گروه انرژی نادی صبوری
رقابت نفتی ایران و عربستان به‌عنوان دو همسایه و رقیب دیرینه، برای گزارشگرانی خارج از منطقه خاورمیانه همواره با جذابیت فراوانی همراه بوده است. موقعیت ویژه‌یی که اکنون این دو کشور در قبال یکدیگر دارند و حرکات هر کدام از این دو در بازار نفت، به بازی شطرنجی تبدیل شده که هیچ کدام نمی‌خواهد عنوان کیش و مات نصیب آنها شود. از ابتدای روند کاهشی قیمت نفت در سال2014، تحلیلگران باهوش بازار زمان فعلی را پیش‌بینی می‌کردند؛ زمانی که ایران امکان افزایش تولید نفت خود را باز می‌یابد و عربستان حریص‌تر از همیشه به‌دنبال زمین زدن رقیب خود و سلب این امکان از اوست.
سارا وخشوری تحلیلگر برجسته بازار نفت در گفت‌وگوی هفته گذشته خود با «تعادل» اساسا طرح فریز نفتی را نقشه‌یی ازسوی عربستان برای مانع‌تراشی بر سر افزایش تولید نفت ایران همچنین عراق قلمداد کرد. اکنون نیز روز 24آوریل جولین لی استراتژیست نفتی بلومبرگ و تحلیلگر ارشد سابق مرکز مطالعات جهانی انرژی، در گزارشی خواندنی به ابعاد پیچیده رابطه نفتی ایران و عربستان‌سعودی به‌ویژه بر‌هم‌کنش این دو کشور در نشست بعدی سازمان اوپک در وین پرداخته است.
به گزارش «تعادل»، جولین لی روز 17آوریل نیز پس از پایان نشست دوحه نوشت که پادشاهی عربستان اساسا به‌دنبال روند صعودی در قیمت‌های نفت نیست چراکه این روند را به‌نفع تولید نفت با هزینه‌های بالا می‌داند. لی در گزارش خود بیان کرده است که روند افزایش تولید نفت ایران اکنون فراتر از تحلیل‌های بیرونی بوده و همین مساله می‌تواند باعث شود تا این کشور تا زمان نشست بعدی سازمان اوپک در ماه ژوئن به تولید 4 تا 4میلیون و 200هزار بشکه‌یی برسد. با این سطح از تولید ایران آماده پیوستن به طرح کاهش تولید خواهد شد، اتفاقی که عربستان را در دو راهی خواهد گذاشت. به این ترتیب ایران باید در فاصله فعلی تا ماه ژوئن 500 الی 700هزار بشکه بر تولید نفت خود اضافه کند. این گزارش که بخشی از آن با استفاده از ترجمه ایرنا از گزارش لی نوشته شده است را در ادامه می‌خوانید.
پایگاه خبری بلومبرگ (Bloomberg) امریکا در تحلیلی به قلم «جولین لی» نوشت؛ ایران ممکن است هنوز هم در سیاست نفتی زرنگ‌تر از عربستان‌سعودی باشد.
پایگاه خبری یاد شده نوشت: وقتی تولیدکنندگان نفت و در راس آنها ونزوئلا و روسیه در ماه فوریه2016 (بهمن-اسفند) شروع به گفت‌وگو درمورد طرح فریز تولید کردند، ایران به روشنی اعلام کرد تا وقتی تولید خود را به سطح پیش از تحریم نرساند، در فریز تولید شرکت نخواهد کرد.
ایران تولید هدف خود را بین 4 و 4.2میلیون بشکه در روز تعیین کرد، درحالی که اگر به آمار رسمی تولید این کشور در چارچوب اوپک نگاه کنیم، این کشور قبل از تشدید تحریم‌ها در سال2012 بین 3میلیون و 700تا 3میلیون و 800هزار بشکه نفت در روز تولید کرده است.
جولین لی در گزارش پس از پایان نشست دوحه خود نیز نوشته بود که ایران و عراق در دو هفته ابتدایی ماه آوریل به‌طور مشترک یک‌میلیون بشکه بر تولید نفت خود در قیاس با ماه مارس افزوده‌اند. درمورد عراق این ماجرا به واسطه وصل شدن مجدد صادرات نفت از اقلیم کردستان بوده است، اما در مورد ایران این یک راندن رو به پیشرفت به سوی سطح تولید این کشور پیش از اعمال تحریم‌هاست.
