش‌تر بارها اعلام کرده بود، به خاک ما تجاوز شده و اقدام انجام گرفته مطابق مقررات بین‌المللی بوده است.
