سقوط ازدواج از دیوار رکود تورمی

تعداد ازدواج‌های ثبت ‌شده از 824هزار در سال92 به 724 هزار در سال 93 رسید

گروه اقتصاد کلان

دفتر امور کلان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در گزارشی با تاکید بر نقش پررنگ عوامل جمعیتی و تاحدودی اقتصادی بر تحولات تعداد و سن ازدواج، از شدت‌ یافتن کاهش تعداد ازدواج‌های ثبت ‌شده از سال1390 تاکنون خبر می‌دهد و مهم‌ترین عامل آن را چشم‌انداز بد اقتصادی کشور، رکود تورمی و بیکاری بالای جوانان (که بخشی از آن ناشی از تحریم بوده) عنوان می‌کند. براساس یافته‌های این گزارش، تعداد ازدواج‌های ثبت‌ شده در ایران گرچه از سال1355 تا 89، 5.3برابر شده اما پس از آن طی یک دوره 4ساله این متغیر 14درصد کاهش یافته و در سال90 به بعد هم این روند با شدت بیشتری ادامه یافته؛ به‌طوری‌که تعداد ازدواج‌های ثبت ‌شده از 824هزار در سال92 به 724هزار در سال 93 می‌رسد. جالب است که اطلاعات همین گزارش نشان می‌دهد، در سال93 گرچه نرخ رشد تعداد طلاق‌ها با 4.7درصد بسیار کمتر از نرخ رشد طلاق در سال‌هایی مانند 78 با 18.37 و سال88 با 13.7درصد بوده است، اما در این سال نرخ رشد تعداد ازدواج‌ها عدد منفی 6.48درصد را ثبت کرده که در طول 28سال اخیر رقمی بی‌سابقه است. نکته مهمی که در این بین وجود دارد، این است که در این دوره بیشترین میزان افزایش تجرد در گروه سنی 39-35ساله بین زنان روستایی (به‌دلیل مهاجرت مردان روستایی جوان به شهرها) رخ داده است؛ به‌طوری‌که درصد این زنان مجرد از 7.3درصد در سال1385 با بیش از 50درصد رشد به 11.5درصد در سال1390رسیده است. این یافته نشانگر آن است که افزایش میزان تجرد زنان بیشتر از مضیقه ازدواج نشأت گرفته است تا آنکه برخاسته از تحصیل و اشتغال آنان باشد. البته برخلاف انتظار میانگین سن در نخستین ازدواج زنان و مردان در مقایسه با کشورهای دیگر خاورمیانه بالا نیست؛ درحالی که در ایران میانگین سن ازدواج برای زنان 23.5 و برای مردان 26.8سال ثبت شده، میانگین سن ازدواج در کشورهایی مانند قطر، عربستان، اردن و کویت برای زنان بالای 24سال و برای مردان بالای 28سال است. البته همان‌طور که گزارش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نشان می‌دهد، ایران نه‌تنها برای رسیدن به این کشورها بلکه برای پیشی ‌گرفتن از آنان نیز فاصله زیادی ندارد و با روندی که از ابتدای دهه90 شروع شده، پیش‌بینی می‌شود سیر صعودی میانگین سن ازدواج با شدت زیاد تثبیت شود.

تشدید روند کاهشی تعداد ازدواج‌ها

براساس یافته‌های گزارش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تعداد ازدواج‌های ثبت ‌شده سالانه در کشور طی 34سال، از 168هزار مورد در سال1355، 5.3برابر شده و به 891هزار در سال89 رسیده است. ولی پس از آن طی یک دوره 4ساله با 19درصد کاهش به 724هزار مورد در سال93 تقلیل یافته است. قسمت عمده تغییرات رخ ‌داده در تعداد ازدواج‌های به‌ثبت ‌رسیده، ناشی از تغییر ساختار سنی جمعیت و افزایش یا کاهش جمعیت واقع در سن ازدواج بوده است.

