گروه اقتصاد اجتماعی
گزارش جهانی مواد مخدر هرساله توسط دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل متحد تهیه می‌شود. این گزارش در سال 2015 مروری بر آخرین تحولات غیرقانونی بازار مواد مخدر در جهان با تمرکز بر تولید، قاچاق و مصرف آن است. در این گزارش پیامدهای سلامت مصرف مواد مخدر نیز مدنظر قرار دارد. همچنین یک بررسی جهانی از عرضه و تقاضا برای تریاک، کوکایین، حشیش، محرک‌های مشتق از آمفتامین و مواد روانگردان جدید (NPS) و همچنین تاثیر آنها بر سلامت و بررسی شواهد علمی در مورد روش استفاده از مواد مخدر پیشگیری و اصول کلی برای حصول به پاسخ موثر به درمان مصرف مواد مخدر مدنظر قرار گرفته است. با توجه به داده‌های موجود، به نظر می‌رسد در تولید، مصرف و پیامدهای سلامتی مواد غیرقانونی تغییر چندانی در وضعیت کلی جهانی مشاهده نمی‌شود. تاثیر مصرف مواد غیرقانونی بر سلامت همچنان یک نگرانی جهانی است، زیرا اکثر مصرف‌کنندگان موادمخدر به خدمات درمانی دسترسی ندارند. تنها یک نفر از 6نفر مصرف‌کننده مساله‌دار به خدمات درمانی دسترسی دارند که این حداقل نیز در خیلی از کشورها وجود ندارد. علاوه بر این، افزایش جهانی کشت خشخاش و تولید تریاک در بازار جهانی اثر گذاشته
و سبب شده است چالش‌های نیروهای مقابله‌یی در برخورد با فعالیت‌های پیچیده‌تر گروه‌های جنایی سازمان یافته مضاعف شود. خلاصه‌یی از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان گزارش جهانی مواد مخدر در سال 95 را در زیر می‌خوانید
65 میلیون مصرف‌کننده مبتلا به HIV
برآورد می‌شود، در مجموع 246 میلیون نفر، یا به عبارتی یک نفر از 20 نفر افراد بین سن 15 تا 64سال در جهان، یکی از مواد غیرقانونی را در سال 2013 استفاده کرده باشد. این رقم نسبت به سال قبل افزایشی 3میلیون نفری را نشان می‌دهد، البته باید در نظر داشت با توجه به افزایش جمعیت جهان، درواقع تعداد مصرف‌کنندگان مواد غیرقانونی نسبت به کل جمعیت جهان ثابت باقی مانده است. بدتر آنکه در سال 2013 یک نفر از 10نفر مصرف‌کنندگان مواد غیرقانونی دچار اختلالات ناشی ازمصرف یا وابستگی به مواد هستند. به بیان دیگر، حدود 27میلیون نفر، که برابر با جمعیت کشوری مانند مالزی است، مصرف‌کنندگان مشکل‌دار هستند. تقریبا نیمی از مصرف‌کنندگان مشکل‌دار (19 /12میلیون نفر) مواد را به صورت تزریقی مصرف می‌کنند و برآورد می‌شود 1/65میلیون نفر از تزریق‌کنندگان مبتلا به ویروس. HIV باشند.
این میزان بار سنگینی روی نظام‌های بهداشت عمومی از نظر پیشگیری، درمان و مراقبت از استفاده از مواد مخدر و اختلالات و پیامدهای سلامتی می‌گذارد. تنها یک نفر از هر 6 مصرف‌کننده مشکل‌دار مواد مخدر در جهان دسترسی به درمان دارد. در بسیاری از کشورها کمبودهای زیادی در ارائه خدمات به این گروه به چشم میخورد. تخمین زده می‌شود، آمار مرگ ومیر ناشی از مواد مخدر (187100 مرگ در سال 2013) بدون تغییر باقی مانده است.
تعداد غیرقابل قبول از مرگ‌های پیش از موعد مصرف‌کنندگان مواد مخدر ناشی از مصرف بیش از حد بوده که قابل پیشگیری است. با وجود تغییرات ملی و منطقه‌یی در روند استفاده از مواد مخدر، اطلاعات محدود در دسترس نشان می‌دهد که استفاده مواد مخدر افیونی (تریاک و هروئین) در سطح جهانی ثابت باقی مانده است.
