گروه اقتصاد کلان| الهام آبایی| تنگناهای مالی دولت یازدهم در شرایطی که با حجم انبوهی از بدهیهای معوقه مواجه است و درآمدهای نفتی نیز بهبودی را در سبد درآمدی دولت پیشبینی نمیکند، به یکی از مهمترین دغدغههای اقتصادی امروز کشور تبدیل شده است. در این میان قفلشدگی نظام بانکی و عدم توان بانکها در ارائه تسهیلات به بخشهای مختلف تولیدی، تداوم روند رکود را در اقتصاد کشور موجب شده است. در این شرایط دولت برای ایجاد گشایش در مشکلات مربوط به کمبود نقدینگی، تبصره19 را برای افزایش سرمایه بانکها و تبصره20 را در جهت انتشار ٤٠هزار میلیارد اوراق مشارکت بهعنوان بخشی از بدهی دولت به بانکها در لایحه بودجه95 گنجاند اما مجلس با حذف این دو تبصره از لایحه بودجه95، دولت راه دشوارتری را برای حل مشکلات مالی و ایجاد اصلاح در ساختار نظام بانکی در پیش دارد. با این حال، مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رییسجمهور در پنجمین جلسه از نشستهای راهبردی اقتصاد ایران که روز گذشته در اتاق تهران برگزار شد، از تلاش دولت برای بازگرداندن تبصره20 به بودجه خبر داده و گفته است: «بودجه باید پس از تشکیل مجلس جدید اصلاح شودکه به معنی تعدیل بودجه در اولین
فرصت ممکن است».
به گفته نیلی، با حذف این دو تبصره اجرای بسته اصلاح نظام بانکی که منجر به افزایش قدرت تسهیلاتدهی بانکها و کاهش نرخ سود میشد دشوار شد زیرا دولت سود این اوراق را در لایحه بودجه در نظر گرفت و با حذف این تبصره این سود در سایر بخشها توزیع شد.
وی با بیان اینکه باید کاری کنیم که فشار بودجه روی نظام بانکی به حداقل برسد، ادامه داد: «همچنین باید اقداماتی انجام دهیم که منجر به افزایش سرمایه بانکها شود.»
نظام بانکی؛ مهمترین گلوگاه
نیلی مهمترین مشکل اقتصاد کشور در سال٩٥ را نظام بانکی دانست و افزود: «گلوگاه رشد اقتصادی کشور در سال٩٥ همچنین تهدید برای ثبات اقتصاد کشور نظام بانکی است.»
وی ریشه مشکلات نظام بانکی را در افزایش پایه پولی بهدلیل افزایش درآمدهای نفتی در نیمه دوم دهه٨٠ دانست و خاطرنشان کرد: «در آن دوره منابع به قدری زیاد بود که شاهد رشد تعداد موسسات مالی همچنین افزایش شعب بانکها و تعداد کارکنان آنها برای جمعآوری پول بودیم آن هم بدون اینکه در بانک مرکزی بر این حجم پولی که در اقتصاد ایجاد میشود نظارتی صورت بگیرد.»
نیلی بااشاره به توسعه بانکداری غیرحرفهیی در آن زمان اظهار کرد: «از سال٨٤ و ٨٥ به بعد دولت باتوجه به اینکه نمیتوانست از طریق بودجه فعالیتهای خود را گسترش دهد از شبه بودجه استفاده کرده و در نتیجه بدهی دولت به بانکها افزایش یافت.»
به گفته وی، مجموع این شرایط منجر به افزایش مطالبات غیرجاری، شکلگیری موسسات غیرمجاز و تغییر ترکیب داراییهای بانکها به سمت داراییهای فیزیکی شد.
مشاور اقتصادی رییسجمهور افزود: «پس از اعمال تحریمها شاهد افزایش قیمت ارز بودیم و همچنین هزینه گشایش السی افزایش یافت و بنگاهها در زمینه عمل به تعهدات خود به بانکها دچار مشکل شدند.»
وی به قطع شدن رابطه بین نرخ تورم و سود اشاره و اظهار کرد: «نرخ رشد نقدینگی رو به افزایش اما تورم روند رو به کاهش را در پیش گرفت ولی نقدینگی که افزایش یافت نقدینگی فعال نبود بلکه نقدینگی بود که در دفاتر بانکها وجود دارد و نتیجه این است که شاهدیم همه با مشکل تامین مالی روبهرو هستند.»
نیلی با بیان اینکه انتظار داریم درآمدهای نفتی در پی افزایش میزان صادرات در سال٩٥ نسبت به سال گذشته حدود ٢٥درصد افزایش یابد، ادامه داد: «پیشبینی میشود رشد اقتصادی از محل درآمدهای نفتی ٣درصد و از سایر بخشها ٢درصد باشد.»
پیشبینی سخت رشد اقتصادی
در همین حال، فرشاد فاطمی دیگر اقتصاددان حاضر در این نشست، با بیان اینکه اصلاح نظام بانکی برای تحقق رشد اقتصادی باید در اولویت قرار بگیرد، افزود: «اصلاح ساختار نظام مالی ازجمله بیمه و تامین اجتماعی بهدلیل افزایش بیکاری، باید مورد توجه دولتمردان باشد.»
فاطمی تصریح کرد: «تنگنای مالی، روند غیرصعودی نفت و وضعیت نامطلوب سرمایهگذاری باعث میشود پیشبینی رشد اقتصادی در 6ماهه دوم سال95، سخت به نظر برسد اما در 6ماهه اول، تغییر محسوسی در رشد اقتصادی کشور نخواهیم داشت.»
وی با بیان اینکه نگرانی دیگر اقتصاد ایران متوجه نفت است، تصریح کرد: «سهم ایران در سال2015 میلادی در تولید نفت اوپک 8درصد بوده است. تحریمها، باعث کاهش تولید و صادرات نفت ایران شده و قدرت چانهزنی ایران در اوپک را هم کاهش داده است و در صورتی که ایران بخواهد به رشد بیشتر اقتصادی برسد باید سهم خود در اوپک را حفظ کند.»
در همین حال، مسعود خوانساری با بیان اینکه باوجود تمام تلاشها برای بهبود وضعیت اقتصادی ایران، هنوز با مشکلاتی دست و پنجه نرم میکنیم، اظهار کرد: «سرمایهگذاری خارجی هنوز به مرحله ثمردهی در ایران نرسیده و درحال بررسی است و سرمایههای مردم هم از سپردهها خارج نشده و سوال مهم اینجاست که سال95 برای اقتصاد ایران چگونه خواهد بود؟»