گروه اقتصاد اجتماعی|مهدی کریمیان|
در مدتی که هوای اکثر شهرهای کشور ازجمله تهران به سبب تغییر فصل و به مدد بارشهای مداوم در حالت پاک و سالم قرار گرفته است در خبرها اعلام شد که زابل به دلیل توفانهای شن که به بادهای 120روزه معروف است و بعضا تا مهر هم ادامه پیدا میکند در ماههای تابستان آلودهترین شهر جهان خواهد بود. آبی خوشرنگ آسمان در این روزها نباید از یادمان ببرد که در چشم بر هم زدنی فصول سرد از راه میرسند و باز هم چهره شهرها تیره میشود. اما این مشکل فقط مختص ما ایرانیها نیست و در سرتاسر جهان بالاخص کشورهای فقیرتر تعداد کسانی که با ماسک در خیابانهای شهرشان تردد میکنند روز به روز بیشتر میشود. به گزارش«تعادل» به نقل از سازمان بهداشت جهانی بیش از 80 درصد از جمعیت جهان در مناطق شهری ساکن هستند و هوایی را تنفس میکنند که آلودهتر از استانداردهای سازمان بهداشت جهانی است. درحالی که تمام مناطق شهری دنیا کم و بیش با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند اما شدت آلودگی در کشورهای درحال توسعه بسیار بیشتر و خطرناکتر است. براساس آخرین آمارها 98درصد شهرهای با جمعیت بالای 100هزار نفر در کشورهای درحال توسعه میزان آلودگی بیشتر از حد استاندارد دارند.
این میزان در کشورهای توسعه یافته 56 درصد است. جامعه آماری وزارت بهداشت در دو سال گذشته تقریبا دو برابر شده و بیش از 3هزار شهر در 103کشور را تحت پوشش خود قرار داده است. با کاهش کیفیت هوای شهرها، خطر سکته قلبی، سرطان ریه، بیماریهای عروقی و بیماریهای تنفسی از قبیل آسم بیشتر میشود که این امر ضررهای بعضا غیرقابل جبرانی چه از لحاظ اقتصادی و چه از جنبه اجتماعی به جامعه وارد میکند. دکتر فلاویو باسترئو، معاون رییس کل سازمان بهداشت جهانی در امور خانواده، زنان و کودکان میگوید: « آلودگی هوا یکی از اصلیترین عوامل به وجود آورنده بیماریهای کشنده است. نکته مثبت این است که کشورها درحال راهاندازی سیستم اندازهگیری آلودگی هوا در شهرهای خود هستند. این مساله به کشورها کمک میکند تا برای مبارزه با آلودگی هوا معیار خوبی داشته باشند. وقتی پتویی از آلودگی روی شهرها پهن میشود آسیب پذیرترین قشر، کودکان، کهنسالان و فقیران هستند. »
روند رو به رشد آلودگی شهرها
سازمان بهداشت جهانی آمار دقیق مربوط به ذرات معلق در 795شهر در 67کشور را در اختیار دارد. طبق آخرین آمارهای بررسی شده میزان ذرات معلق خطرناک مانند سولفات، نیترات و کربن سیاه که میتوانند وارد ریه و سیستم تنفسی شوند به بیشترین میزان خود رسیده است. در این گزارش آمارهای مربوط به بازه زمانی بین سالهای 2008 تا 2013 بررسی شده است که نتایج این تحقیق عبارتند از:
- آلودگی جهانی با وجود کاهش در بعضی مناطق به طور کلی 8 درصد افزایش پیدا کرده است.
-آلودگی شهرها در برخی مناطق از جمله غرب اروپا و امریکای شمالی کمترین میزان را دارد.
- بیشترین میزان آلودگی هوا در کشورهای در حال توسعه از جمله در مناطق شرق دریای مدیترانه و جنوب شرقی آسیاست. میزان آلودگی در این مناطق حتی بین 5 تا 10برابر استانداردهای سازمان بهداشت جهانی متغیر است. بیشتر شهرهای امریکای جنوبی نیز از آلودگی هوا رنج میبرند.
- در این بازه زمانی، در بیش از دو سوم از مناطق آلوده که در بالا به آنها اشاره شد، آلودگی 5 درصد افزایش پیدا کرده است.
- در اغلب مناطق قاره آفریقا دسترسی به اطلاعات وجود ندارد گرچه آمارهایی که از شهرهای این قاره در دسترس است، نشان از آلودگی اکثر مناطق شهری دارد.
کم کردن عوارض برای انسانها
هوایی که غلظت ذرات معلق در آن بالاست، سالانه باعث مرگ بیش از 3 میلیون نفر در جهان میشود. عامل بیشتر این آلودگی، خودروها به ویژه خودروهای دیزلی، سیستمهای سرمایشی و گرمایشی ساختمانها، کشاورزی و ژنراتورهای دیزلی یا زغالی تولید برق است. دکتر ماریا نیرا، رییس انجمن سلامت عمومی، محیطی و عوامل اجتماعی سازمان بهداشت جهانی میگوید: « بالا رفتن میزان آلودگی شهری با این شدت، باعث ویرانی سلامت مردم جوامع مختلف میشود. اما نکته مثبت اینجاست که نگاهها به این مشکل بیشتر شده است و سیستمهای کنترل آلودگی هوا در کشورهای زیادی در حال راهاندازی است که میتواند کمک زیادی به سلامت عمومی بکند. دهلی نو در سال 2014 آلودهترین شهر جهان عنوان شده بود که از آن زمان مسوولان توانستند تا حدود زیادی آلودگی این شهر را کاهش دهند که مهمترین شگرد آنها محدود کردن خودروهای شخصی در این شهر بود.
به همین علت دکتر ماریا نیرا کشور هندوستان را به خاطر کاهش قابل توجه آلودگی هوا در شهر دهلی نو ستود. بخش عمده ایجاد آلودگی شهری از اختیار افراد جامعه خارج است و در اختیار شهرداریها و دولتهاست که جا دارد با اتخاذ سیاستهای درست و موثر در پی کم کردن آلودگی باشند. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی بیش از نیمی از شهرها در کشورهای پیشرفته و حدود دو سوم شهرها در کشورهای درحال توسعه در پنج سال اخیر، میزان آلودگی خود را 5 درصد کاهش دادهاند که جای امیدواری دارد اما با حد مطلوب فاصله بسیار دارد. دکتر کارلوس دورا میگوید: «برای دولتها و کشورها حیاتی است که فضایی پاک در داخل شهرها برای افراد جامعه خود بسازند. وقتی کیفیت هوا افزایش پیدا کند، هزینههای ناشی از درمان کمتر میشود، بازده کاری افراد جامعه بیشتر میشود و در نهایت امید به زندگی افزایش مییابد.»