گروه صنعت سمیه سایش
ایران پتانسیل‌های بسیاری برای جذب سرمایه‌گذار خارجی به ویژه پس از رفع تحریم‌ها دارد. خوشبختانه با رقم خوردن دوران پسابرجام، شاهد سیر صعودی ورود هیات‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاران خارجی به کشور هستیم. در واقع، در بدو ورود این هیات‌های اقتصادی، علاوه بر مذاکرات دو جانبه میان فعالان سیاسی و اقتصادی کشورمان، بازدیدهایی نیز از آثار باستانی و مکان‌های دیدنی ایران درنظر گرفته شده که این موضوع، علاوه بر آشناسازی تجار با فرصت‌های صنعتی کشور، فرصت تازه‌یی نیز برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی در صنعت گردشگری ایران پیش رو قرار می‌دهد. متاسفانه در دولت‌های نهم و دهم، اعمال تحریم‌های نابرابر علیه ایران، منجر به برهم خوردگی فضای سیاسی کشور شد و بنگاه‌های اقتصادی نیز طعم آثار منفی این تحریم‌ها و منزوی شدن ایران در سطح کشورهای جهان را چشیدند. به گفته فعالان صنعت گردشگری؛ در هشت سال گذشته، به دلیل اعمال تحریم‌های نابرابر علیه ایران، علاوه بر هزینه‌یی که این تحریم‌ها، به صنایع مختلف کشور وارد کردند، گردشگران خارجی نیز نگاه بدبینانه‌یی به ایران داشتند. شرایطی که بی‌شک، اثرات منفی و سوء بسیاری بر عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور
و کارکردهای آن گذاشت. موضوعی که با رونق گرفتن رفت و آمد هیات‌های اقتصادی جهان، امید به رفع آن است و در این زمینه، ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های صنایع ایران در دوران پسابرجام نیز بیش از گذشته، مورد رصد قرار خواهد گرفت. در این زمینه، احمد اصغری، رییس کمیسیون تخصصی گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران در گفت‌وگو با «تعادل»، درباره اهم برنامه‌های بخش خصوصی برای توسعه صنعت گردشگری کشور در شرایط پسابرجام و البته در همکاری با بخش دولتی می‌گوید. او معتقد است؛ بخش‌های زیرساختی ایران همچنان نقاط ضعف زیادی در صنعت گردشگری دارد و اهم ملزوماتی که برای رفع این نقاط ضعف وجود دارد را در ۹ بند خلاصه می‌کند. «اصلاح تصور ذهنی گردشگران برای سفر به ایران»، «برنامه‌ریزی مشخص جهت حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری»، «تقسیم‌بندی و تعیین بازارهای هدف گردشگری و تمرکز روی این بازارها در اقدامات ترویجی»، «ایجاد سایت چند زبانه گردشگری برای معرفی ایران»، «تهیه اقلام تبلیغاتی مناسب مانند پوستر، بروشور، کاتالوگ و...، برای گردشگران خارجی»، «حضور فعال برای کنفرانس‌های بین‌المللی گردشگری و اجلاس‌های بین‌المللی منطقه‌یی سازمان جهانی
گردشگری»، «آماده‌سازی و برگزاری تورهای آشناسازی برای بازارهای هدف» (FAM PIRT)، «ایجاد علائم مناسب در جاده‌های کشور خصوصا سایت‌های گردشگری (به زبان‌های خارجی)» و «تامین هتل و اماکن اقامتی در محل‌های مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی»، از جمله مواردی است که وی، به آن اشاره داشته است؛ آنچه در زیر می‌خوانید، ادامه گفت‌وگوی ما درباره چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی حوزه گردشگری و به خصوص شاخه «گردشگری تجاری» است.
