گروه راه و شهرسازی سارا جنگروی
روز گذشته ابراهیم ایدنی، مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان از عزم و برنامه‌ریزی جدی این اداره کل در زمینه ساماندهی و استانداردسازی شناورهای گردشگری و توسعه توریسم دریایی بین بنادر و جزایر خلیج فارس طی سال ۹۵ خبر داد. این در حالی است که به گفته کارشناسان گردشگری دریایی، ایران دارای مزیت مطلق در این حوزه است.
ایدنی در آیین تجلیل از تلاشگران سفرهای دریایی نوروز ۹۵ اظهار کرد: شهرهای ساحلی در جهان ازجمله مناطق آباد و پررونقی به شمار می‌روند که معضلات بیکاری در آنها کمتر مشاهده می‌شود، اما ایران با ۵۸۰۰کیلومتر نوار ساحلی متاسفانه با چالش‌های زیادی در بحث اشتغال مواجه است.
وی با تاکید بر اینکه برای بهره‌مندی از موهبت دریا نباید فقط به تجارت و صیادی اکتفا کنیم، ادامه داد: در زمینه توسعه دریامحور در کشورمان از یک عقب‌ماندگی تاریخی رنج می‌بریم.
ایدنی از ضرورت توسعه گردشگری ساحلی و دریایی به شکل درست و اصولی در کشور سخن به میان آورد و گفت: همگرایی دستگاه‌های دست‌اندرکار در طرح ساماندهی سفرهای دریایی امسال نشان داد که اگر متولیان به این مقوله ورود کنند، مردم می‌توانند از پتانسیل‌های دریا در زمینه گردشگری و تفریحات دریایی بهره بیشتری ببرند. با این حال نیاز به بازتعریف دوباره گردشگری در حوزه دریا می‌تواند موارد مغفول مانده این حوزه در ایران را روشن کند.
معنای گردشگری دریایی در ایران
گردشگری دریایی در ایران چه معنایی دارد؟ این موضوع در کشورهای دیگر چه معنایی دارد؟ کشورهای توسعه‌یافته اعم از چین، ژاپن و امریکا از حداقل ظرفیت‌های موجود در حوزه دریا استفاده حداکثری را می‌برند تا در زمینه‌های مختلف اقتصادی اعم از گردشگری، استحصال انرژی و حمل و نقل ارزان استفاده مطلوب را داشته باشند. آیا میزان جابه‌جایی مسافر بین جزایر و بنادر مختلف می‌تواند معیار و شاخص مناسبی برای تعریف از این صنعت باشد؟ بسیاری از کارشناسان معتقدند، گردشگری آن هم در زمینه دریا امری چند وجهی و دارای تعریف‌های متفاوت است و از بازی بچه‌ها با شن و ماسه شروع می‌شود و تا کشتی‌های کروز و هتل‌های دریایی می‌تواند ادامه داشته باشد، اما در کشور ما ساده‌ترین امکانات حتی برای تماشای دریا وجود ندارد و تعریف نشده است. ایران با دارا بودن 7 استان دریایی در شمال و جنوب کشور و موقعیت جغرافیایی مناسب می‌تواند از طریق ایجاد پوشش انسانی در این نواحی بستر ایجاد اشتغال را در این نواحی فراهم کند، در این ارتباط گردشگری دریایی می‌تواند یکی از ارکان قابل توجه در توسعه این نواحی باشد. به گفته کارشناسان، ایجاد یک شغل در حوزه دریا منجر به ایجاد چهار
شغل جانبی می‌شود؛ بر این اساس است که لزوم توجه به این بخش مهم از کشور و اقتصاد دریامحور و توجه به حوزه گردشگری دریایی که یکی از زیرشاخه‌های مهم گردشگری می‌شود را یادآوری می‌کنند.
سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی
«تعادل» برای پاسخگویی به سوالات مختلف در حوزه گردشگری دریایی و واکاوی این صنعت در ایران با «بهزاد الصفی» پژوهشگر و کارشناس حوزه حمل و نقل دریایی گفت‌وگو کرده است. این کارشناس موارد مهمی را در ارتباط با این حوزه در ایران مطرح می‌کند و البته پیش‌نیاز آن را تعریف جامعی از مفهوم گردشگری می‌داند. بهزاد الصفی می‌گوید: هم‌اکنون سهم صنعت گردشگری ایران از تولید ناخالص داخلی حدود 119میلیون دلار، معادل 4/2درصد است که پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال 2022 به 4درصد افزایش یابد. همچنین در حال حاضر 475هزار ایرانی در صنعت گردشگری و صنایع مرتبط با آن اشتغال دارند که این میزان 2/1درصد کل میزان نیروی کار فعال در ایران است که بر اساس برنامه‌های دولت این رقم در سال 2022 باید به 2/3درصد افزایش یابد. با توجه به جمعیت جوان رو به گسترش کشورمان، نرخ بالای بیکاری، لزوم افزایش درآمد ارزی و سرمایه‌گذاری خارجی، توجه بیش از پیش در حوزه گردشگری می‌تواند زمینه رسیدن به اشتغال کامل، افزایش درآمد ارزی، معرفی تمدن و فرهنگ ایرانی به جهانیان، تعامل گسترده و سازنده با کشورهای دنیا و درهم شکستن مرزهای قومی و اقلیتی را فراهم کند.
