مهدی باقری، مستندساز معتقد است بخشی از سینمای بدنه و تجاری موافق اکران جدی و قدرتمند مستند در سینماها نیست ولی سینمای مستند به اندازه کافی فیلم برای اکران منظم دارد. مهدی باقری از مستندسازان کشورمان درباره شرایط اکران فیلم مستند در سینماهای ایران گفت: «هر چند که بسیار خوشحالیم فیلمهای مستند سینمایی شرایط اکران را در گروه سینمایی«هنر و تجربه» پیدا کردهاند اما فراموش نکنیم که این اکران درحال حاضر محدود، نامنظم و در مواردی گیجکننده است. با وجود برخی اشکالها در شرایط اکران مستند در گروه سینمایی«هنر و تجربه» تمامی مستندسازان از آن حمایت کردهاند ولی متاسفانه همین اکران محدود نیز با مخالفتهای بسیار بخش سینمای بدنه روبهرو شده است.» این مستندساز دلایل مخالفت آن بخش از سینمای بدنه و تجاری کشور که آثار قابل اعتنایی ندارند با اکران فیلمهای مستند سینمایی را به این شرح بیان کرد:«اهالی سینمای بدنه به خوبی میدانند که سینمای مستند در همه دوران از منظر فرم و روایت همیشه پیشرو بوده و فیلمهای مطرح ایرانی در سطح جهان با زیباییشناسی سینمای مستند ساخته شدهاند. بر این اساس آنها احساس میکنند که با اکران فیلم مستند،
ذائقه مخاطب ایرانی تغییر پیدا میکند. اگر تغییر ذائقه مخاطب ایرانی رخ بدهد، دیگر این فیلمسازان نمیتوانند فیلمهای تجاری خود را که خالی از هر گونه اندیشه و تفکری است، بفروشند. به عبارتی ترس این بخش از سینمای بدنه از اکران فیلمهای مستند در این است که مخاطب با دیدن مستندها دیگر پولی برای دیدن فیلمهای آنها خرج نکند.»
درخشش سینمای مستند ایران در جهان
باقری با اشاره به شرایط سخت تولید فیلم مستند در ایران و حجم اندک نقدینگی در ساخت گفت: «تاکنون حجم عمده بودجههایی که دولتها به صنعت سینما اختصاص دادهاند صرف تولید آثار سینمای داستانی شده و بخش ناچیزی از آن نصیب سینمای مستند شده است. بر این اساس مستندسازان همیشه ناچار بودهاند با امکانات ناچیزی به تولید آثار خود بپردازند.» کارگردان فیلم«از ناصریه تا ناصرخسرو» اضافه کرد: «با وجود امکانات محدود، سالانه حدود هزار و ۲۰۰فیلم مستند در ایران اعم از سینمایی، تلویزیونی و تبلیغاتی ساخته میشود که از این بین به طور میانگین حدود ۲۰فیلم قابلیت اکران دارند. جالب است که در اکثر جشنوارههای معتبر سینمایی جهان فیلمهای مستند ایرانی نیز حضور جدی دارند و بسیار بیشتر از فیلمهای سینمای داستانی ایران در این جشنوارهها درخشیدهاند به عبارتی صادرات فرهنگی ایران از طریق فیلمهای مستند صورت میگیرد.» وی در ادامه به محرومیت مخاطبان ایرانی از تماشای فیلمهای مستند شاخص اشاره کرد: «تا قبل از اکران فیلمهای مستند در گروه سینمایی«هنر و تجربه» شبکههایی مانند
National Geographic و BBC ذائقه دیدن فیلم مستند را در مردم برانگیخته بودند و با این اوصاف کماکان مخاطبان ایرانی از تماشای فیلمهای مستند ایرانی به دلیل محدودیت اکران آنها محرومند. حتی مسوولان فرهنگی برخی از مراکز استانها نیز با اعمال نفوذ باعث عدم تحقق همین اکران محدود میشوند.»
فیلم مستند اولویت صدا و سیما نبوده است
کارگردان فیلم «مرغ سحر» به نقد عملکرد سازمان صدا و سیما در برخورد با آثار مستند پرداخت و گفت:«مستندسازان تمام کشورهای دنیا به همکاری خود با تلویزیونهای ملیشان افتخار میکنند اما عملکرد سازمان صدا و سیما به گونهیی است که چندان علاقهیی به کار با این نهاد نداریم. فیلم مستند هیچگاه در اولویت کاری سازمان صدا و سیما نبوده و به طور کل این نهاد آثار مناسبی در این حیطه تولید نکرده است.» این فیلمساز با اشاره به این نکته که تلویزیون به خاطر قوانینی که دارد بیشتر شبیه یک بنگاه تجاری شده است، گفت:«کار کردن با صدا و سیما باعث میشود مستندساز از تامین معیشت روزمره خود نیز باز بماند. من سالها با صدا و سیما کار کردهام و آخرین همکاری من نیز دو سال پیش بود که هنوز نتوانستهام دستمزد آن را وصول کنم.» کارگردان فیلم«پیر پسر» همچنین به لزوم حل مشکلات اقتصادی مستندسازان اشاره کرد:«در کشور ما هزینه ساخت فیلم مستند به طور متوسط دقیقهیی یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان است اما مدیران تلویزیون فیلمها را دقیقهیی ۱۵۰هزار تومان قیمتگذاری میکنند. با این وصف اگر به آنها اعتراض کنیم که هزینه تولید بسیار بیشتر از این حرفهاست در پاسخ میگویند که بیایید با عواملی که ما به شما معرفی میکنیم کار کنید که دستمزدهای کمتری میگیرند. حال با وجود این وضعیت اگر فیلمساز اثر خود را در نهایت به تلویزیون بفروشد در زمان پخش فیلمش به صورت بریده شده و همراه با اصلاحاتی بیجا و حتی دستکاری تیتراژ پخش میشود.»