گروه راه و شهرسازی نیره خادمی
از گوشه و کنار گزارش‌هایی مبنی بر روند طولانی تعویض خودروهای فرسوده در کشور شنیده می‌شود در حالی که معاون نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت کشور این موضوع را قبول ندارد. او با اعلام اینکه تنها حدود یک میلیون و 85هزار خودروفرسوده در کل کشور داریم، می‌گوید: در حال حاضر هیچ بحثی درباره جایگزینی خودرو در دولت نداریم که ستاد هم هیچ کسی را به عنوان طلبکار خودروجایگزین ندارد، تنها مورد تعویض به تاکسی‌های فرسوده ارتباط دارد که تعدادشان 90هزار دستگاه است.
از سال82 که طرح نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور بر اساس الزامات لایحه کاهش آلودگی هوا در کشور آغاز شده است، هر سال بطور تقریبی 95هزار تا 330هزار دستگاه خودرو فرسوده توسط ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت با همکاری خودروسازها نوسازی شده است؛ ستادی که یکی از مهم‌ترین وظایفش به واسطه تک نرخی شدن قیمت بنزین کمرنگ شده بود. به همین دلیل از آبان ماه سال گذشته با مصوبه هیات وزیران از ریاست‌جمهوری خداحافظی کرد و به زیرمجموعه‌های وزارت راه و شهرسازی پیوست. با وجود اینکه ستاد در سال‌های اجرای طرح تعویض خودروهای فرسوده هر ساله تعدادی خودرو فرسوده را از رده خارج کرده است، اما همچنان انتقادها نسبت به وجود خودروهای فرسوده در کشور به قوت خود باقی است، چراکه گفته می‌شود بیش از 75درصد از آلودگی هوا به واسطه تردد خودروها در شهرها ایجاد می‌شود. اکنون آنگونه که سیدوحید سعادت در گفت‌وگو با «تعادل» درباره آن سخن می‌گوید، روند نوسازی متوقف نشده است؛ اما نوع کاربری آن تغییراتی داشته است. او با اشاره به آیین‌نامه‌یی که در سال82 برای از رده خارج شده خودروهای فرسوده ابلاغ شده است توضیح می‌دهد: در آن زمان به دنبال مطالعاتی که شهرداری تهران
درباره آلودگی هوا انجام داده بود طرحی برای کاهش آلودگی هوا به تصویب رسید که یکی از مفاد طرح تعویض خودروهای فرسوده بود. سازمان محیط زیست متولی اجرای این مصوبه شد تا با ایجاد یکسری از محدودیت‌ها و کمک خودروسازان این طرح اجرا شود؛ آن هم در شرایطی که آن زمان تعداد خودروهایی که عمر مفید خود را سپری کرده بودند خیلی بیشتر از حالا بود.
معاون نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت کشور درباره شرایطی که آن زمان بر کشور حاکم بود توضیح می‌دهد: کمک‌های دولتی برای اسقاط، روند افزایشی تولید خودرو، نیاز صنعتی کار و بازاری که صنعت خودرو ایجاد می‌کرد، انباشت خودروهای تولیدی در انبارها و همزمانی آن با گسترش واردات خودرو منجر شد تا موضوع خروج خودروهای فرسوده به خوبی در دستور کار قرار گیرد و مرکز جمع‌آوری و اسقاط نیز شکل گرفت.
البته بحث اسقاط با اوراق تفاوت دارد چون خودروهایی که اسقاط می‌شوند می‌توان دوباره از قطعات آن استفاده کرد.
او با اشاره به تسهیلاتی که به خودروسازها داده می‌شد، تاکید می‌کند: بعدها با تبصره13 در سال84 بسته دیگری با همین محوریت از رده خارج کردن خودروها شکل گرفت و تسهیلات ارزان قیمت ویژه نیز برای آن تعریف شد. بانک‌های عامل مکلف شدند به خودروسازها کمک‌های بلاعوض بدهند و ورود دولت هم به قضیه بیشتر از قبل شد. بعد از این قضیه مراکز اسقاط هم الزام و ساماندهی شدند.