با رقم خوردن دوران پسابرجام، شاهد ورود هیات‌های سیاسی- اقتصادی به کشور بوده‌ایم. به هرحال، یکی از صنایع مهمی که دولتمردان در دوران پسابرجام بر آن برای جذب سرمایه‌گذار خارجی تمرکز دارند، صنعت گردشگری است. اکنون اتاق بازرگانی برای خدمات تورلیدری به تجار و سرمایه‌گذاران و معرفی ظرفیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در ایران چه اقداماتی را در دست اجرا دارد؟
ایران پتانسیل‌های بسیاری برای جذب سرمایه‌گذار خارجی دارد.
خوشبختانه با رقم خوردن دوران پسابرجام، شاهد ورود هیات‌های مختلف سیاسی و اقتصادی بوده‌ایم که بعضا، برخی از این هیات‌ها، از امکانات تاریخی و شهرهای دیدنی ایران بازدید کردند. در هرحال، صنعت گردشگری یکی از صنایعی است که قابلیت سرمایه‌پذیری را برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی دارد. کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران نیز از فعالان صنعت گردشگری کشور تشکیل شده که دستی بر تجارت و صنعت نیز دارند و از این رو، به عنوان یکی از زیرساخت‌های بخش خصوصی کشور در این صنعت، قصد دارد تا اقداماتی همچون اصلاح تصور ذهنی گردشگران برای سفر به ایران، برنامه‌ریزی مشخص جهت حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری، تقسیم‌بندی و تعیین بازارهای هدف گردشگری و تمرکز روی این بازارها در اقدامات ترویجی، ایجاد سایت چند زبانه گردشگری برای معرفی ایران، تهیه اقلام تبلیغاتی مناسب مانند پوستر، بروشور، کاتالوگ و...، برای گردشگران خارجی، حضور فعال برای کنفرانس‌های بین‌المللی گردشگری و اجلاس‌های بین‌المللی منطقه‌یی سازمان جهانی گردشگری، آماده‌سازی و برگزاری تورهای آشناسازی برای بازارهای هدف (FAM TRIP)، ایجاد علائم مناسب در جاده‌های کشور خصوصا سایت‌های
گردشگری (به زبان‌های خارجی) و تامین هتل و اماکن اقامتی در محل‌های مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی را مورد بررسی و پیگیری قرار دهد.
درحال حاضر ایران در صنعت گردشگری تجاری، چه نواقصی دارد که در دوره رفع تحریم‌ها و همزمان با تقویت ورود گردشگران خارجی باید مرتفع شود؟
تامین زیرساخت‌ها مهم‌ترین شرط برای ورود و جذب گردشگر خارجی است. همانطور که گفته شد ایران مزیت و پتانسیل‌های بالایی دارد اما در تامین برخی زیرساخت‌ها نرم‌های جهانی در آن لحاظ نشده است.
به هرحال معیارهای ما در این زمینه با کشورهای در حال توسعه بسیار فاصله دارد. این موضوعی درحالی است که با باز شدن درب‌های بین‌المللی روی ایران، ما باید درصدد تقویت زیرساخت‌ها و نواقص موجود دراین حوزه برآییم.
البته در زمینه سایت‌های گردشگری نیز یک سری کاستی‌هایی وجود دارد، علاوه بر آن ایجاد علائم مناسب در جاده‌های کشور نیز از آن دسته مواردی است که باید نقاط ضعف آن را بررسی و آنها را تقویت کنیم. در زمینه حمل و نقل نیز باید چاره‌یی اساسی اندیشید؛ چراکه بسیاری از گردشگران خارجی سفرهای زمینی همچون قطار را بیشتر ترجیح داده و درنظر دارند.
آیا برای معرفی ظرفیت‌های ایران به گردشگران و متقاضیان سرمایه‌گذاری در کشورمان، پارلمان بخش خصوصی عملا با انجمن خدمات گردشگری تعاملاتی داشته است؟
بله! پروتکلی با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به امضا رسانده‌ایم و مشغول اجرایی شدن مفاد این پروتکل هستیم.
