صنایع کشور به‌صورت کلی مشکلات و محدودیت‌هایی در مقایسه با کشورهای دیگر دارند که باید به آنها توجه شود و راهکار‌هایی را برای رفع آنها تدوین و به اجرا گذاشت. اما در مورد کشتی‌سازی موارد خاصی علاوه بر مشکلات عمومی وجود دارد که باید آنها را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داد. نخستین مشکل عدم شناخت مسوولان از تجارب و امکانات کشور بصورت صحیح است. متاسفانه اکثر مسوولان دست‌کم ایزوایکو را دیده‌اند یا اسم صدرا را شنیده‌اند. اینها بخشی از صحبت‌های محمد سعید سیف رییس هیات‌مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران در گفت‌وگو با «تعادل» است. مشروح گفت‌وگو با سیف را می‌خوانید:
شما در اواخر سال گذشته طی نامه‌یی به رییس‌جمهوری درخصوص سفارش ساخت کشتی‌های کانتینری و نفتکش چند میلیارد دلاری به چین ابراز نگرانی کرده بودید و خواسته بودید تا رییس‌جمهوری دستور بررسی این موضوع را بدهند. نتیجه پیگیری‌های شما با گذشت نزدیک به 3ماه از ارسال این نامه چه بود و چه جوابی به شما دادند؟
موضوع را دنبال می‌کنیم و خوشبختانه رسیدگی‌هایی صورت گرفته است. آنچه انجمن برآن اصرار دارد چیزی جز رعایت قانون نیست. قانون استفاده حداکثر از توان داخل قانون جدیدی نیست و حدود 15سال است که مصوب شده است. خوشبختانه در بسیاری از بخش‌های اقتصادی و صنعتی نیز نتایج خوبی داشته است. توانایی کشور در ساخت انواع نیروگاه‌ها، پل‌ها، تونل‌ها، سکوهای دریایی و بسیاری موارد دیگر مرهون توجه دولت به این قانون بوده است و هم‌اکنون فعالیت‌های خوبی در این حوزه‌ها انجام می‌گیرد. مسلماً اگر بخواهیم به کل کشور فکر کنیم و آینده بهتری را رقم بزنیم باید قوانین را محترم بشماریم. نمی‌توانیم قسمت‌هایی که به نفع ما است اجرا کنیم و بقیه را دور بزنیم. امیدوارم شرکت‌ها و مراکز دولتی یا وابسته به دولت در این مسیر پیشگام باشند. متاسفانه در حوزه ساخت کشتی و استفاده از بازار نیاز کشور که طی 10سال آینده به صورت متوسط سالانه بیش از 3میلیارد دلار خواهد بود خوب عمل شده این فرصت‌ها بیشتر به دیگران و کشورهای خارجی واگذار شده است.
به نظر شما شرکت‌های داخلی که در امر صنعت کشتی‌سازی فعالیت دارند پتانسیل و ظرفیت لازم را برای تامین نیاز به کشتی را دارند؟ در صورت مثبت بودم پاسخ لطفا نمونه‌هایی موفق از ساخت کشتی را در کشور نام ببرید.
توانایی و پتانسیل انجام یک کار نباید به صورت مطلق بحث شود. چون توسعه یک کشور در حوزه‌های مختلف مستلزم ایجاد تدریجی پتانسیل‌ها و توانایی‌ها نیز هست و نباید تنها منتظر بود که وقتی 100درصد همه‌چیز فراهم شده، تازه سراغ یک صنعت داخلی برویم. این موضوع در بخش‌های خدماتی نیز قابل درک است و کشور سعی می‌کند بیشتر نیازها را از طریق مراکز داخلی تامین کند و آن مراکز نیز به تدریج خود را تجهیز و گسترش می‌دهند. در هر حال خوشبختانه طی 2دهه اخیر زیرساخت‌های خوبی فراهم شده و به نظر این جانب سخت افزارهای اولیه به نحوی آماده هستند نیروی انسانی خوبی نیز آموزش داده و طی یک دهه اخیر حداقل هزاران نفر به صورت مستقیم در پروژه‌های طراحی و ساخت انواع کشتی در کشور مشارکت داشته‌اند. به عبارت دیگر، ما افرادی را در کشور داریم که مستقیماً در طراحی و ساخت شناورهای مختلف داخلی حضور داشته و تجربه کسب کرده است، البته برخی از افراد نیز به خاطر کم توجهی و شفاف نبودن برنامه‌های آتی کشور، برای کار به کشورهای دیگر عزیمت کرده‌اند. ولی در هرحال این پتانسیل وجود دارد. نمونه‌های موفق نیز بسیارند. چه در حوزه حمل و نقل و چه در حوزه نفت و گاز و همچنین در
بخش نظامی شناورهای خوبی ساخته شده است.