بی‌رغبتی معتادان نسبت به کوکایین
نتایج روند مصرف در امریکا و اروپا، نشان می‌دهد مصرف کوکایین کاهش یافته است اما استفاده از حشیش و استفاده غیرپزشکی از داروهای مخدر همچنان رو به افزایش است. روند مصرف محرک‌های آمفتامینی ATS از منطقه‌یی به منطقه دیگر متفاوت است. در برخی مناطق مانند مناطق فرعی جنوب شرق آسیا مصرف متامفتامین‌ها درحال گسترش گزارش شده است.
همچنین شاخص‌ها نشان‌دهنده این است که تعداد مصرف‌کنندگان حشیش که به مراکز درمانی برای درمان و معالجه مراجعه می‌نمایند، درحال افزایش است. شواهد نشان می‌دهد که بیشتر مصرف‌کنندگان مواد مخدر از مشکلات مصرف حشیش رنج می‌برند و این آمار درحال رشد است.
شواهدی وجود دارد که حشیش، ممکن است مضرتر شود. این نتیجه در نسبت بالایی از ورود افراد به درمان برای نخستین‌بار برای اختلالات مصرف حشیش در اروپا، شمال امریکا و اقیانوسیه منعکس شده است. با توجه به اطلاعات محدود موجود، در آفریقا، در میان انواع مواد مخدر که مردم برای درمان سوء مصرف مواد مخدر مراجعه می‌کنند حشیش در صدر قرار دارد.
حشیش ماده مخدر غالبی است که در زندان استفاده می‌شود. اگر چه اطلاعات در مورد این موضوع محدود است، نشانه‌هایی از اینکه یک سوم از زندانیان حداقل یک بار مواد مخدر را در زندان مورد استفاده قرار داده‌اند، وجود دارد. طول عمر و نشانه مصرف در یک ماه اخیر هروئین در زندان بسیار بالاتر از کوکایین، آمفتامین یا اکستازی است. زندان محیط کنترل شده است که در آن استفاده از مواد مخدر، ازجمله تزریق مواد مخدر، اغلب در شرایط ناامن است. این موضوع می‌تواند توضیح دهدکه چرا محیط زندان می‌تواند با سطح بالایی از بیماری‌های عفونی، به خصوص HIV، سل و هپاتیت C، مواجه باشد و با دسترسی محدود به پیشگیری و درمان، خطر ابتلا به ویروس منتقله از راه خون افزایش یابد.
مواد روانگردان جدید (NPS) به عنوان جایگزین مواد مخدر بین‌المللی تحت کنترل به بازار عرضه شده است و ادعا می‌شود اثری شبیه به همتایان سنتی خود دارند. آنها به‌طور بالقوه خطرات جدی برای سلامت و امنیت دارند.
اطلاعات و تحقیق درخصوص آسیب‌های ناشی از مواد روانگردان جدید محدود است، اما پیدایش حدود500 مواد روانگردان جدید، ازجمله مفدرون، 5 یک تهدید برای سلامت مصرف‌کنندگان مواد مخدر محسوب شده و موجب افزایش تقاضا برای درمان مصرف مواد مخدر می‌شود.
کوکایین ماده مخدر اول در امریکای لاتین و کاراییب محسوب می‌شود که روند آن همچنان در این مناطق نگران‌کننده باقی مانده است. این درحالی است که استفاده از مواد افیونی مشکل سازترین مساله جهانی است. این موضوع شاید ناشی از مصرف تزریقی آن و ارتباط آن با HIV (ایدز) و مرگ و میرهای ناشی از مصرف بالای آن باشد.