در این پروتکل چه بحث‌هایی عنوان شده و قرار است اجرایی شود؟
در این پروتکل مشترک، بحث‌هایی همچون، افزایش مشارکت بخش خصوصی با ایجاد امید و انگیزه در آنها و برای توسعه فعالیت‌ها در گردشگری، جذب سرمایه و دانش روز جهان در برطرف کردن محدودیت‌های منابع مالی و افزایش توان مدیریتی و فنی داخلی، افزایش قدرت خرید عموم مردم بر اثر شکوفایی اقتصاد و در نتیجه افزایش رونق گردشگری داخلی، آزادسازی منابع مالی و امکان حمایت و پشتیبانی بخش دولتی در تامین زیرساخت‌های مورد نیاز بخش صنعت گردشگری، ارتقای بخش نهادی گردشگری مانند قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری، کسب و کار و خدمات گردشگری، کاهش اشتغال و افزایش بیکاری حاصل از متوقف شدن سرمایه‌گذاری‌های داخلی وخارجی، عدم گرایش به سمت سرمایه‌گذاری به دلیل فسادهای سیستمی و گسترده ناشی از باز شدن دست‌های پنهان واسطه‌گری و دلالی، مهجور ماندن مناطق آزاداقتصادی در زمان تحریم و پایین آمدن کیفیت خدمات در حمل ونقل هوایی به دلیل تحریم‌ها و از بین رفتن توان رقابتی این بخش از صنعت گردشگری و راهکارهای رفع این نواقص مدنظر قرار گرفته است.
در شرایط سخت تحریم که ایران توان رقابت‌پذیری خود را در مقابله با اقتصاد جهانی و منطقه از دست داده بود، صنعت گردشگری، بی‌رمق و کم توان با حفظ ارتباطات اندک خود با جهان خارج سعی در برطرف کردن این چالش‌ها کرد.
درحقیقت، امروز باتوجه به این تفاهم بین‌المللی و گشوده شدن درهای گفت‌وگوی ایران با جهان غرب، فرصت‌های طلایی بی‌شماری جهت شکوفایی هیات‌های اقتصادی به وجود خواهد آمد که با پیشگیری از سوءمدیریت و شتابزدگی، می‌توان بیشترین سود و بهره را در این زمینه ایجاد کرد.
درحال حاضر، ورود گردشگران خارجی به ایران نسبت به دولت گذشته به چه صورت است و آیا تغییر شگرفی در این زمینه ایجاد شده است؟
متاسفانه در آن زمان، به دلیل تحریم‌های نابرابر علیه ایران، این صنعت روند پیشرفت نزولی را طی می‌کرد. به نوعی که فعالان این حوزه، دیگر رمقی برای ادامه فعالیت خود نداشتند.
در حقیقت گردشگران خارجی در آن سال‌ها، نگاه بدبینانه‌یی به ایران داشتند و ایران در سال‌های اخیر، بر اثر تحریم‌های اقتصادی ومبالاتی بین‌المللی دچار بحران‌های متعددی شد. شرایطی که بی‌شک اثرات منفی و سوء بسیاری بر عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور و کارکردهای آن گذاشت. اما اکنون با مذاکرات بین‌المللی و آشتی با کشورهای اروپایی و آسیایی، ورود گردشگران خارجی به کشور نسبتا افزایش یافته است. در حقیقت، دعوت دولتمردان و بخش خصوصی از هیات‌های خارجی منجر به آن شد تا دید وسیع‌تری به ایران پیدا کنند و در حقیقت تمایل‌شان به انجام سرمایه‌گذاری بیشتر شود.
پس شما هم معتقد هستید مذاکرات بین‌المللی در نهایت منجر به ورود گردشگران خارجی شده و نقش بسزایی در سرمایه‌گذاری‌های مشترک دارد؟
بله. این تفاهم نامه بین‌المللی در نشان دادن چهره صلح ایران به جهان غرب تاثیر بسزایی داشته و گردشگران را با توجه به عدم امنیت و ثبات در کشورهای همسایه ایران، به سمت ایران روانه خواهد کرد.
