نارندرا مودی نخست‌وزیر هند به دعوت رسمی حسن روحانی رییس‌جمهوری کشورمان عصر دیروز در صدر هیات بلندپایه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی وارد تهران شد. مودی که نخستین نخست‌وزیر هند است که در 15سال اخیر به کشورمان سفر می‌کند قرار است با حسن روحانی رییس‌جمهوری و آیت ا... خامنه‌ای ، مقام معظم رهبری دیدار داشته باشد. همچنین در جریان دیدار وی و روحانی، قرار است علاوه بر موضوعات مرتبط با گسترش روابط دوجانبه در حوزه‌های مختلف، صلح و ثبات منطقه‌یی و بین‌المللی نیز مورد بحث و تبادل‌نظر قرار گیرد اما مهم‌ترین بخش سفر مودی، سفر به چابهار برای امضای موافقتنامه چابهار است.
نخست‌وزیر هند در آستانه سفر تاریخی به ایران در گفت‌وگویی با بیان اینکه فصل جدیدی در روابط ایران و هند در حال شکل‌گیری است، خاطرنشان کرد: در این روابط جدید چابهار به مرکز منطقه‌یی ترانزیت، انرژی و تجارت منطقه تبدیل می‌شود. در همین زمینه کارشناسان معتقدند سفر نارندرا مودی به تهران و امضای این اسناد همکاری، فصل نوینی از روند رو به رشد همکاری‌های تهران-دهلی‌نو را در ابعاد مختلف رقم خواهد زد. همزمان با سفر مودی به تهران، منابع خبری گزارش دادند که اشرف غنی رییس‌جمهوری افغانستان نیز برای امضای توافقنامه مهم سه‌جانبه درخصوص بندر ترانزیتی چابهار میان ایران، افغانستان و هند به ایران سفر می‌کند.
سرمایه‌گذاری 85میلیون دلاری هندی‌ها
بندر چابهار به‌عنوان تنها بندر ایران که به آب‌های آزاد جهان دسترسی مستقیم دارد، از بنادر مهم استراتژیک جهان به‌شمار می‌رود. موقعیت ژئوپلیتیک چابهار این بندر را برای برخی کشورهای منطقه ازجمله هندوستان و پاکستان دارای اهمیت کرده است. چابهار در جنوب ایران می‌تواند از راه دریا به هند متصل شود و وابستگی هند را به پاکستان به‌عنوان دروازه ورود به افغانستان و نیز آسیای میانه قطع کند، بنابراین هند می‌تواند کالاهای خود را از راه بندر چابهار به آسیای میانه و افغانستان ارسال کند.
در همین راستا قرارداد مشارکت هند در توسعه فاز یک بندر چابهار ایران، اردیبهشت ماه1394 در تهران به امضای نیتین گادکاری وزیر کشتیرانی و حمل‌ونقل هند و عباس آخوندی وزیر راه‌وشهرسازی ایران رسید. مطابق این قرارداد، هند با سرمایه‌گذاری 85میلیون دلاری در تجهیز فاز یک طرح توسعه بندر چابهار، به مدت 10سال بهره‌برداری از این فاز را به‌عهده خواهد داشت. از سوی دیگر «دارمندرا پرادهان» وزیر نفت و گاز طبیعی هند نیز به‌تازگی در سفرش به ایران اعلام کرد که هند تمایل دارد تا سرمایه‌گذاری خود را در بندر چابهار افزایش دهد.
هند که از بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌های انرژی است، به نفت و گاز ایران بسیار احتیاج دارد، بنابراین بندر چابهار می‌تواند راه انتقال انرژی ایران به هند باشد. برخی کارشناسان هندی بررسی خط لوله‌یی را از زیر دریا به هند مورد بررسی و مطالعه قرار داده‌اند.
از طرف دیگر این بندر می‌تواند به افغانستان که محصور در خشکی است و راهی به آب ندارد، راهی برای دسترسی و ارتباط با جهان بدهد، از همین رو بود که محمد اشرف غنی از زمانی که به ریاست‌جمهوری برگزیده شده است بارها درخواست کرده که ایران اسکله‌یی را در چابهار دراختیار افغانستان قرار دهد. عبدالله عبدالله معاون اجرایی دولت افغانستان نیز در سفر سال گذشته خود به ایران و چابهار بر این خواسته تاکید کرده بود. باتوجه به روابط نزدیک میان هند و افغانستان و نیز ضرورت‌های همکاری میان ایران و هند و ارتباط تاریخی و شباهت‌های فرهنگی سه کشور، همکاری آنها در این پروژه مهم اقتصادی بسیار بااهمیت و دورنمای موفقیت‌آمیزی دارد.
ایران قرار است زیرساخت‌های جاده‌یی و ریلی خود را از ایران به افغانستان برای توسعه مسیرها سرمایه‌گذاری کرده و چنانکه تاکنون گزارش شده است، ساخت راه‌آهن «چابهار به زاهدان» و «زاهدان به خواف» که قرار است چابهار را از راه شهر مرزی خواف در خراسان‌جنوبی به افغانستان متصل کند در دستور کار قرار دارد.
