گروه جهان
فساد، رکود اقتصادی و آشفتگی سیاسی برزیل را که تنها دو ماه با میزبانی بازیهای المپیک فاصله دارد، فلج کرده است. المپیک ریو به عنوان نخستین المپیک در منطقه امریکای جنوبی، از پنجم آگوست آغاز خواهد شد. با این حال آشوبهای سیاسی و برگزاری المپیک در کانون اصلی شیوع زیکا نگرانیهایی را درباره این بازیها بر انگیخته است.
ویروس زیکا برای نخستینبار در سال ۱۹۴۷ در بدن یک میمون در حوالی جنگل زیکا در نزدیکی دریاچه ویکتوریا در آنگولا کشف شد. ابتلا به این ویروس بیش از هرجای دیگر دنیا، در نقاطی از آفریقا و جنوبشرق آسیا دیده شده است. پژوهشگران میگویند که این ویروس به احتمال زیاد در حال تکامل است و اگر شیوع آن تا ماه آگوست ۲۰۱۶ که زمان برگزاری المپیک در برزیل است متوقف نشود، زنان باردار باید از برزیل دور بمانند، یا نسبت به گزیده شدن توسط پشهها بینهایت محتاط باشند. از سال 2015 بود که ارتباط این بیماری با کوچک ماندن اندازه جمجمه در نوزادانی که مادران آنها در دوران بارداری به زیکا مبتلا شده بودند و همچنین ارتباط آن با نوعی بیماری سیستم اعصاب به نام گیلن باره مطرح شد. با اینکه ابتدا تصور میشد راه انتقال ویروس فقط نیش پشه است اما بعد روشن شد این ویروس میتواند از راه تماس جنسی نیز منتقل شود.
کمیته بینالمللی المپیک برگزاری این بازیها را در برزیل بیخطر اعلام کرده و سازمان بهداشت هم فقط توصیههایی به ورزشکاران ارائه کرده است و از زنان باردار خواسته به برزیل سفر نکنند.
یکی از دلایلی که برای کم بودن احتمال ابتلا به این بیماری در زمان المپیک مطرح میشود، این است که در ماه ژوئن، زمان برگزاری بازیها، در نیمکره جنوبی زمستان است و این باعث کاهش عفونتهای ویروسی قابل انتقال از طریق نیش پشه خواهد شد. با این حال برخی در این باره اظهار نگرانی کردهاند از جمله پروفسور امیر عطاران، استاد دانشگاه اوتاوای کانادا، اخیرا خواستار عدم برگزاری المپیک در ریودوژانیرو شده است.
اما به گفته ریچارد باجت، مدیر پزشکی کمیته المپیک، بیانیههای سازمان بهداشت جهانی نشان میدهد که لازم نیست محدودیتهای مسافرتی یا تجاری خاصی به اجرا گذاشته شود و در نتیجه، توقف، تاخیر یا تعویق بازیهای ریو یا برگزاری آن در جایی دیگر توجیهی ندارد.
ادواردو پائش، شهردار ریو نیز این نگرانیها را بیمورد دانسته و گفته است که مردم به اشتباه این ویروس را با ابولا مقایسه میکنند که در سال ۲۰۱۴ هزاران نفر را در آفریقا مبتلا کرد. او به یورو نیوز گفته است: «این مساله مهمی نیست. بیایید و لذت ببرید. زمستان ما دارد از راه میرسد و هوا هم اصلا سرد نمیشود. من مطمئنم خارجیها عاشق ریو خواهند شد، همانطور که عاشق جامجهانی فوتبال (در برزیل) شدند.»
اما بسیاری از ساکنان شهر ریو نظر دیگری در این باره دارند. یکی از اهالی این شهر گفته است: «همه جا آدمهای مبتلا به زیکا را میشود دید، در محل اقامت، محل کار، و در بین اعضای خانواده. ما با چند فرد مبتلا در ارتباط هستیم و خانه ما هم فقط چند کیلومتر با پارک المپیک فاصله دارد. غیرممکن است که شهردار چیزی را که همه میدانند، نداند.»