بخش خصوصی و فعالان اقتصادی کشور بیشترین تاثیرپذیری را این شرایط به وجود آمده داشتند؛ به گونه‌یی که سبب یاس و ناامیدی بسیاری از آنها گردیده و فعالیت‌های آنها را به صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت‌الشعاع خود قرار داد.
پیش‌بینی شما در مورد آینده صنعت گردشگری ایران چیست؟
در حقیقت، می‌توان پیش بینی کرد که اتفاقات قابل قبول و خوشایندی در آینده نزدیک، در صنعت گردشگری رخ خواهد داد؛ به عنوان مثال می‌توان به ورود تکنولوژی در زمینه خدمات و محصولات گردشگری اشاره کرد.
شما در صحبت‌های بالا، به پتانسیل بالای صنعت گردشگری اشاره کردید. به نظر شما، آیا سرمایه‌گذاران خارجی و بعضا داخلی در این صنعت مزیت‌دار، ورود خواهند کرد؟
سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی که در خارج از ایران پیگیر وضعیت اقتصادی و استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری منطقه بودند، اکنون با ایجاد فضای امید برای ورود به بازار ایران در این صنعت تلاش می‌کنند. به هرحال در دوران لغو تحریم‌های بین‌المللی، ما شاهد ورود تکنولوژی در زمینه خدمات و محصولات گردشگری و به‌روز رسانی آنها برای بالا بردن توان و ظرفیت رقابت‌پذیری در هتل‌ها، گسترش سیستم حمل و نقل در سایربخش‌های زمینی و هوایی خواهیم بود.
علاوه بر آن، جذب افزایش ارتباط با بازارهای جهانی برای بازاریان و فعالان صنعت گردشگری و معرفی جاذبه‌های ایران به گردشگران خارجی، تولید خدمات زیرساختی صنایع از جمله صنعت گردشگری با کیفیت بالا و صادر کردن آن و رفع ممنوعیت برای ورود کالاهای ضروری و انتقال تکنولوژی، از جمله مزیت‌هایی است که در این دوران طلایی انجام خواهد شد.
آیا با وجود وضعیت رکود طی سال‌های اخیر، صنعت گردشگری هم این موضوع را لمس کرده است. اساسا تحریم‌ها چه میزان اثر سوء بر میزان فعالیت سرمایه‌گذاران این حوزه گذاشت؟
متاسفانه رکود نیز دامن گیر این حوزه شده است و سرمایه‌گذاران در دوران تحریم گله‌های بسیاری در این زمینه داشتند.
بسیاری ازسرمایه‌گذاران و متفکران اقتصادی ایران را به جایی خطرناک و بدون امنیت برای سرمایه‌گذاری قلمداد کرده و فعالان نیز درتصمیمات اقتصادی خود تجدید نظر کردند، بطور کلی تحریم‌ها نه تنها سبب کاهش گردش مالی و افزایش بیکاری در این صنعت شد، بلکه درهمه بخش‌های اقتصادی کشور، اثر سوء خود را گذاشت.
به واقع، یکی از مهم‌ترین و عمده‌ترین بخش‌هایی که تحت تاثیر تحریم‌های بین‌المللی دچار تزلزل و آسیب‌های بزرگ اقتصادی شد، صنعت گردشگری بود. ترس‌های بین‌المللی ایجاد شده علیه ایران و تبلیغات منفی و سو علیه فضای داخلی کشور و ناامن جلوه دادن ایران به عنوان یکی از بی‌ثبات‌ترین کشورهای منطقه بربازار گردشگران ورودی کشور تاثیر محسوسی گذاشت. از سوی دیگر سرمایه‌گذاران خارجی که قصد حضور در ایران را داشتند، با نگرانی از پیامدهای تحریم‌های بین‌المللی و هراس از عدم امنیت سرمایه در ایران روند فعالیت‌های خود را متوقف کردند. دراین راستا، مبادلات مالی و تکنولوژی در زمان تحریم به حداقل خود رسیده و بسیاری از بخش‌های این صنعت را مورد هدف قرار داد.
