گروه اقتصاد کلان| الهام آبایی|
نرخ تورم به‌گواه آمارها در استانه تک‌رقمی شدن است؛ اتفاقی که گرچه یک دستاورد بزرگ در اصلاح ساختار به‌‌شمار می‌رود اما همزمان شدن آن با رکود حاکم بر اقتصاد کشور باعث شده مورد انتقاد برخی کارشناسان و عمدتا فعالان اقتصادی قرار گیرد. این افراد که حامی بخش تولید هستند یا خود عاملان تولید هستند، معتقدند دولت به نفع خروج از رکود باید کمی از خواسته‌های دستیابی به تورم تک‌رقمی خود دست بکشد و سیاست‌های انبساطی را در پیش گیرد. این چالش، موضوعی بود که دیروز در جریان برگزاری بیست‌وششمین همایش پولی و ارزی در یک پنل تخصصی به بحث گذاشته شد. در میزگرد «سیاست پولی و ساختار پایدار نظام بانکی» افرادی مانند تیمور رحمانی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، محمدرضا شجاع‌الدینی معاون سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی، حمید زمان‌زاده مدیر امور پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی ابوالقاسم هاشمی و محمد نوفرستی از اعضای هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی به سخنرانی پرداخته و هر کدام نظرات متفاوت خود را درباره حل این چالش ارائه دادند. در ادامه مشروح سخنان اعضای این پنل را می‌خوانید:
محمدرضا شجاع‌الدینی: تشکیل بازار
بین بانکی از اولویت‌های نظام بانکی است
محمدرضا شجاع‌الدینی، عضو هیات عامل و معاون سرمایه‌گذاری داخلی صندوق توسعه ملی یکی از سخنرانان این همایش بود. این اقتصاددان با اشاره به روند کاهشی تورم در سال‌های اخیر گفت: «تلاش بانک مرکزی طی دو سال اخیر در راستای کاهش تورم قابل تقدیر است و نباید کاری کرد که این دستاوردها از میان برود.» این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه نرخ تورم رابطه مستقیم و قوی با مقادیر پولی دارد، اظهار کرد: «با وجود اینکه رشد نقدینگی بالاست این سوال پیش آمده که چطور کاهش تورم محقق می‌شود؟ در این رابطه باید به ترکیب نقدینگی توجه کرد چراکه یک فاکتور موثر به شمار می‌رود.»وی تشکیل بازار بین بانکی را جزو اولویت‌های اصلاح نظام بانکی برشمرد و در این باره افزود: «این بازار یکی از منابع اطلاعاتی بانک مرکزی از شرایط بازار است. بانک مرکزی می‌تواند در بازار مداخله کند از این رو نقش بانک مرکزی در هدایت این بازار مهم است.»
وی در رابطه با این سوال که چرا باید به سپرده‌های بانکی سود بالا پرداخت کرد، توضیح داد: «اگر این رقم سود پرداخت نشود، مردم پول‌های خود را به جریان درمی‌آورند. با توجه به اینکه شرایط رکودی است، نمی‌توان با تولید به این حجم پاسخ داد و این امر می‌تواند تورم را به همراه بیاورد.»
ابوالقاسم هاشمی: دلیلی ندارد با کاهش نرخ تورم، سود سپرده‌های بانکی نیز کمتر شود
سپس دکتر ابوالقاسم هاشمی، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی به نقد و بررسی سیاست‌های پولی اقتصاد ایران پرداخت و گفت: «ابزار برنده سیاست پولی در تمام کشورها
نرخ سود بانکی است. در دنیای مالی امروز پول متغیری درون‌زاست که با هر تکانه‌یی تغییر می‌کند و اگر بانک مرکزی بخواهد به دنبال کنترل حجم پول باشد باید هر روز با عملیاتی وارد بازار شود و حجم پول را کنترل کند. همین عامل باعث شده است تا توجه‌ها به کنترل نرخ سود معطوف شود.» این استاد دانشگاه با بیان اینکه در اغلب کشورها با تنظیم سیستم نرخ سود نرخ تورم هدف‌گذاری شده را محقق می‌کنند، تصریح کرد: «یک تابع با سه متغیر عمده در اکثر کشورها وجود دارد. نرخ تورمی که انتظار تحقق آن می‌رود، شکاف میزان تولید ملی از تولید بالقوه و نرخ ارز حقیقی سه متغیر هستند که هر کدام تاثیر خاصی روی نرخ سود بهینه که بانک مرکزی در جست‌وجوی آن است، ایفا می‌کنند.»
وی افزود:«مطالعات حاکی از آن است که در کشورهای درحال توسعه وزن بیشتری برای تورم قائل می‌شوند تا تولید ملی. دلیل آن هم بسیار ساده است. تورم برای مردم بسیار ملموس‌تر از بیکاری است.»
این کارشناس اقتصاد کاهش تورم در ماه‌های اخیر را دلیل مناسبی برای کاهش نرخ سپرده‌های بانکی تلقی نمی‌کند و در ادامه تصریح کرد: «این تصور اشتباه است که با کاهش تورم باید نرخ سود کاهش یابد چراکه عوامل متعددی در این میان دخیل هستند که مانع این کار می‌شوند. مشکلات درون سیستم بانکی باعث شده است تا این دو متغیر به هم نزدیک نشوند.»
هاشمی با بیان اینکه در کشورهای جهان سوم بیش از حد به مقوله تورم بها داده می‌شود، اظهار کرد: «این درحالی است که توجهی به شکاف تولید نمی‌شود. درحال حاضر شکاف تولید در وضعیت اسف‌باری است و بانک مرکزی باید در این خصوص تجدید نظر کند. آفت رکود کمتر از تورم نیست چراکه می‌تواند بسیار طولانی شود و مفاسد زیادی برای اقتصاد به همراه آورد.»
