گروه گوناگون
در آستانه رویدادهای اخیری که با ورود داعش در خاورمیانه و نیز اقصی نقاط جهان روی داده، همواره این سوال مطرح است که با اعضای این گروه چگونه می‌توان برخورد کرد. چندین اظهارنظر در این خصوص مطرح شده که نظریه غالب آن است که با اعضای آن باید مدارا کرد. آنها گمراهانی هستند که اگر راه درست به آنها نشان داده شود متنبه شده و برمی‌گردند. اما اگر بدانید پدر اندیشه تساهل کاملا با این نظر مخالف بوده و به هیچ‌وجه خواهان تساهل و مدارا با این نوع گروه‌ها نبوده حیرت نکنید. اخیرا کتابی از جان‌لاک، پدر مکتب نوین لیبرالیسم، منتشر شده که در آن نوع و نحوه تساهل را بیان می‌کند. هر چند که پیش از این «نامه‌یی در باب تساهل» دو بار دیگر چاپ شده بود اما چاپ سوم آن در هفته‌های اخیر می‌تواند بار دیگر محل و منشا بحث در امر تساهل باشد. این کتاب به تازگی از سوی نشر نی و با ترجمه «شیرزاد گلشاهی کریم» روانه بازار نشر شده است. جان لاک در این کتاب، ضمن نقد تنگ‌نظری‌ها از مدارا و شکیبایی با مخالفان البته نه هر مخالفی حمایت می‌کند. آن طور که جان لاک در مقدمه کتاب می‌نویسد: نخستین بار « نامه‌یی در باب تساهل» به زبان لاتین در هلند چاپ شده بود
و به سرعت در فرانسه هم منتشر شد. اما با وجود آنکه جان‌لاک انگلیسی بود، «نامه‌یی در باب تساهل» حدود دو سال بعد از آن بود که خود نویسنده آن را به زبان انگلیسی در انگلستان منتشر کرد.
بر خلاف گمانه‌زنی‌هایی که در خصوص جان لاک زده می‌شود و او را هوادار آزادی بی‌قید و شرط می‌دانند، او در این کتاب به صراحت بیان می‌کند که تساهل در برابر دو گروه اصلا امکان‌پذیر نیست: «اول آنکه وابستگی‌های مذهبی با تعلقات سیاسی که منجر به ساقط کردن دولت یا حکومت می‌شود، توام نشود. بنابراین، آن فرقه‌های مذهبی که تعلقات دینی آنان منافع ملی یک حکومت را به گونه‌یی به مخاطره می‌اندازد که امکان غلبه بیگانگان را فراهم می‌کند، مشمول عمل متساهلانه قرار نمی‌گیرد. شرط دوم اینکه برخورداری از تساهل فقط از آن موحدان است. استفاده از امکان تساهل به ملحدان تسری نمی‌یابد. به نظر لاک حق استفاده از تساهل یک امتیاز مذهبی است که منبعث از ارتباط فرد با خداوند و عمل به تکلیف شرعی است.» (ص 45 - گفتار مترجم)
جان لاک کتاب دیگری هم در باب انقلاب دارد. او این کتاب را پس از انقلاب فرانسه و برای انقلابیون آنجا نوشته است اما از میان کتاب‌های جان لاک به نظر می‌‌آید « دو مقاله در باب حکومت» و «نامه‌یی در باب تساهل» بسیار مشهورتر است. در بخشی از کتاب «نامه‌یی در باب تساهل» آمده است: «تفاوت و تنوع در عقاید و افکار چیزی نیست که نتوان از آن جلوگیری کرد اما همگان این امر را تصدیق می‌کنند که جلوگیری از تساهل نسبت به کسانی که افکار متفاوتی دارند منشا همه آشوب‌ها و جنگ‌هایی است که به داعیه مذهب در سرزمین مسیحیان رخ داده است.» (ص -124)