برخی کارشناسان براین باورند که تبلیغات منفی علیه ایران در نهایت منجر به ضعف بنگاه‌های گردشگری شد. نظر شما در این باره چیست؟
بله! به هر حال، کاهش ارتباط با جوامع بین‌المللی، بر اثر ترس‌های به وجود آمده ناشی از تبلیغات منفی علیه ایران و به تبع آن، ورود اندک گردشگرخارجی، پایین آمدن کیفیت محصولات و خدمات گردشگری به دلیل ضعف بنگاه‌های اقتصادی شاغل در این صنعت، افزایش قیمت نهاده‌های بخش گردشگری و در نتیجه کاهش بهره‌وری آنها در زمان تحریم‌ها شد.
بطوری‌که علاوه بر کاهش توان رقابت‌پذیری در سطح بین‌المللی، بازار داخلی را نیز دچار افت شدید تقاضا کرد.
در دوران پساتحریم، بسیاری از فعالان درصدد تقویت بنگاه‌های خود هستند و در این باره اقدامات خود را اولویت‌بندی کرده‌اند. در این راستا، اهم ماموریت کمیسیون گردشگری چیست؟
ماموریت کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر در سال 95، بررسی و تحقیق در زمینه شناسایی موانع و مشکلات موجود در صنعت گردشگری ورزش و هنر و ارائه راهکارها برای جلوگیری از بروز مشکلات بعدی و حل مسائل موجود در سراسر کشور برای بهبود توسعه و ترویج صنعت گردشگری، ورزش و هنر ایجاد هماهنگی لازم با دستگاه‌ها و نهادی ذی ربط جهت برقراری ارتباط موثر با تشکل‌های بخش خصوصی برای به دست آوردن جایگاه واقعی ایران در جهان براساس گام‌های ارائه شده در برنامه راهبردی است.
موانع بر سر راه این صنعت طی سال‌های گذشته چه بوده و چه برنامه‌هایی برای رفع این موانع بطور دقیق باید در دستور کار قرار گیرد؟
به هرحال، مشکلات گذشته نباید روی زمین قرار گیرد؛ بنابراین این کمیسیون زمان بیشتری را برای برطرف کردن موانع طی سال‌های گذشته در دستور کار قرار دارد. بررسی ضوابط و مقررات مخل صنعت گردشگری، بررسی و مطالعه چگونگی رقابت‌پذیری مراکز مرتبط با خدمات گردشگری شامل موزه‌ها مراکز اقامتی و پذیرایی، CIP فرودگاهی، بررسی قوانین ویزا و محدودیت‌های آن در زمینه تورهای ورودی و خروجی گردشگری سلامت، بررسی قوانین سازمان سرمایه‌گذاری‌های خارجی و اصلاح قوانین مالکیت برای تسهیل و تشویق ورود سرمایه‌گذاران خارجی درحوزه گردشگری، احصاء برخوردهای سلیقه‌یی و غیرکارشناسی و اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از رکود در صنعت گردشگری، بررسی مسائل فرهنگی و مذهبی برای تسهیل ورود گردشگر خارجی و رفع موانع آن در حدود قوانین اسلامی، بررسی مباحث زیربنایی در حوزه رفتار با گردشگر خارجی و آموزش‌های مرتبط با آن، زمینه‌سازی جهت توسعه و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت گردشگری، ورزش و هنر در دوران پساتحریم مبتنی بر شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های مرتبط، شناسایی راهکارهای ایجاد امید در سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی با ایجاد پنجره واحد در سازمان‌های ذی‌ربط، شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و کمک در معرفی مناطق نمونه گردشگری در قالب پکیج‌های سرمایه‌گذاری به همراه توجیه فنی- اقتصادی به سرمایه‌گذاران خارجی ازجمله ۱۲ راهکار و برنامه برای سال ۹۵ به شمار می‌رود.