همچنین منطقه آزاد چابهار در یک سال گذشته 50هکتار زمین در سواحل مکران به بازرگانان افغانستان اختصاص داده و 130شرکت در چابهار توسط اتباع افغان به ثبت رسیده و ثبت این تعداد شرکت حاکی از اشتیاق سرمایه‌گذاران افغان برای حضور بیشتر در سواحل مکران است. گفتنی است عبدالله عبدالله رییس اجرایی دولت افغانستان که اواسط دی ماه سال گذشته به ایران سفر کرده بود، از بندر چابهار دیدن کرد و صادرات و واردات کالاهای افغانستان از این بندر را مورد بررسی قرار داد.
منافع چابهار برای افغانستان
مسافر قوقندی سخنگوی وزارت صنایع و تجارت، استاد مسعود اقتصاددان برجسته دانشگاه کابل و صیام پسرلی رییس کمیته روابط بین‌الملل اتاق تجارت و صنایع افغانستان روز گذشته در میزگردی با عنوان «نقش و جایگاه بندر ترانزیتی چابهار در اقتصاد منطقه» در خبرگزاری ایرنا، با تشریح تلاش‌های دولت افغانستان از سال1383 خورشیدی برای استفاده از بندر چابهار گفت که کاهش هزینه‌ها در استفاده از این بندر نسبت به بندر کراچی پاکستان برای بازرگانان کشورمان که 30درصد مردم آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند، بسیار مهم است.
سخنگوی اتاق تجارت و صنایع افغانستان نیز در این میزگرد، درباره اهمیت بندر ترانزیتی چابهار برای منطقه گفت: آن چیزی که به این بندر اهمیت می‌دهد جایگاه آن در منطقه است. افغانستان می‌تواند از این بندر کالاهای خود را به هند صادر و کالاهای هندی را وارد کشور کند و از طرف دیگر افغانستان و هندوستان می‌توانند کالاهای هندی را به کشورهای آسیای میانه صادر کنند.
سخنگوی اتاق تجارت افغانستان در عین حال گفت که برای اینکه بندر چابهار به یک بندر بین‌المللی تبدیل شود، باید سرمایه‌گذاری بیشتری در این بندر صورت بگیرد و به نظر می‌رسد هند قصد دارد علاوه بر سرمایه‌گذاری 85میلیون دلاری، به میزان 200تا 500میلیون دلار دیگر در این بندر سرمایه‌گذاری کند.
اهمیت استراتژیک روابط ایران و هند
علاوه بر چابهار و همکاری سه کشور افغانستان، هند و ایران در این بندر گسترش روابط ایران با هند، اتفاقی مهم برای ایران است. هند و ایران که تا پیش از جدایی بخش مهمی از این کشور که پاکستان امروزی را شکل داده، با هم همسایه بودند، سابقه تاریخی طولانی از همکاری و ارتباط با یکدیگر داشتند و از همین رو مشابهت‌های فرهنگی زیادی هم با یکدیگر دارند.
این روابط تاریخی و فرهنگی که می‌تواند پشتوانه روابط جدید بین دو کشور باشد، با مزیت‌های اقتصادی که دو کشور برای یکدیگر دارند، تکمیل می‌شود و رابطه با هند را به مثابه یک ضرورت برای ایران معرفی می‌کند. به نظر می‌رسد که هندی‌ها نیز به ضرورت برقراری رابطه با ایران آگاه هستند و از همین روست که هند هم به دنبال همکاری در چابهار و نیز همکاری در بخش نفت و گاز ایران نیز است. ایران در پاسخ به علاقه هند به سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز اعلام کرده که پروژه «فرزاد» را از جریان مناقصات کنار گذاشته و در اختیار هندی‌ها قرار داده است. غلامرضا انصاری، سفیر ایران در هند، گفت که آنها در حال حاضر مشغول مطالعه روی این پروژه هستند و علاقه دارند آن را اجرایی کنند.
