گروه بنگاه ها شهاب الدین قیداری
اگر روستاهای ایرانی را در حکم موجود زنده‌یی فرض کنیم که بخشی از تمدن و فرهنگ ایرانی را در طول تاریخ ساخته و زنده نگه داشته است، در آن صورت می‌توان اینگونه استدلال کرد که طی سال‌های اخیر و از منظر اقتصادی، این پیکره تاریخی و هویتی ایرانیان در کما به سرمی برد. 21میلیون و ۵۰۰هزار نفر از جمعیت کشور روستایی و عشایری است؛ بنابراین بی‌توجهی به کسب و کار روستایی و عشایری درحقیقت به معنای افزایش حاشیه نشینی در شهرها و گسترش آسیب‌های اجتماعی خواهد بود. بسیاری از کشورهای
توسعه یافته سیاست‌های تمرکززدایی و توجه به کسب و کار خرد«روستایی» و صنعت «کشاورزی» را در دستور کار خود قرار داده‌اند تا از افزایش بی‌رویه جمعیت شهرنشین جلوگیری کرده و حتی درصد شهرنشینی را کاهش دهند، اما این فرآیند برای روستانشینان ایرانی هرگز رنگ تحقق به خود نگرفته است. برخلاف دولت قبلی که در شعار طرفدار جمعیت روستانشینان محسوب می‌شد و در عمل بر خلاف منافع بلندمدت آنها رفتار می‌کرد، دولت تدبیر و امید تلاش می‌کند تا با
به‌کار‌گیری روش‌های مدرن و کارشناسی، به سمت توسعه نبض تپنده روستاها که بحث کارآفرینی و معیشت روستایی است، حرکت کند. «سید ابوالفضل رضوی» معاون توسعه روستایی و مناطق محروم دفتر ریاست‌جمهوری به مناسبت‌های گوناگون به برنامه‌های دولت یازدهم در زمینه توسعه روستایی اشاره کرده و در آخرین اظهارنظرهایش یکی از مهم‌ترین اقدامات این دولت در سال پیش رو را اعطای تسهیلات با سود بانکی «صفر» اعلام کرد که می‌تواند گام مهمی در توسعه و مشارکت اقتصادی روستاییان باشد. رضوی روز چهارشنبه همین هفته هم به میان خبرنگاران آمد و ابعاد تازه‌یی از راهبردهای اجرایی دولت یازدهم برای توسعه کسب و کار روستایی را تشرح کرد که با کنکاش در زوایای گوناگون آن می‌توان تصویری از چشم‌انداز توسعه کسب و کار روستایی در سال95 را به دست آورد. در جریان این گزارش و با در کنار هم قرار دادن برخی اعداد و ارقام بیکاری روستایی تلاش خواهیم کرد نوری به ابعاد پنهان بحث کسب و کار روستایی در کشور بتابانیم.
10میلیون روستایی فعالیت اقتصادی ندارند
قبل از اینکه وارد فضای برنامه‌ریزی‌های اجرایی دولت یازدهم برای توسعه کسب و کارهای کوچک روستایی شویم، باید نگاهی به آمارهای اشتغال و بیکاری در روستاها بیندازیم تا با کنار هم قرار دادن این اعداد و ارقام تصویری از واقعیات معیشتی روستاهای ایران نمایان شود. بر اساس آمارهای مستند مرکز آمار ایران از جمعیت ۱۷میلیون و ۶۰۰هزار نفری ساکن در روستاها، هم‌اکنون ۱۰میلیون و ۷۰۰هزار نفر جزو جمعیت غیرفعال محسوب شده و عملا بیشتر ساکنان روستاهای کشور هیچ نقشی در کسب درآمد، فعالیت اقتصادی و در نتیجه توسعه زندگی خود و رشد اقتصادی کشور ندارند. تحلیلگران در ارزیابی مهم‌ترین دلایلی که شرایط کسب و کار روستایی را به چنین وضعیتی سوق داده به عدم سرمایه‌گذاری مناسب در بحث کارآفرینی روستایی طی یک دهه گذشته اشاره می‌کنند؛ زمانی که مدیران ارشد دولت مهرورز با اجرای طرح‌هایی چون آزاد‌سازی حفر چاه غیرمجاز، واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی و باغی، به تعطیلی کشاندن تعاونی‌های روستایی و... معیشت روستاییان را با چالش‌های جدی مواجه کردند. در ادامه این آمارها آمده است، کل جمعیت فعال اقتصادی ساکن در روستاهای کشور ۶میلیون و ۹۰۰هزار نفر اعلام شده است؛
بنابراین امروز بیکاری نه تنها در شهرها سایه افکنده، بلکه جوانان و جویندگان کار در روستاهای کشور را نیز درگیر خود کرده است. این مساله از مهم‌ترین دلایل کوچ جمعیت از روستاها به شهرها نیز محسوب می‌شود که دولت یازدهم از طریق سرمایه‌گذاری روی کسب و کار کوچک می‌تواند به این مطالبات پاسخ دهد. اما پرسش کلیدی آن است که دولت چگونه می‌تواند از ظرفیت‌های کسب و کار خرد به نفع توسعه پایدار روستایی استفاده کند؟
اعطای تسهیلات 3درصدی
اگر قرار باشد تعریفی ساده از بحث توسعه کارآفرینی روستایی ارائه کنیم، در آنصورت می‌توان گفت که توسعه کسب و کار کوچک و مشاغل خانگی روستایی عامل بهبود شرایط زندگی افراد کم درآمد ساکن روستا و خودکفا ساختن آنان در روند کلی توسعه یک کشور است و این خودکفایی جزو برنامه‌های اصلی کارآفرینی روستایی است. از اهداف کارآفرینی، توسعه پایدار روستایی است و در این رابطه پرداختن به صنایع «روستایی»، صنایع «تبدیلی» و صنعت گردشگری (توریسم) و ایجاد مشاغلی نظیر فرش بافی و صنایع دستی یا تولیدات اولیه خانگی مفید است که سبب کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها می‌شود. در این بین کشورهایی چون مالزی، چین، هند و امریکا سرمایه‌گذاری وسیعی در کارآفرینی روستایی انجام داده‌اند.
