گروه تشکلها|
تشکلهای سیستان و بلوچستان از فضای امروز اقتصاد ایران بیش از هر استانی راضی هستند. در نظرسنجی انجام شده توسط مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت محیط کسب و کار ایران چند تشکل هر استان خواسته شد که درباره محیط کسب و کار استان خود نظر دهند و در این میان تشکلهای مورد نظرخواهی واقع شده در سیستان و بلوچستان و با فاصله نسبتا زیاد چهارمحال و بختیاری و یزد اعلام رضایت زیادی از وضع موجود کردند. همچنین تشکلهای 22 استان کشور معتقد هستند که وضعیت فضای کسب و کار بدتر از شرایطی است که تشکلهای ملی ترسیم میکنند.
مشکلات بانکی شاهبیت مشکلات تشکلی
مسائل مالی مهمترین مشکلی است که از نظر تشکلها باعث آسیب به اقتصاد کشور شده است. در این نظرخواهی هر نمره میان یکتا 10 به وضعیت داده میشد که نزدیکی به عدد 10 به معنی وضعیت نامساعد اقتصادی در آن بخش است. بر این اساس مشکل دریافت تسهیلات از بانکها از نظر تشکلها دارای بالاترین نمره است. استانهایی مانند ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، بوشهر و لرستان نمره این بخش را بالاتر از 9 در نظر گرفتهاند و خوشبینترین استانها نیز مشکلات این بخش را بالای 6 میدانند. در این بین تنها استان سیستان و بلوچستان به این بخش نمره 5.72 داده است.
این آمار در بخش مرتبط دیگر یعنی ضعف بازار سرمایه در تامین مالی تولید و نرخ بالای تامین سرمایه از بازارهای غیررسمی باز تکرار شده است.
بعد از این آمار بیتعهدی شرکتها و موسسات دولتی به پرداخت به موقع بدهی خود به پیمانکاران و نرخ بالای بیمه اجباری نیروی انسانی دارای بیشترین نارضایتی در میان عوامل اثرگذار بر مسائل تشکلها هستند. همچنین وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه حکومتی مشکل پنجم تشکلهاست در حالی که مسائل تحریم به رتبه ششم کاهش یافته است.
در مقابل مسائل زیرساختی کمترین اعتراض را امروز در میان تشکلها دارد. ضعف زیرساختهای تامین برق به حدی نمرات پایینی میان استانهای نسبتا محروم کسب کرده است که میتوان گفت این استانها به هیچوجه مشکلی در این خصوص احساس نمیکنند. سیستان و بلوچستان نمره 1.8 را برای ضعف زیرساختهای تامین برق در نظر گرفته است که میتوان آن را نمرهیی عالی در نظر گرفت. همچنین چهارمحالوبختیاری هم به ضعف در زیرساختهای تامین برق نمره بسیار پایینی داده و معتقد است که این بخش با مشکلات اندکی دارد.
در بحثهای دیگر زیرساختی هم همین روال وجود دارد. در ضعف نظام توزیع و مشکلات رساندن محصول به دست مصرفکننده همین بحث وجود دارد و سیستان و بلوچستان و چهارمحال و بختیاری این بخش را بسیار مطلوب در نظر میگیرند. در نظام زیرساختهای حمل و نقل باز استان سیستان و بلوچستان وضعیت را بسیار بهتر از سایر استانها در نظر میگیرد و بعد از آن یزد و اردبیل وضعیت بهتری دارند.
نگاهی به دیدگاه تشکلی
بسیاری گزارش اخیر مرکز پژوهشها را از دیدگاه وضعیت فضای کسب و کار مورد بررسی قرار دادند اما روش نمونهگیری این گزارش به خوبی نگاه تشکلها را به وضعیت امروز اقتصاد ایران نشان میدهد. در حقیقت واریانس نظرات استانها به قدری بالاست که یا باید پذیرفت وضعیت فضای کسب و کار از استانی به استان دیگر کاملا متفاوت است یا باید پذیرفت تشکلها بنا به خاستگاه خود درک متفاوتی از فضای کسب و کار دارند.