شناورهای کانتینربر، شناور نفتکش 113هزار تنی، کشتی لوله گذار، سکوی حفاری امیرکبیر، ناوهای جماران و دماوند، انواع زیردریایی‌ها، همه تجربه‌های موفق کشور هستند که شاید تنها ضعف آنها بعضا زمان تحویل بوده است، مسلما موضوع زمان و پایبندی به آن بحث مهمی است، ولی باید منصفانه قضاوت کرد و شرایط را مرور کرد که چقدر از این تاخیرات به خاطر مسائل فنی بوده و چقدر از آن به خاطر مسائل اداری، حقوقی، گمرکی، تحریم و تامین مالی. مسلما اگر مشکلات حاشیه‌یی نباشد خیلی بهتر و مناسبتر می‌توان عمل کرد.
به عقیده شما اساسی‌ترین مشکلات صنعت کشتی‌سازی در کشور چیست و چه اقداماتی در خصوص رفع این مشکلات باید انجام شود؟
صنایع کشور به صورت کلی مشکلات و محدودیت‌هایی در مقایسه با کشورهای دیگر دارند که باید به آنها توجه و روش‌هایی برای رفع آنها تدوین و به اجرا گذاشت. اما در مورد کشتی‌سازی موارد خاصی علاوه بر مشکلات عمومی وجود دارد که باید آنها را به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار داد. نخستین مشکل عدم شناخت مسوولان از تجارب و امکانات کشور به صورت صحیح است. متاسفانه اکثر مسوولان حداکثر ایزوایکو را دیده‌اند یا اسم صدرا را شنیده‌اند. اما در صنایع دریایی بسیاری مراکز دیگر خصوصی و دولتی داریم که هزاران نفر پرسنل دارند و مثلاً در یکی از آنها بصورت همزمان 10فروند یدک کش درحال ساخت است. طبیعتا به خاطر عدم این شناخت تصمیمات غیرکارشناسانه گرفته شده و برخلاف قانون همین سال گذشته چند فرود یدک کش را برای ساخت شرکت وابسته به دولت به امارات سفارش داد. دومین مشکل مهم عدم نظارت دقیق بر انواع و اقسام شناورهای کوچک و بزرگ، نو، دست دوم و قدیمی وارد کشور می‌شود و عملا صنعت کشور باید با این نوع محصولات رقابت کند. مسلما هیچ کشوری این‌گونه مرزهای خود را به انواع محصولات خارجی باز نمی‌گذارد. در کشور خودمان نیز در حوزه‌های دیگر تعرفه‌ها و نظارت بر واردات
خیلی شفاف‌تر هستند. مشکل سوم نبود روش مشخص و موثری برای تامین مالی است.
اگرچه تامین مالی و تسهیلات بانکی در تمام امور کشور یک محدودیت جدی است ولی در حوزه کشتی‌سازی تقریبا این موضوع تعطیل است و اصلا با نیازهای کشور هماهنگ نیست. طبیعتا کشورهای خارجی مانند چین و کره با همین اهرم فاینانس خیلی از سفارشات کشور ما را جذب می‌کنند. مسلما اگر بتوانیم با چند درصد کمتر و با شرایط مناسبی وام‌هایی را اختصاص دهیم از مزایای این صنعت بهتر می‌توانیم در توسعه سواحل، اشتغالزایی و شکل‌دهی زنجیره تامین استفاده کنیم.
قرار بود، براساس ماده7 قانون حمایت از صنایع دریایی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مبلغ یک میلیارد دلار از محل صندوق توسعه صنایع دریایی تامین کنند تا با هدف حمایت از صنعت کشتی‌سازی به این صنعت تزریق شود اما گویا براساس اخبار هنوز وضعیت این صندوق مشخص نیست. در نهایت تکلیف صندوق توسعه صنایع دریایی چه می‌شود و چه پیگیری‌هایی از سوی انجمن مهندسی دریایی در این خصوص صورت گرفته است؟
باوجود تبلیغات و مطالبی که مطرح می‌شود متاسفانه هنوز گام موثری برداشته نشده و شرایط استفاده از صنایع صندوق توسعه ملی شفاف نشده است. اگرچه در قانون این موضوع ذکر شده ولی عملا در مرحله اجرا چیزی دست صنعت گران را نگرفته است. همان‌طور که عرض کردم این مشکل یک مشکل اساسی بوده و باید برای آن فکری کرد. متاسفانه ما برای چند درصد سود بیشتر یا موانع مشابه کل بازار را داریم از دست می‌دهیم و انتظار داریم سواحل کشور توسعه بیابند یا بتوانیم امنیت دریایی خود یا حمل‌ونقل دریایی خود را تامین کنیم.
مسلما یکی از عوامل اصلی در این امور توانایی و صنعت فعال ساخت و تعمیر کشتی است. طی جلسات و مکاتبات مختلف، انجمن این نیاز اساسی را مطرح کرده است و معاون اول رییس‌جمهور و وزیر صنعت نیز مساله را مورد توجه قرار داده‌اند. امیدوارم با تلاش مسوولان شاهد تسهیل در این امر و ایجاد راهکار لازم برای تامین مالی پروژه‌های دریایی باشیم.