تیمور رحمانی: بالا بودن سود بانکی
به صلاح اقتصاد کشور نیست
تیمور رحمانی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران نیز به عنوان دیگر سخنران این برنامه ایراد سخن کرد. این استاد دانشگاه با اشاره به سابقه رکود تورمی در اقتصاد ایران، گفت: «در سال‌های اخیر شرایط اقتصادی جدیدی بر اقتصاد ایران حاکم شد که تشخیص سیگنال‌های دریافتی از اقتصاد دشوار بود. گرچه در دهه ۶۰ هم رکود تورمی را تجربه کردیم اما در آن زمان اقتصاد به گستردگی امروز نبود.» وی با اشاره به افزایش ضریب فزاینده خلق نقدینگی اظهار کرد: «نقدینگی افزایش یافته است که بخش اصلی آن ناشی از افزایش نسبت شبه پول به پول است.»
رحمانی با بیان اینکه در شرایط رکودی ترازنامه بانک‌ها دچار مشکل شد، ادامه داد: «نسبت شبه پول به پول افزایش پیدا کرد و بانک‌ها نرخ سود بالاتری را پیشنهاد دادند تا پول دست نخورد.» این استاد دانشگاه با بیان اینکه بالا ماندن نرخ سود بانکی به صلاح اقتصاد نیست، اظهار کرد: «بهتر بود زودتر به مساله نرخ سود به عنوان هدف میانی سیاست پولی می‌پرداختیم. بانک مرکزی باید تمرکز را روی نرخ سود معطوف کند. گرچه تا به حال ریسک تورم نداشتیم اما در آینده پیش رو می‌تواند این اتفاق بیفتد. بانک‌ها تعهداتی دارند و نرخ سود بالاست. اگر نرخ سود پایین بیاید، جابه‌جایی در اقتصاد شروع می‌شود که فشار تورمی ایجاد می‌کند.»
محمد نوفرستی: باید مالیات متناسب بر سود تسهیلات وضع شود
محمد نوفرستی، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی نیز در ادامه به موضوع سود سپرده‌های بانکی پرداخت و گفت:«سود سپرده‌ها درحال حاضر بسیار بالاست و قطعا باید کاهش یابد. کاهش سود بانکی باعث می‌شود پروژه‌های اقتصادی بیشتری توجیه پیدا کنند و شاهد رونق اقتصادی در آینده باشیم.»
نوفرستی با بیان اینکه تصور می‌شود باید نرخ سود بالاتر از نرخ تورم باشد، اظهار کرد: «این تصور اشتباه است. نباید نگران این بود که پول‌ها از بانک خارج می‌شود. تنها ترکیب سپرده‌ها تغییر می‌کند که اتفاق خوبی است و نشانه رونق اقتصادی است.»
وی با بیان اینکه باید مالیات متناسب بر سود تسهیلات وضع شود، افزود: «بدین‌ترتیب درآمد مالیاتی دولت متنوع می‌شود و اتکا به درآمدهای نفتی هم کاهش می‌یابد.»
وی به نگرانی درخصوص عملکرد موسسات
قرض الحسنه با کاهش نرخ سود اشاره و تصریح کرد: «بانک مرکزی می‌تواند نظارت خود را بیشتر کند و اگر فعالیت این موسسات برای اقتصاد مضر است آنها را تحریم کند.»وی با بیان اینکه لازم است سیاست پولی انبساطی اتخاذ شود، افزود: «نباید نگران باشیم که تورم ایجاد می‌شود، بیکاری نیز مقوله بسیار مهم‌تری است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
زمان‌زاده: عامل اصلی رکود، نظام عرضه اقتصاد کشور است
حمید زمان‌زاده، مدیر امور پژوهش پژوهشکده پولی و بانکی در نشست سیاست پولی و ساختار پایدار نظام بانکی گفت: «نرخ رشد نقدینگی در سال گذشته از ثبات نسبی بالایی برخوردار بوده که این موضوع نشانگر واگرایی عمیق اقتصاد ایران و تبدیل پول به شبه پول است.»
زمان‌زاده با بیان اینکه پایه پولی در دو سال گذشته ثبات خوبی داشته است، اظهار کرد: «متغیرهای مختلف پولی اثرات متفاوتی روی متغیرهای کلان اقتصادی (تولید و تورم) دارند.
سوال بسیار مهم این است که منشأ نقدینگی چیست؟ گرچه نقدینگی حاوی اطلاعات کاملی نیست اما تحولات نقدینگی اثر قابل توجهی بر
اقتصاد دارد.»
وی با بیان اینکه مدیریت نرخ سود در اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر چالش‌برانگیز شده است، تصریح کرد: «در دو سال گذشته تورم روند کاهشی پیدا کرده و چالش مدیریت نرخ سود افزایش یافته است.»
وی با اشاره به وضعیت اقتصاد جاری کشور افزود: «مساله رشد و اشتغال بسیار مهم‌تر از تورم است اما بانک مرکزی باید در وضعیت فعلی تورم را همچنان محور قرار دهد. تحریم، وابستگی به درآمدهای نفتی، مشکلات فضای کسب و کار، کاهش فروش نفت و... نشان می‌دهد عامل اصلی رکود طرف عرضه اقتصاد است بنابراین سیاست پولی باید همچنان تورم را محور قرار دهد و در این شرایط سیاست انبساطی تاثیری در رکودزدایی ندارد.»