دولت یازدهم هم با استفاده از این تجربیات روشن است که تلاش می‌کند، دایره کارآفرینی را به مختصات پرظرفیت روستاهای کشورمان بکشاند و از پتانسیل‌های کسب و کار کوچک در مسیر توسعه روستاها استفاده کند. در مسیر تحقق این ایده بنیادین است که معاون توسعه روستایی و مناطق محروم معاون اول رییس‌جمهوری خبر از تامین شدن تسهیلات ایجاد اشتغال در روستاهای کشور می‌دهد و چشم‌انداز روشنی از توسعه کسب و کار کوچک در روستاها را ارائه می‌کند. سید ابوالفضل رضوی در همایش شوراهای اسلامی شهرها و روستاهای چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: «به‌طورمیانگین برای ایجاد(6نفر شغل) 500میلیون ریال اعتبار نیاز است. به همین منظور، در صورت وجود زیرساخت‌های لازم، اعتبار لازم برای ایجاد مشاغل خرد در روستاها در قالب تسهیلات کم بهره ارائه می‌شود. همچنین برای توسعه اشتغال روستایی، در صورت تشکیل شرکت‌های تعاونی روستایی با عضویت 25 خانوار و تامین 40درصد سهم آورده از سوی متقاضیان، مابقی سرمایه مورد نیاز تا هفت میلیارد و 500 میلیون ریال در قالب تسهیلات با کارمزد سه درصد ارائه خواهد شد. »
معافیت مالیاتی
بنگاه‌های کوچک روستایی
معاون توسعه روستایی و مناطق محروم معاون اول رییس‌جمهوری بیان داشت: «در صورت عضویت 35 خانوار و تامین 35درصد سهم آورده متقاضیان حدود 65 درصد نیاز اعتباری تا سقف 10 میلیارد ریال در قالب وام اختصاص می‌یابد. »رضوی اضافه کرد: «طرح‌های دارای 100 خانوار عضو، با تامین 30درصد سهم آورده می‌توانند تا سقف 20میلیارد ریال تسهیلات دریافت کنند. طرح‌های دارای 150 خانوار عضو، با تامین 25درصد سهم آورده می‌توانند تا سقف 30میلیارد ریال تسهیلات دریافت کنند. به طرح‌های دارای 200خانوار عضو، با تامین 20 درصد سهم آورده، تا سقف نامحدود تسهیلات پرداخت می‌شود. » معاون توسعه روستایی و مناطق محروم معاون اول رییس‌جمهوری ادامه داد: « وثیقه تسهیلات مورد نیاز تمامی این طرح‌ها یا با کارت یارانه یا از طریق تامین سایر وثیقه‌ها تامین می‌شود. به شرکت‌های تک خانواری نیز تسهیلات مورد نیاز با کارمزد 10درصد اعطا خواهد شد. ایجاد اشتغال روستاهای محروم از معافیت مالیاتی 10ساله برخوردار است. »
نکته‌یی که در نهایت برای جمع کردن این بحث می‌توان به آن اشاره کرد استفاده از تکنولوژی و فناوری برای توسعه روستایی است؛ بسیاری از تئوریسین‌های اقتصادی، کارآفرینی روستایی را مجموع سه گزاره تعریف می‌کنند؛ در وهله نخست، نیرویی که سایر منابع را برای پاسخگویی به یک تقاضا بی‌پاسخ بازار بسیج می‌کند، دوم توانایی خلق و ایجاد چیزی از هیچ و نهایتا فرآیند خلق ارزش به وسیله امتزاج مجموعه واحدی از منابع در راستای بهره‌گیری از یک فرصت. فرصت‌هایی که می‌توانند زمینه اشتغالزایی برای جمعیت بیش از 20میلیون نفری روستاییان را فراهم کند. جماعتی که امروز بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند نگاهی توسعه محور به روستاها هستند.