موسسه مطالعاتی کارنگی سال گذشته و درست پس از توافقنامه ایران با کشورهای 1+5 گزارشی کامل در مورد هند و تمایلش با همکاری با ایران در چابهار نوشت. در این گزارش آمده است که برداشته شدن تحریم‌های ایران، به هند فرصت خوبی برای توسعه روابط خود با ایران و به خصوص همکاری در چابهار می‌دهد که پیش از این هند به دلیل مخالفت با امریکا این طرح‌ها را معوق گذاشته بود. علاوه بر این، همکاری با هند کمک به دیدگاهی است که به «نگاه به شرق» معروف و معتقد است ایران باید همکاری‌های خود را با کشورهای شرق خود که با آنها پیوستگی‌های تمدنی و فرهنگی دارد، افزایش دهد. ایران می‌تواند تامین‌کننده انرژی برای هند باشد و نیز دروازه و راه ورود اقتصاد بزرگ هند به آسیای میانه. نزدیکی فرهنگی دو کشور همچنین می‌تواند همکاری‌های تکنولوژیک را میان دو کشور گسترش دهد. در واقع ایران به هند این امکان را می‌دهد که در رقابت منطقه‌یی‌اش با چین، بتواند از کریدور ایران به آسیای میانه متصل شود و کالاهایش را به این منطقه برساند. کی‌سی‌سینگ سفیر سابق هند در ایران در مورد اهمیت سفر نارندرا مودی به تهران گفته است: این سفر در مقطع کنونی برای برقراری توازن منطقه‌یی
بعد از سفر نخست‌وزیر هند به تعدادی از کشورهای حوزه خلیج‌فارس ضروری بود. وی با اشاره به تحولات خاورمیانه و احتمال خروج امریکا از منطقه در مورد همکاری منطقه‌یی ایران و هند گفت: ایران و هند اشتراکات زیادی برای همکاری‌های منطقه‌یی دارند که با توجه به سفر «مودی» باید این همکاری‌ها تقویت شود. مهم‌ترین بعد سفر مودی به ایران و توسعه همکاری‌های منطقه‌یی به‌ویژه در افغانستان، همکاری این دو کشور به ثبات منطقه، به‌ویژه کشور هم فرهنگ و همزبان، یعنی افغانستان است. با توجه به این ملاحظات است که می‌توان گفت در میان سفرهای هیات‌های مختلف رسمی به کشور در روزهای پسابرجام، می‌توان گفت که سفر نارندرا مودی نخست‌وزیر به ایران از مهم‌ترین این سفرهاست و می‌تواند اساس همکاری‌های اقتصادی بادوام میان دو کشور را پایه‌گذاری کند که به توسعه اقتصادی ایران و نیز کشورهای همسایه‌یی نظیر افغانستان که توسعه و ثبات آن برای ایران و منطقه بسیار اهمیت دارد، کمک کند. اهمیت روابط با ایران باعث شده که به گفته انصاری، سفیر کشورمان در هند، نارندرا مودی به همراه هیاتی متشکل از دبیر شورای امنیت ملی، قائم‌مقام وزارت خارجه هند به همراه هیاتی از مسوولان و
کارشناسان به ایران سفر کند. نخست‌وزیر هند عموما هیاتی کوچک از مقام‌ها و مسوولان این کشور را در سفرهای خارجی خود به همراه دارد و هیچ‌گاه هیات‌های پرجمعیت را در سفرهایش به همراه نمی‌برد.
پرداخت بخشی از بدهی‌های هند به ایران
ضرورت همکاری دو کشور و نیز اراده هند برای برقراری و توسعه هرچه زودتر روابط و همکاری‌ها با ایران، باعث شده که هند برای نشان دادن حسن نیت خود بخشی از بدهی خود را به ایران پرداخت کند. به گزارش مهر و به نقل از هندو بیزنس لاین، در آستانه سفر «نارندرا مودی» به ایران، صاحبان پالایشگاه‌های این کشور بخشی از بدهی 6.4میلیون دلاری خود را از طریق هالک بانک ترکیه تسویه کردند. بنا به گفته ۳ منبع مطلع، این نخستین قسط از بدهی‌های نفتی هند به ایران است که بعد از لغو تحریم‌های ایران پرداخت می‌شود. این پول‌ها به یورو به ایران پرداخت شده‌اند. بنابر این گزارش، پالایش نفت و پتروشیمی دولتی مانگالر ۵۰۰میلیون دلار و شرکت ایندین اویل هم ۲۵۰میلیون دلار از بدهی‌های خود را پرداخت کرده‌اند. ۵۵درصد بدهی‌های نفتی هند به ایران مربوط به پالایشگاه‌های این کشور است. هند یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران است و در حال برنامه‌ریزی برای وارد کردن ۴۰۰ هزار بشکه نفت از ایران در روز است.
احتمال بازگشایی شعب بانک‌های 2 کشور
به گزارش ایسنا، غلامرضا انصاری در خصوص روابط بانکی بین تهران و دهلی‌نو نیز گفته است: صحبت از بازگشایی شعب بانک‌های ایرانی و هندی در دو کشور است و این درخواست سال‌هاست که از سوی ما در اختیار طرف هندی قرار گرفته و امیدواریم بانک‌های ایرانی بتوانند شعب خود را در هند افتتاح کنند. سفیر کشورمان در دهلی در رابطه با بازگرداندن پول‌های بلوکه شده ایران در هند نیز این طور توضیح داد که اقدامات لازم در این زمینه انجام شده است و احتمالا به زودی به صورت رسمی هم اعلام خواهد شد. علاوه بر این بخشی از نقل و انتقال آغاز شده و به حساب‌های مورد نظر ایران واریز می‌شوند.
