گروه تشکلها محمدحسن گودرزی
در روزهای اخیر سفر نارندرا مودی نخستوزیر هند به ایران باعث شد که بحث تجارت میان این دو کشور بیش از پیش مطرح شود. این نخستین سفر نخست وزیران هند پس از 15 سال است و نوید یک بهبود محسوس در وضعیت تجاری دو کشور را میدهد. از طرفی مهمترین نهادی که به صورت تخصصی به بحث تجارت میان ایران و هند میپردازد شورای بازرگانی مشترک ایران و هند است. به همین دلیل با محمدمهدی طباطبایی خزانهدار این شورا به گفتوگو نشستیم.
وضعیت تراز تجاری میان دو کشور ایران و هند چگونه است؟
حجم تجارت میان ایران و هند نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است. در حقیقت واردات از هند کمتر شده و کاهش میزان واردات باعث شده است که صادرات نیز کاهش پیدا کند.
با توجه به اینکه بیشتر صادرات ایران به هند نفت و مشتقات آن است به نظر شما چگونه میتوان صادرات غیرنفتی را به این کشور افزایش داد و تراز تجاری با هند را مثبت کرد؟
در مورد افزایش تراز تجاری با هند یکی از اقداماتی که میتوان انجام داد بحث تعرفه ترجیحی است. ما اگر به سمت ایجاد توافق ترجیحی با هند حرکت کنیم، بهطور طبیعی صادرات ما به این کشور افزایش پیدا خواهد کرد. به دلیل اینکه بخشی از صادرات کالاهای ما از طریق کشورهای سومی مانند امارات متحده عربی صورت میگیرد صادرات این کالاها در آمارهای صادراتی قرار نمیگیرد. به همین دلیل مبدا صادراتی این کالاها کشورهایی مانند امارات و افغانستان است. اگر ما بتوانیم تعرفه ترجیحی را ایجاد کنیم توسعه صادرات مستقیم ما قابل توجه خواهد بود.
کدام دسته از کالاهای صادراتی و غیرنفتی ایران در هند طرفدار دارد؟
در بخش مواد غذایی بهطور کلی هندوستان بازار خوبی برای کالاهای مرتبط با صنعت غذایی ایران است. علت این امر بالا رفتن توان اقتصادی این کشور و جمعیت زیاد است.
به نظر شما چه مشکلاتی در مورد توسعه روابط تجاری با هند وجود دارد؟
یکی از این مشکلاتی که بر سر راه توسعه روابط تجاری بر سر راه دو کشور وجود دارد بحث صدور روادید برای تجار ایرانی است. این کشور برای تجار ایرانی استثنا قائل نمیشود اما اخیرا این وضعیت بهبود پیداکرده است. در مورد روابط بانکی با ورود روپیه در بخش واردات این مشکل تا حدود حل شد اما با اتفاقات اخیر امیدوار هستیم که این مشکلات بانکی بهطور کامل برطرف شود. در مورد صدور ویزا اقداماتی از سوی شورا توافقاتی با سفارت هند انجام شده است. اما یکی از مشکلاتی که من فکر میکنم در حال حاضر با آن درگیر هستیم رعایت نکردن استانداردهای تجاری است که از طرف فعالان بخش اقتصادی ایرانی صورت میگیرد.
منظور از استانداردهای تجاری چیست؟
عدم تنظیم قراردادهای قانونی و قابل دفاع در مجامع بینالمللی یکی از این مشکلات است. میتوان گفت که بیشتر عملکرد سنتی در برخی از بخشها موجب بروز مشکل و ایجاد خسارت به فعالان اقتصادی میشود. با این حال باید همه کمک کنیم که با آگاهی دادن و اطلاعرسانی به فعالان اقتصادی آنها را به تنظیم قراردادهای استاندارد بینالمللی تشویق کرد.
مشکلات تجار هندی در زمینه تجارت با ایران چیست؟
تجار هندی علاقه به صادرات کالا به ایران دارند و در این میان صادرات برنج به دلیل بازار خوبی که دارد از اهمیت بسیاری برای تجار هندی برخوردار بوده است. به دلیل مشکلاتی در مورد ثبت سفارش، صادرات برنج از هند به ایران با مشکل مواجه شده بود ممنوع شد. علت این امر عدم ثبت سفارش در وزارت بازرگانی برای واردات بود و به همین دلیل شرکتها صادرکننده با ضرر و زیان روبهرو شدند.
سوالی که مطرح است در بحث تجارت با هند و اصرار این کشور برای معامله با روپیه، چه مشکلات و منافعی برای تجارت بین دوکشور خواهد داشت؟
ببینید، ما به دلیل اینکه در شرایط تحریم بودهایم بهطور طبیعی هند به عنوان کشوری که طرف تجارت با ایران بود دست بالا را در تجارت بین دو کشور داشت. به دلیل افزایش نرخ ارز در ایران و استناد آنها به ضعیف شدن ریال اصرار داشتند که تجارت بین دو کشور با روپیه باشد که آن هم مشکلات مشابهیی با ریال ایران داشت. به هر حال ما شرایطی داشتیم که باید آن را تحمل میکردیم تا تجارت با این هند تداوم داشته باشد.
این به ضرر ایران نیست؟ چون تجار مجبورند که با روپیه کالای هندی بخرند و به کشور وارد کنند.
بخشی از این مسائل که ما داشتیم به دلیل شرایط ویژهیی بود که ما به آن دچار بودیم و مجبور بودیم با این شرایط خاص کنار بیاییم. معامله با روپیه هند شاید مقرون بهصرفه نبود اما نیاز به گذرا ندن این دوره خاص بودیم و موفق شدیم این دوره را بگذرانیم.
مزایای تجارت با هند چیست؟ آیا هند قابلیت این را دارد که تبدیل به شریک اول تجاری ایران شود و جایگاه چین را در تجارت خارجی ایران بگیرد؟
هند به دلیل اینکه در بازار منطقه آسیا نقش بهتری را نسبت به چین بازی کند و همچنان روبه رشد است. هند همچنان ظرفیتهایی دارد که همچنان در حال رشد و پیشرفت است. اگر ما بتوانیم چشمانداز جامعی داشته باشیم ایران و هند قادر خواهند بود نقش مهمی در تجارت آسیا بازی کنند. ظرفیت هند از نظر بازار مصرف برای صادرات ایران به دلیل داشتن جمعیت بالا و قدرت اقتصادی بسیار قابل توجه است. در حقیقت برخلاف برخی از کشورها این کشور با مشکل ضعف در قدرت خرید مواجه نیست و در کنار این مسائل این کشور مصرفکننده بزرگ انرژی نیز است. کالاهای هندی ارزان هستند. در حقیقت بخشی از کالاهایی که میتوانند مواد اولیه صنایع ما را تامین کنند قابل توجه است. به نظر من در آینده هند میتواند به عنوان یک شریک تجاری بزرگ برای ایران به شمار بیاید.