بلومبرگ و 6سازمانی که اوپک از آمار آنها به‌عنوان منابع ثانویه برای برآورد تولید اعضای خود استفاده می‌کند، مشاهده کردند تولید نفت و ایران در نیمه نخست2012 کاهش پیدا کرده بود، زیرا خریداران قبل از اینکه تحریم‌ها علیه ایران تشدید شود، خرید نفت خود را از ایران کاهش داده بودند. آمار رسمی که ایران به اوپک داده، نشان می‌دهد تولید نفت این کشور در طول سال2012 و بخش زیادی از سال2013 حدود 3.7میلیون بشکه در روز بوده است.
لی ادامه می‌دهد: این تفاوت ممکن است از اینجا آمده باشد که ایران قصد اعتراف به اینکه تحریم‌ها هرگونه تاثیری بر این کشور داشته را ندارد. البته این امکان وجود دارد که با درنظر گرفتن این فرض که ایران مازاد تولید نفت خود را در مخازن ذخیره‌سازی خشکی نگهداری کرده باشد، تولید نفت خام این کشور در دوران تحریم به اندازه پیش‌بینی‌های بیرونی کاهش را تجربه نکرده باشد.
لی ادامه می‌دهد ایران ادعا می‌کند اکنون 3میلیون و 500هزار بشکه نفت در روز تولید می‌کند. مقداری که با محاسبات 3.6میلیون بشکه‌یی من بسیار نزدیک است. این مساله نشان می‌دهد که ممکن است بازگشت ایران به سطوح سابق تولید نفت خام که برخی تحلیلگران آن را در صورت عملی شدن نیازمند یک‌سال زمان می‌دانستند، تنها به 3ماه زمان احتیاج داشته باشد.
در ادامه این گزارش آمده است: هر چند برداشت نفت خام از نفتکش‌های فراساحلی ممکن است بخشی از افزایش‌های اخیر تولید نفت ایران باشد، با این حال اگر افزایش تولید نفت ایران با همین سرعت ادامه یابد، می‌تواند در نشست بعدی کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در ماه ژوئن، عربستان‌سعودی را با یک دوراهی جالب روبه‌رو کند.
به نوشته بلومبرگ، اگر تولید نفت ایران آن موقع به سطح 4 تا 4.2میلیون بشکه برسد و ایران (براساس گفته خود) به طرح فریز نفتی بپیوندد، سعودی‌ها یا باید بپذیرند که شرط آنها مبنی بر پیوستن ایران به طرح فریز نفتی محقق شده و درست پیش از اینکه به‌طور معمول تولید نفت‌شان بالا برود تا پاسخگوی افزایش فصلی تقاضا در داخل این کشور باشند، با فریز تولید موافقت کنند یا دوباره تیرک دروازه را جابه‌جا کنند.
باتوجه به اینکه عربستان‌سعودی نمی‌خواهد قیمت‌های نفت به سطحی برسد که پیش از رسیدن دوباره بازار به تعادل، پروژه‌های پرهزینه جدید توجیه شوند، انتخاب در این دوراهی برای عربستان‌سعودی آسان نیست و نشست بعدی اوپک ممکن است آزمایشی برای عربستان‌سعودی باشد.
این پایگاه خبری به نقل از شرکت مشاوره‌یی جی‌بی‌سی انرژی (JBC Energy) اضافه کرد، احتمال می‌رود ایران (برای جذب مشتری) میعانات گازی را با نفت سنگین صادراتی خود مخلوط کند تا کیفیت آن را بالا ببرد.
نشست دوحه موسوم به «فریز نفتی» بیست‌ونهم فروردین1395 با حضور 18کشور تولیدکننده نفت عضو و غیرعضو اوپک و بدون حضور ایران برگزار شد اما به موفقیتی برای حفظ سقف تولید نفت در سطح ژانویه2016 دست نیافت.
تحلیلگران علت شکست این نشست را اصرار عربستان‌سعودی به پیوستن ایران به این طرح اعلام کردند. ایران پیش از برگزاری این نشست اعلام کرده بود به این طرح نخواهد پیوست و در نظر دارد سطح تولید نفت خود را به میزان قبل از تحریم‌ها بازگرداند.
جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد تولیدکنندگانی باید به این طرح بپیوندند که با افزایش تولید و عرضه بیش از تقاضای نفت به بازار افت قیمت‌ها را سبب شده‌اند. از آنجا که ایران نقشی در برهم زدن بازار نفت نداشته است، در این طرح مشارکت نکرد.