استان سیستان و بلوچستان یکی از استانهای محروم با مشکلات فراوان اقتصادی است ولی با این وجود از نظر تشکلهای آن وضعیت مساعدی دارد. بر اساس نظر تشکلهای سیستانی و بلوچستانی در بحث ضعف زیرساختهای تامین برق، نظام توزیع، ضعف زیرساختهای حمل و نقل، تعرفههای پایین که باعث آسیب به کالاهای ایرانی میشود، موانع تعرفهیی صادرات محصولات و واردات مواد اولیه، بیثباتی در قیمت مواد اولیه، زیاد بودن تعطیلات رسمی، محدودیتهای قانون کار، عرضه کالاهای خارجی قاچاق، بیثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید، چکهای برگشتی، وجود مفاسد اقتصادی، نرخ بالای بیمه اجباری نیروی انسانی، ضعف بازار سرمایه، بیتعهدی شرکتها و موسسات دولتی به پرداخت به موقع بدهی و مسائل تسهیلات بانکی این استان بهترین وضع را در میان تمام استانهای کشور دارد در حالی که نگاهی به وضعیت رشد اقتصادی و سایر آمارها خبر از شرایطی متفاوت میدهد. در مقابل استان بوشهر وضعیتی کاملا متفاوت دارد و در اکثر این موارد بدبینترین استان بوده است. اما سوال اساسی این است که تفاوت در کجاست؟
شاید مهمترین حلقه مفقوده تشکلهایی است که از آنها در این رابطه سوال شده است. در استان بوشهر اتاق بازرگانی بوشهر مهمترین تشکل مورد سوال قرار گرفته محسوب میشود. در مقابل در سیستان و بلوچستان هیچ سوالی از اتاق بازرگانی و تشکلهای مربوط به آن نشده است و سهم بخش اصناف پررنگ
بوده است. چهارمحال و بختیاری نیز بعد از سیستان و بلوچستان دارای بهترین وضع از نظر فضای کسب و کار برآورد شده است. در این استان هم از اتاق بازرگانی و تشکلهای مربوط هیچ نظرسنجی نشده است و در عوض سهم اتاق اصناف و تشکلهای صنفی بسیار پررنگ بوده است.
استان کهگیلویه و بویراحمد از نظر اقتصادی، جغرافیایی و جمعیتی شباهت زیادی به چهارمحال و بختیاری دارد اما این استان در نظرسنجی استان سوم از نظر وضعیت نامساعد طبقهبندی شده است. تفاوت مهم این استان با چهارمحال و بختیاری این است که
یک سوم از نظرسنجی این استان در اختیار اتاق بازرگانی بوده است. در حقیقت هر جا سهم اتاق بازرگانی در نظرسنجی بالاتر است دیدگاههای منفیتری نسبت به فضای کسب و کار وجود دارد و هر سهم اتاق اصناف بیشتر است وضعیت مطلوبتر ارزیابی میشود. همچنین خانههای صنعت در مجموع وضعیت را بدتر از اتاقهای تعاون میبینند. در بوشهر نیز به خاطر وجود تشکلهای قوی مربوط به بحث بازرگانی و اتاق بازرگانی شاهد این پدیده هستیم که وضعیت بسیار بدتر از میانگین در نظر گرفته میشود.
تشکلهای ملی خوشبین
موضوع بدبینی اتاقهای بازرگانی با توجه به سهم بالای آنها در نمونهگیری باعث شده است که در مجموع کفه به سمت وضعیت نابسامان اقتصادی سنگین شود. به همین دلیل تفاوتی آشکار میان دیدگاه تشکلهای سراسری و میانگین تشکلهای کل کشور وجود دارد. در حالی که انتظار بر این بود نظر تشکلهای سراسری و ملی تقریبا با میانگین نظر تشکلها یکی باشد اما تنها 9 استان وضعیت را تا حدی بهتر از تشکلهای ملی در نظر میگیرند. همچنین با وجود آنکه اکثر این تشکلها در تهران حضور دارند اما تشکلهای تهرانی وضعیت را بهشدت بدتر از تشکلهای ملی
ارزیابی میکنند. هرچند این پدیده را شاید نتوان به بدبینی و خوشبینی تشکلها صرفا نسبت داد. این موضوع درک متفاوت از وضعیت فضای کسب و کار میان دو گروه از تشکلها را نشان میدهد. تشکلهایی که با خارج از کشور بیشتر در ارتباط هستند حتی با وجود برجام چندان وضعیت را مطلوب نمیبینند اما اصناف با دیدگاهی مثبتتر به وضعیت اقتصاد و شرایط پیش روی نگاه میکنند.