زنان مصرف‌کننده مواد مخدر آرام‌بخش
درک عمومی در مورد توانبخشی معتادان به سمت و سویی است که گویی رهایی از وابستگی امر آسانی است درحالی که هیچ روش درمانی سریع و ساده‌یی برای رهایی از وابستگی به مواد مخدر وجود ندارد. این یک بیماری مزمن است که در کنار سایر بیماری‌های مزمن، افراد مبتلا برای باقی مانده عمرشان آسیب پذیر می‌مانند و نیاز به درمان بلندمدت و ادامه‌دار دارند. تعدادی از این موانع اجتماعی و ساختاری آشکارا مانع از دسترسی زنان به درمان مصرف مواد مخدر می‌شود. در سطح جهان، در درمان اعتیاد تنها یک نفر از پنج مصرف‌کنندگان مواد مخدر زن است درحالی که یکی از سه نفر مصرف‌کنندگان مواد مخدر زن‌ها هستند. شواهد زیادی نشان می‌دهد که عوامل اجتماعی و بیولوژیکی مربوط به استفاده از مواد مخدر، ادامه استفاده از مواد مخدر و گسترش مشکلات مربوط به استفاده از مواد مخدر، بطور قابل توجهی بین زنان و مردان متفاوت است. مردان به احتمال زیاد سه برابر بیشتر از زنان از حشیش، کوکایین و آمفتامین استفاده می‌کنند درحالی‌که زنان با احتمال بیشتری نسبت به مردان به سوءاستفاده از مخدرها قابل نسخه و آرام بخش‌ها می‌پردازند. مصرف بیش از حد تمامی انواع مواد مخدر کشنده است. مطالعات
مختلف تخمین زده‌اند که یک مورد از 25- 20 مورد مصرف‌کنندگان با مصرف بیش از حد می‌میرد. مصرف بیش از حد غیرکشنده، کمتر گزارش می‌شود و یک تجربه معمول در بین مصرف‌کنندگان مواد مخدر است. با این حال، خطر تجمعی مرگ با هر مصرف بیش از حد افزایش می‌یابد.
عرضه مواد مخدر و بازار
تولید رزین گیاه شاهدانه به چند کشور در شمال آفریقا، خاورمیانه و جنوب غرب آسیا محدود می‌شود، درحالی‌که گیاه حشیش در بسیاری از کشورهای جهان تولید می‌شود. عملا تمام کشت جهانی کوکا در جنوب امریکا و کشت غیرقانونی خشخاش در جنوب غرب آسیا ( افغانستان) و جنوب شرق آسیا (لائوس و میانمار) صورت می‌گیرد. بررسی مناطق تولید محرک‌های آمفتامینی دشوار است، زیرا تولیدآن در همه مناطق جغرافیایی در سراسر جهان وجود دارد. اهمیت رو به رشد غرب آفریقا به عنوان یک منبع قاچاق متامفتامین از طریق آفریقای جنوبی یا اروپا به مقصد شرق و جنوب شرقی آسیا، همچنین بخش‌هایی در امریکای شمالی و اروپا در گزارش‌ها منعکس شده است. قاچاق دریایی غیرمعمول‌ترین شیوه مورد استفاده قاچاقچیان برای حمل‌ونقل مواد مخدر است، اما بزرگ‌ترین محموله‌ها (براساس وزن ) و مقادیر بسیار زیاد مواد مخدر از این راه می‌تواند منتقل شود. کشف و ضبط، نظارت و جلوگیری از حمل ونقل دریایی به‌طور بالقوه بیشترین تاثیر را بر این موضوع دارد. به نظر می‌رسد غرب آفریقا تبدیل به یک منبع تولید متامفتامین و قاچاق آن به شرق و جنوب شرق آسیا از طریق آفریقای جنوبی یا اروپا شده است. با راه قاچاق جدید
ارتباط بازارهای متامفتامین منطقه که قبلا بی ارتباط بودند فراهم شده است. بازار ایجاد شده متامفتامین در شرق و جنوب شرق‌آسیا همچنان رو به رشد است، درحالی که نشانه‌هایی از افزایش استفاده از متامفتامین در بخش‌هایی از شمال امریکا و اروپا وجود دارد.
شواهد وجود دارد که نه‌تنها مسیرهای قاچاق مواد مخدر درحال تغییر هستند، بلکه گروه‌های جنایتکار که در گذشته فعالیت‌های خود را به یک نوع قاچاق مواد غیرقانونی محدود کرده بودند، درحال ایجاد تنوع هستند برای مثال گروه‌هایی که قبلا فقط در قاچاق هروئین دخالت داشته‌اند، امروزه فعالیت‌های خود را به‌طور فزاینده‌یی تا قاچاق حشیش و متامفتامین نیز گسترش داده‌اند.