چالشهای سیاسی
برزیل چند هفته سیاسی بسیار متلاطم را پشت سر گذاشته و بسیاری از کارشناسان معتقدند که پسلرزههای این تحولات سهمگین از جمله پایان حاکمیت 12ساله حزب کارگران بر این کشور به این زودیها فروکش نخواهد کرد. حزبی که قرار بود با تشکیل دولتی پاکدست به جنگ با فساد برود اما خود در کانون بزرگترین فساد تاریخ برزیل گرفتار آمد. رسوایی که به کار دولت دیلما روسف فعلا پایان داده است.
دیلما روسف در انتخابات سال ۲۰۱۰ میلادی به ریاستجمهوری برزیل رسید و در سال ۲۰۱۴ نیز در مقام خود ابقا شد. پیش از او لوئیز دا سیلوا، از پایهگذاران حزب کارگر برزیل از سال ۲۰۰۳ به مدت دو دوره مقام ریاستجمهوری را در اختیار داشت. روسف هفته گذشته با رای سنا از مقام خود برکنار شد. او متهم بود که کسری بودجه دولت را که در حال افزایش بود، بهطور عمدی پنهان کرده است. دولت او همچنین متهم بود که از رسیدگی قضایی به پرونده بخشودگی مالیاتی فیفا در سال ٢٠١٤ ممانعت به عمل آورده است. اکنون میشل تمر، معاون روسف جانشین وی شده و وعده داده که شرایط را آرام خواهد کرد. رییسجمهوری موقت برزیل در سخنانی در نخستین روزهای پس از روسف گفته است: «با اعتماد به ترمیم و بهبود اقتصاد، با اعتماد به پتانسیلهای کشورمان و نهادهای سیاسی و اجتماعی و با اتحاد، میتوانیم به چالشهای این دوران دشوار غلبه کنیم.»
وزیر ورزش سابق برزیل درباره تغییر شرایط سیاسی برزیل و تاثیر آن بر میزبانی المپیک ریو گفته است: «تنها چیزی که من به آن امید بستهام، این است که یک دولت قدرتمند برای بازیهای المپیک روی کار بیاید و ما بتوانیم مدال طلای فوتبال را تصاحب کنیم.»
دولتیها در شرایطی به تصاحب مدال طلای فوتبال امیدوارند که برای برزیلیهای خشمگین از هزینههای سرسامآور میزبانی جامجهانی فوتبال در سال 2014 تنها کابوس شکستی تاریخی و تلخ کامی باقی ماند. در این بازیها برزیل یکی از سنگینترین باختهای تاریخ جامجهانی را متحمل شد و در مقابل آلمان هفت گل دریافت کرد و به این ترتیب یکی از تحقیرآمیزترین باختهای برزیل در تاریخ فوتبال این کشور در جامهای جهانی رقم خورد. برخی ناظران در آن زمان با اشاره به نارضایتیهای عمومی از هزینههای سرسامآور میزبانی و سوءمدیریت دولت روسف، این شکست فوتبالی را به زلزله سیاسی علیه دولت تشبیه کردند.
چالشهای اقتصادی
برزیل همچنین پس از سال ۱۹۳۰ طولانیترین رکود اقتصادی را تجربه میکند. سیستم سیاسی برزیل که سرشار از گسستها و ناهمگونیها است، از ناملایمات اقتصادی منتج شده است. نرخ تورم در برزیل در ماه مارس بیشترین کاهش را داشت اما در یک منظر یکساله، قیمت مواد مختلف در برزیل 28.9 درصد رشد داشته و این در حالی است که کارشناسان امر هر چیزی فراتر از 5.6 درصد در این زمینه را یک ضرر آشکار میدانند.