نسبت ازدواج به جمعیت در محدوده سنی

34-20ساله مردان و 29-15ساله زنان بالا بوده و این گروه‌های سنی جمعیت اصلی در معرض ازدواج را تشکیل می‌دهند. در دوره 85-1355 با افزایش میانگین حجم جمعیت مردان 34-20ساله و زنان 29-15ساله تعداد ازدواج‌ها نیز تقریبا به‌موازات آن و به‌صورت ضریبی از آن افزایش یافت. در دوره 90-1385 با حذف مضیقه ازدواج از دختران جوان (عدم تعادل بین جمعیت اصلی در معرض ازدواج دختران و پسران) رشد تعداد ازدواج‌ها از رشد حجم جمعیت اصلی در معرض ازدواج بیشتر می‌شود که منجر به کاهش تجرد زنان جوان در این دوره می‌شود. در دوره 93-1390 شاهد کاهش اندک جمعیت اصلی در معرض ازدواج هستیم که می‌تواند روند صعودی ازدواج‌ها را به روند نزولی تبدیل کند ولی روند کاهشی تعداد ازدواج‌ها بسیار شدیدتر است. مهم‌ترین عاملی که می‌تواند کاهش سریع ازدواج‌ها را در این مدت کوتاه توضیح دهد، چشم‌انداز بد اقتصادی کشور، رکود تورمی و بیکاری بالای جوانان است. البته در این دوران مضیقه ازدواج برای مردان جوان نیز شروع به‌ شکل‌گیری می‌کند. این نتیجه توجه بیشتر به مسائل اقتصادی را برای بهبود وضع ازدواج در این مقطع زمانی و تا بهبود وضعیت اقتصادی کشور توجیه می‌کند.

در دوره 90-1385 علاوه بر افزایش حجم جمعیت اصلی در معرض ازدواج با حذف مضیقه ازدواج از دختران جوان (دختران متولد سال1365 به بعد) نسبت تعداد ازدواج به جمعیت زنان 29-15ساله و مردان 24-20ساله ازدواج ‌نکرده افزایش یافت ولی از سال1390 به بعد نسبت ازدواج به جمعیت زنان 29-15ساله و مردان 24-20ساله ازدواج ‌نکرده، افزایش یافت ولی از سال1390 به بعد نسبت ازدواج به جمعیت در همه گروه‌های سنی زنان و مردان روند نزولی پیدا می‌کند. این کاهش برای مردان و زنان جوان زیر 30سال پررنگ‌تر است. به‌نظر می‌رسد سخت‌تر شدن شرایط اقتصادی کشور روی ازدواج جوانان تاثیر منفی داشته است. ضریب همبستگی پیرسون نشان می‌دهد که تعداد ازدواج رابطه مثبت و قوی با حجم جمعیت واقع در سنین اصلی ازدواج و رابطه معکوس و قوی با میزان مضیقه ازدواج زنان یا مردان دارد.

افزایش 1.6سال به سن ازدواج زنان در 93

آن‌طور که از گزارش سازمان مدیریت‌وبرنامه‌ریزی برمی‌آید، باوجود روند افزایشی در سال‌های90-1365 شاهد افزایش میزان تجرد مردان در تمامی گروه‌های سنی هستیم که نشانگر افزایش سن ازدواج است. تنها در دوره 90-1385 میزان تجرد مردان 24-20ساله حدود یک‌درصد کاهش نشان می‌دهد که می‌تواند از حذف مضیقه ازدواج در این مقطع ناشی شده باشد. باوجود روند افزایشی میزان تجرد حتی در سال1390 هم فقط 6.5درصد مردان 39-35ساله ازدواج نکرده‌اند که نشانگر عمومیت بالای ازدواج مردان است. میانگین سن در نخستین ازدواج زنان و مردان در دوره 10ساله 75-1365 حدود 2سال افزوده شد ولی در دوره 15ساله

