هند در طول تاریخ، شریک طبیعی ایران بوده است. با توجه به اینکه هند سابقه استقلال سیاسی، موازنه منفی و اینکه سعی داشته در معادلات سیاسی جهانی، خود را به یک قطب جهانی وابسته نکند، اکنون و در دوران پسابرجام می‌تواند به شریک استراتژیک ایران تبدیل شود. جریانات سیاسی که در طول یک دهه گذشته رخ داد و باعث شد که ارتباط ایران با بسیاری از کشورهای غربی قطع شود، نگاه ما را به جریان شرق متمرکز‌تر کرد و کشورهایی همچون هند، چین و کشورهای آسیای شمالی مبادلات بیشتری با ایرانی‌ها برقرار کردند. همین نگاه بود که در جریان تحریم‌ها توانست تا حد زیادی بن‌بست‌های اقتصادی و تجاری را از پیش رو بردارد.
در این مدت عمده بازارهای صادراتی نفت کشور، عمدتا بازارهای شرق آسیا بودند.
هند بزرگ‌ترین خریدار محصولات پتروشیمی و چین هم بزرگ‌ترین خریدار نفت خام ایران بود. این کشورها خریدار عمده کالاهای صادراتی ما بودند و از این طریق بسیاری از نیازهای ما تامین شد. اما در این میان یک سوال مطرح است؛ اکنون که در دوان پسابرجام به‌سر می‌بریم و می‌توانیم با تمام دنیا بدون مشکل ارتباط برقرار کنیم، آیا این روابط را با کشورهایی همچون هند، چین، کره‌جنوبی و مالزی حفظ کنیم یا به‌دنبال توسعه روابط با غرب باشیم؟ واقعیت این است که در وضعیت فعلی، اقتصاد کشور هم به منابع مالی و سرمایه نیاز دارد و هم نیازمند دانش و تکنولوژی روز دنیاست. این درحالی است که برای طی کردن مسیر توسعه، به تجهیزات پیشرفته و ماشین‌آلات و بازارهای صادراتی هم وابسته‌ایم و شرق نمی‌تواند تمام نیازهای کشوری مانند ایران را تامین کند اما می‌تواند نیازهای سرمایه‌یی و مالی را انجام دهد. همچنین در بسیاری از جزییات تجهیزات و تامین بازار هم موثر است چراکه بهترین بازار برای ایران، بازار شرق است.
از سوی دیگر حتی در شرایط معمولی و مقایسه‌یی، بسیاری از کالاهای ایرانی یا استاندارد بازار غرب را ندارند یا قیمت‌ها به نحوی است که در این بازارها باید با روسیه رقابت کرد، زیرا روسیه صادر‌کننده محصولاتی مثل گاز مایع، متانول، قیر، نفت کوره و سنگ‌آهن است و رقیب جدی محسوب می‌شود. زمانی که این محصولات به سمت بازارهای غرب می‌رود، هیچ‌کدام قدرت رقابت ندارند، بنابراین از لحاظ بازار، بهترین بازار برای ما بازار شرق آسیاست و تجربه بعد از تحریم‌ها هم نشان داده که باز هم گرایش بیشتر در صادرات به شرق آسیا خواهد بود و تغییری در روند صادراتی کشور نیز انجام نشده است. اگرچه بازار اروپا به روی نفت خام باز شده و در حال حاضر چیزی حدود 400هزار بشکه صادر می‌شود که ممکن است این عدد با افزایش رو‌به‌رو شود. با این حال در درازمدت بهترین شرکای ایران در شرق و کشورهای آسیایی مثل چین، هند، کره‌جنوبی و ژاپن خواهند بود.