بیکاری در دو سال اخیر بیش از دوبرابر گذشته در برزیل رشد داشته است و قروض دولت به طبقات و قشرهای مختلف به رقم خیرهکننده 68 درصد رشد رسیده است و چون برای وام گرفتن نرخ بهرهیی برابر با 25.14درصد را قائل هستند، کمتر کسی توان و جرات درخواست وامهای کلان را در این کشور دارد.
فشار قشر بازنشسته نیز روی اقتصاد برزیل محسوس بوده است اما مهمتر از آن، رسیدن به این نتیجه ناامیدکننده است که نرخ رشد در برزیل تا سال 2060 با به کار گرفتن هر تمهید ممکن نیز بیشتر از 13درصد نخواهد شد و کارتهای اعتباری در سیستم فعلی اقتصادی برزیل تقریبا ساقط شدهاند. اینها مواردی است که حتی دشمنان سرسخت روسف نیز که فعلا او را سرنگون کردهاند، از آن میترسند و معترف به وجود دشواریهای کمرشکن برای رفع آن هستند.
البته برخی کارشناسان معتقدند کابینه تمر با چیدمان درستی تاسیس شده است و میتواند اقتصادی که از ریل خارج شده را سر جای خود بگذارد. گفته شده، پس از فعالیتهای تازه تمر شاخص بورس برزیل، بووسپا نزدیک به یک درصد افزایش داشته است.
چالشهای امنیتی و محیط زیستی
المپیک ریو تحت پوشش نیروهای وسیع حفاظتی قرار میگیرد که در تاریخ این مسابقات بیسابقه خواهد بود. ریو به دلیل شرایط منطقه به شدیدترین تدابیر امنیتی نیاز دارد. تنها در سال 2012، حدود 50 هزار قتل در این کشور گزارش شده است. گفته شده، پلیس اینترپل هم با برزیل در برگزاری المپیک همکاری میکند و نیروهای امنیتی در سالنهای برگزاری مسابقات، هتلها و سواحل حضور خواهند داشت.
آبهای آلوده برزیل نقطه سیاهی برای میزبانی برزیل محسوب میشود. به گزارش سازمان جهانی سلامت در محلهایی که مسابقات قایقرانی، سه گانه و شنا در آبهای آزاد برگزار میشود، ویروسهای خطرناک و باکتری وجود دارد. بر این اساس فدراسیون جهانی قایقرانی میخواهد آزمایشهایی روی این آبها انجام دهد. مسوولان محلی اعلام کردند که تنها 80 درصد آبها را میتوانند از آلودگیها پاک کنند.
اندوه پله از آشفتگی کشورش
«ادسون آرانتس دوناسیمنتو» ملقب به پله، فوتبالیست نامدار برزیل گفته است که از آشوب سیاسی در کشورش بسیاراندوهگین بوده و امید دارد بهموقع دولت قدرتمندی تا برگزاری بازیهای المپیک ریو در برزیل روی کار آید. پله که در فواصل سالهای 1958 تا 1970 سه بار به همراه تیم ملی برزیل قهرمان جهان شد، در مصاحبه با روزنامه «لاوانگاردیا» چاپ بارسلونا گفته است: «به لطف فوتبال، من به همراه هم تیمی هایم توانستیم برزیل را در سراسر جهان پرآوازه کنیم. اما اکنون، آشفتگی سیاسی عظیم در برزیل مرا نگران و سخت اندوهگین کرده است.»
لاوانگاردیا مینویسد: پله درباره وضعیت کشورش بهطور علنی صحبت میکرد، در صورتی که اعضای گروه مطبوعاتی همراه وی سعی داشتند او را از پاسخ دادن به پرسشهای سیاسی منع کنند. پله گفته است: «رویای من این است که فرزندانم که اکنون 17 و 18ساله هستند، شانس دیدن یک برزیل فارغ از مشکلات و فساد و به مراتب بهتر را داشته باشند.»