ستاد در آن زمان تا سال88 از بودجه عمومی استفاده می‌کرد وام 6درصد هم داده می‌شد اما بعد از گران شدن تسهیلات، کاهش تولید خودرو با مشکل مواجه شدیم و بسیاری از افرادی که در طرح‌ها ثبت‌نام کرده بودند خودروجایگزین را تحویل نگرفتند و همین موضوع باعث نارضایتی‌ها در سال‌های 88 و 89 شد. سعادت ادامه می‌دهد: به دنبال کاهش تولید خودرو، افزایش قیمت خودرو و کاهش واردات خودرو گمرگ هم تلاش کرد تا برای جلوگیری از کاهش درآمدهایش مطالبات خودروسازها را نقد نکند. این همان مطلبی است که اکنون به عنوان مطالبات خودروسازان از نوسازی مطرح است که در برخی مقاطع همکاری آنها را سخت کرده است. البته عمده این موارد برای سایپا و ایران خودرو است که باعث شده خودروسازان دیگر تمایلی به ریسک نداشته باشند تا در این زمینه گام برداشته شود. این موضوع در کنار کاهش قدرت تولید خودرو از سوی خودروسازان که حتی توان ساخت خودرو به میزانی که بتوانند در بازار به فروش برسانند را هم نداشتند و کاهش تسهیلات باعث شد تا ما در سال93 مصوبه الزام به اسقاط توسط وارد‌کننده‌ها را اجرا کردیم که بیشترین اسقاط هم در سال93 انجام شد.
او درباره آمار اسقاط خودروهای فرسوده از سال85 به بعد می‌گوید: سال85 تعداد 179هزار دستگاه، سال 86تعداد 95هزار دستگاه، سال87 تعداد 177هزار دستگاه، سال88 تعداد 164 تا هزار دستگاه، سال89 تعداد 254هزار دستگاه، سال90 تعداد 210هزار دستگاه، سال91 تعداد 122هزار دستگاه اسقاط شد و در سال92 نیز به دلیل موارد چهارگانه‌یی که پیشتر در قالب عدم همراهی گمرگ، افزایش هزینه تسهیلات و کاهش منابع مالی افزایش قیمت خودرو، و کاهش واردات به آن اشاره شد تعداد اسقاط به 166هزار دستگاه رسید و در سال93 نیز رقم اسقاط به دلیل اجرای مصوبه الزام به اسقاط توسط وارد‌کننده‌ها رقم اسقاط به 336هزار دستگاه یعنی بیشترین رقم اسقاط در یک سال رسید.
تعمیم اسقاط به خودروهای سنگین
معاون نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت کشور با اشاره به مصوباتی که در سال93 مبنی بر تعمیم کاربری اسقاط خودرو به سایر کاربری‌ها از جمله کامیون، اتوبوس و مینی بوس ادامه می‌دهد: مصوبه اخیر منجر شد تا اسقاط کاربری‌های دیگر خودرو نیز در دستور کار قرار گیرد که قدم بزرگی بود به این علت که آلایندگی و بحث فنی خودروهای سنگین بسیار بیشتر از خودروهای سواری است که می‌تواند خطرات ناشی از آن را کاهش دهد.
این مصوبه رقم اسقاط در سال94 را به 116هزار دستگاه رساند چون محاسبه اسقاط هر خودروسنگین گاهی تا 10برابر خودروسواری بود بنابراین تعداد اسقاط کاهش اما کیفیت آن افزایش یافت. حال اگر این رقم را با خودروسواری معادل‌سازی کنیم حداقل عدد به 250هزار خودروسواری خواهد رسید. سعادت با اشاره به رقم اسقاط خودروهای سنگین از ابتدای سال82 تا سال93 توضیح می‌دهد: در کل این سال‌ها رقم اسقاط با این کاربری 1400 دستگاه بود اما سال94 این تعداد به 7300دستگاه رسید یعنی 5برابر شد که این اتفاق در افزایش ایمنی راه‌ها کارساز بود حتی اگر جز کاهش آلایندگی تنها هدف ما از این طرح افزایش ایمنی وسایل نقلیه بود.
او در مقابل این انتقاد که به روند طولانی تعویض خودروهای فرسوده می‌شود نیز می‌گوید: در حال حاضر طرح جایگزینی خودروسواری نداریم و فقط بحث تاکسی‌های فرسوده را با وزارت کشور دنبال می‌کنیم.
380هزار دستگاه سواری فرسوده داریم
چندی پیش رضا تقی‌زاده، معاون فروش و بازاریابی گروه خودرو‌سازی سایپا از وجود 4میلیون و 300هزار دستگاه خودرو فرسوده با عمر بالای 15سال خبر داد اما معاون نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت کشور این خبر را رد می‌کند و می‌گوید: آخرین آمار خودروهای فرسوده تا انتهای سال94 حدود یک میلیون و هشتاد و پنج هزار دستگاه است که اگر بخواهیم خودروهای فرسوده را از آن جدا کنیم این تعداد در کل ایران حدودا به 380هزار دستگاه خودروسواری فرسوده خواهد رسید.
البته هیچ برآورد مالی از تعویض کل خودروهای فرسوده باقی مانده وجود ندارد چون قیمت خودروهای جایگزین با یکدیگر متفاوت است.