90-1375 فقط یک‌سال به میانگین سن ازدواج دختران و پسران افزوده شده و سرعت رشد سن ازدواج کاهش یافته است. سن ازدواج زنان در 5سال آخر به‌دلیل حذف مضیقه ازدواج از دختران جوان تنها 0.1سال افزایش داشته و درحال تثبیت است ولی در شرایط بد اقتصادی می‌تواند مجددا منجر به افزایش سن ازدواج پسران و دختران شود. براساس آمار ثبت‌احوال، میانگین سن ازدواج که به‌صورت مستقیم از روی سن زوجین در ازدواج‌های بار اول هنگام ثبت ازدواج به دست آمده، در سال1393 برای زنان 23.1سال و برای مردان 27.6سال بوده است و متوسط اختلاف سن زوجین 4.5سال است. در دوره 93-1385 حدود 90درصد ازدواج‌های زنان در سنین 34-15سالگی و حدود 85درصد ازدواج‌های مردان در سنین 34-20سالگی به‌وقوع پیوسته است. میانگین سنی جمعیت زنان 34-15ساله از 24.1سال در سال 1385 با 1.6سال افزایش به 25.7سال در سال1393 رسیده که این امر تحت‌تاثیر ورود انبوه متولدین دهه60 به سنین بالاتر رخ داده است.

بیشترین میزان افزایش تجرد در گروه سنی 39-35ساله بین زنان روستایی (به‌دلیل مهاجرت مردان روستایی جوان به شهرها) رخ داده است. درصد این زنان مجرد از 7.3درصد در سال1385 با بیش از 50درصد رشد به 11.5درصد در سال1390رسیده است. این یافته نشانگر آن است که افزایش میزان تجرد زنان بیشتر از مضیقه ازدواج نشأت گرفته است تا آنکه برخاسته از تحصیل و اشتغال آنان باشد. در سال1390حدود 95درصد مردان و زنان تا قبل از 45سالگی ازدواج کرده‌اند که نشانگر بالابودن عمومیت ازدواج در کشور است. نکته حایزاهمیت کاهش 3تا 4درصدی مردان و زنان ازدواج کرده 39-30ساله در دوران 90-1385 است که می‌تواند منجر به کاهش اندکی در میزان عمومیت ازدواج در سال‌های آتی شود. در دوره 10ساله 75-1365حدود 2سال به میانگین سن ازدواج زنان و مردان افزوده شد ولی در دوره 15ساله 90-1375میانگین سن مردان در نخستین ازدواج از 25.6سال به 26.7سال و میانگین سن زنان در نخستین ازدواج از 22.4سال به 23.4سال رسیده است. در این دوره 15ساله فقط یک‌سال به میانگین سن ازدواج دختران و پسران افزوده شده و سرعت رشد سن ازدواج کاهش یافت. سن ازدواج زنان در 5سال آخر تنها 0.1سال افزایش داشته و درحال تثبیت است.

تفاوت میانگین سن مردان و زنان در نخستین ازدواج در سال1390 نسبت به سال1385 برخلاف روند کاهشی سال‌های گذشته با کمی افزایش از 2.9سال به 3.3سال رسیده است. علت این امر نیز افزایش کمتر سن ازدواج بوده که با افزایش اختلاف سنی زوجین همراه است. براساس آمار سازمان ثبت‌احوال میانگین سن ازدواج که‌ به‌صورت مستقیم از روی سن زوجین در ازدواج‌های بار اول هنگام ثبت ازدواج به دست آمده در سال1393 برای زنان 23.1سال و برای مردان 27.6سال بوده است و متوسط اختلاف سن زوجین 4.5سال است. تحقیقات نشان می‌دهد، با بالارفتن سن ازدواج مردان، متوسط اختلاف سنی آنان با همسرشان افزایش می‌یابد و بالعکس با افزایش سن ازدواج در زنان از متوسط فاصله سنی آنان با همسران‌شان کاسته می‌شود. از آنجاکه کاهش فاصله سنی زوجین از مضیقه ازدواج می‌کاهد، جلوگیری از افزایش بیشتر سن ازدواج مردان و حتی کاهش آن از میزان مضیقه ازدواج مردان در سال‌های آینده خواهد کاست، درحالی که کاهش سن ازدواج زنان به میزان مضیقه ازدواج افزایش می‌یابد.

مشاهده صفحات روزنامه