این درحالی است که تجربه نشان داده روابط فعلی ما با این کشورها به راحتی توسعه پیدا خواهد کرد و زیرساخت‌ها و ابزار لازم برای توسعه روابط با شرق مهیاست. به‌طور مثال در ماه گذشته، چینی‌ها روزانه 700هزار بشکه نفت خام از ایران خریداری کردند و هندی‌ها هم خرید روزانه خود را به 400هزار بشکه در روز رسانده‌اند. آنان بهترین خریدار برای نفت خام سنگین کشور نسبت به اروپایی‌ها و چینی‌ها به‌شمار می‌روند. بنابراین باید عنوان کرد که بازار هند به‌دلیل اینکه لکوموتیو توسعه اقتصادی دنیا به‌دلیل کاهش رشد اقتصادی چین در چند سال گذشته بوده همچنین آینده که برای اقتصاد این کشور متصور هستند، بسیار پراهمیت است. همچنین هند کشوری است که محوریتش خدمات است و در بخش‌های آی‌تی و تکنولوژی که بحث‌های روز دنیاست موفق عمل کرده و توانسته بخش بزرگی از خدمات بازارهای جهانی را به دست بگیرند. از سوی دیگر هند برای رقابت با چین که رقیب سنتی‌اش در آسیا به‌شمار می‌رود، تلاش دارد حضورش را در بازارهای آسیای میانه مثل افغانستان حفظ کند لذا به‌دلیل ایجاد کریدور شمال-جنوب و فعال کردن بندر چابهار به ایران نیازمند است.
بنابراین هند به‌دلیل رقابتی با چین، نیازمند به تامین انرژی، رقابت سیاسی و به‌دلیل سابقه تاریخی و فرهنگی علاقه‌مند به ارتباط با ایران است. البته هند تلاش کرده که از ایران نفت خام خریداری کند همچنین تهاتر کالا داشته باشد و بعد از لغو تحریم‌ها هم حاضر نشد تا مدتی نسبت به پرداخت بدهی‌هایش اقدام کند و اصرار داشت که بدهی‌ها را از طریق تهاتر کالا پرداخت کند که جای گلایه‌مندی دارد.
با این حال هندی‌ها از قبل به بازار فولاد، گاز، نفت و بندر چابهار ایران علاقه‌مند بودند و اگر نتوانیم روی خط صلح به توافق دست یابیم، کسانی هستند که خریدار گاز ال‌ان‌جی ایران باشند و اصرار دارند که بتوانند روی میادین گازی ایران سرمایه‌گذاری کنند و گاز این میدان را به ال‌ان‌جی تبدیل کنند. بنابراین به‌نظر می‌رسد که ما به بازار هند برای حضور محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و محصولات کشاورزی و خشکبار نیاز داریم و از آن سو هم هند برای امنیت انرژی خود دنبال تنوع منابع انرژی است و علاقه‌مند در سرمایه‌گذاری در میادین گاز، نفت و فولاد. ضمن اینکه هندی‌ها نگاهی هم به بازار خودرو دارند چراکه هندی‌ها یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودرو بعد از چین محسوب می‌شوند. همچنین هندی‌ها نگاهی هم به بازار دارو ما دارند چراکه یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان دارو در دنیا هستند.
بنابراین هندی‌ها فرصت‌هایی در بازار ایران می‌بینند و ایران هم چشم‌اندازهایی می‌بیند که با هندی‌ها همکاری کند. بنابراین این همکاری‌ها به نفع هر دو کشور است. اما نکته بسیار مهم درمورد فروش نفت خام این است که هندی‌ها از جمله کشورهای معدودی هستند که خریدار نفت سنگین و فوق سنگین ما هستند که معمولا مشتری کمتری برای این محصول در کشور وجود دارد. تمام این موضوعاتی که مطرح شد عواملی هستند که دست به دست هم می‌دهند و همکاری ایران با هند را پراهمیت می‌کند. باید تلاش کنیم که نقاط مثبت بین دو کشور را برجسته‌تر کنیم ضمن اینکه در جاهایی که از هندی‌ها لطمه خوردیم یا تهاتر به خوبی انجام ندادیم گلایه‌ها را مطرح کنیم و خواستار این شویم که هندی‌ها در روابط تجاری با ایران صادق‌تر و جدی‌تر باشند و به تعهدات‌شان بهتر عمل کنند.