الصفی در ادامه حلقه مفقوده گردشگری را حوزه دریا و گردشگری دریایی می‌داند و اضافه می‌کند: ایران با دارا بودن 5800کیلومتر طول نوار ساحلی، دارای مزیت مطلق است. جاذبه‌های دریایی در جنوب و شمال ایران نظیر جزیره آشورا ده بندر ترکمن، وجود تالاب‌های بین‌المللی انزلی و میان کاله و خلیج گرگان و شادگان و خور آذینی و...، مناظر بسیار زیبا در سواحل چابهار، شهرهای توریستی رامسر، محمودآباد و...، جزایر قشم، کیش، هرمز و... با جاذبه‌های دریایی متنوع آنها و سایت‌های تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی، بازار ماهی‌فروشان رشت و بندر عباس، قلعه‌های پرتغالی در سواحل جنوب، شهر دریانوردان کنگ با موزه‌های دریایی قدیمی‌اش، بندر باستانی سیراف و موزه دکتر وایت هوس، بوشهر و موزه مردم‌شناسی و غذاهای دریایی‌اش، بندر کنگان با ساختار معماری دریایی‌اش، کارگاه‌های ساخت لنج‌های سنتی در سواحل جنوب، هنگام و هندورابی با ماهیان آکواریومی و دلفین‌های دریایی زیبای‌شان، صنایع دستی دریایی، جشن‌های دریایی مانند نوروز صیاد در ساحل سلخ قشم، جنگل‌های حرا در سواحل جنوب، سایت تخم‌گذاری پرندگان دریایی در جزیره شیدور، غواصی علمی و بوم‌شناسی، تورهای تفریحی کشتی و
انواع ورزش‌های دریایی نظیر پاراسل و بانانا و... همه و همه می‌توانند پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های گردشگری دریایی ایران باشند.
ظرفیت‌های بالقوه و نبود امکانات بالفعل
به گفته الصفی، با وجود اینکه سالانه حدود 12میلیون نفر سفر دریایی در کشورمان انجام می‌پذیرد، ولی تقریبا اغلب آنها به قصد خرید از بازارهای مناطق آزاد قشم و کیش است و این فرصت بسیار خوبی است که می‌توانیم از آن در رونق توریسم دریایی استفاده بهینه کرد. در ساحل بندرعباس حتی یک تور یا شناور گردشگری دریایی وجود ندارد، درصورتی‌که در دوبی با اندک تغییراتی در شناورهای سنتی لنج، آنها را به لنج‌های توریست دریایی تبدیل کرده و گردشگران دریایی طی 2ساعت گشت دریایی در آب‌های ساحل دوبی و صرف شام در عرشه کشتی خاطره خوشی را از سفر به همراه می‌برند. این سفر به‌ازای هر نفر بین 200 الی 300درهم برای اقتصاد آن کشور ارزآوری و درآمدزایی دارد.
وی اظهار کرد: اگر کشورمان در ورود به برخی صنایع دریایی پیچیده مزیت کمتری دارد، ولی در توریسم دریایی دارای مزیت مطلق است که باید با ارتقای فرهنگ دریایی در میان مردم و نیز حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فعال در این زمینه، توسعه و رونق بیشتری به وجود آید. وجود برخی از تورهای دریایی گردشگری در جزیره کیش و استقبال بسیار چشمگیر مردم از آنها، لزوم توسعه این صنعت را در سایر شهرهای ساحلی کشورمان توجیه‌پذیرتر می‌کند. ایجاد زمینه‌های شغلی برای مردم شهرهای ساحلی در قبال توسعه گردشگری دریایی، زمینه حذف شغل‌های کاذب و قاچاق کالا و سوخت را نیز فراهم آورده و به رشد و توسعه مناطق محروم ساحلی کمک می‌کند. اگرچه آمار سفرهای دریایی در مدت نوروز 95 به‌گفته محمد سعیدنژاد، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی از تاریخ ۲۵ اسفند ۹۴ تا ۱۴ فروردین ۹۵ نسبت به مدت مشابه سال قبل از رشد ٩درصدی برخوردار بوده است، اما گردشگری دریایی تنها جابه‌جایی مسافر در حوزه دریا نیست و نیاز به امکانات، ایجاد ظرفیت‌ها و تعاریفی دارد که در حد استاندارد در کشورهای توسعه‌یافته است.
