گروه بورس مهشید خیزان
در سال 94 و در بازار سرمایه شاهد 18عرضه اولیه بودیم؛ به‌طوری که این اتفاق از 18فروردین سال گذشته با فروش سهام سیمان خوزستان آغاز و در نهایت با عرضه ریل‌پرداز سیر در 26اسفندماه به پایان رسید. این عرضه‌ها با اما و اگرهایی نیز همراه بود؛ به‌نحوی که اغلب خریداران، درخصوص 15شرکت عرضه شده در فرابورس، به‌دلیل کشف قیمت بالای سهم شرکت‌ها انتقاد داشتند. این در حالی بود که در بورس تهران تنها 3 عرضه اما با قیمت مناسب‌تری صورت گرفت.
شرکت‌های سیمان خوزستان، فولاد هرمزگان جنوب، پتروشیمی مبین، شرکت مواد ویژه لیا، سرمایه‌گذاری مسکن پردیس، شیرپاستوریزه پگاه فارس، تولیدصنایع نسوز توکا، بهمن‌دیزل، معدنی کیمیای زنجام گستران، توکارنگ فولادسپاهان، بیمه اتکایی امین، داروسازی کاسپین تامین، سرمایه‌گذاری سبحان، پتروشیمی فجر، داروسازی سبحان انکولوژی، صنایع بهداشتی ساینا، تولید برق دماوند و ریل‌پرداز سیر، شرکت‌های وارد شده به بورس و فرابورس در سال 94 بودند.
عرضه اولیه فرصتی برای نوسان‌گیری
عرضه اولیه به زمانی گفته می‌شود که یک شرکت برای نخستین‌بار سهام خود را وارد بازار بورس یا فرابورس کند. این زمان بهترین زمان برای نوسان‌گیری سهامداران است؛ زیرا اصولا عرضه اولیه با قیمتی پایین‌تر از ارزش سهام به بازار عرضه می‌شود؛ بعد از آنکه مدتی سهم رشد کرد، به ارزش واقعی خود نزدیک می‌شود. در واقع سیستم عرضه اولیه به این صورت است که کارگزاران و سهامداران با توجه به ارزش دارایی‌ها، نرخ فروش، طرح‌های توسعه در دست، سود توزیعی و دیگر موارد نرخ اولیه یک سهم را تخمین می‌زنند. عرضه اولیه اگر در بازار و زمان مناسب انجام شود، می‌تواند موجب بهبود و رونق در بازار شود؛ به‌ویژه اگر از طرف خصوصى‌سازى نباشد و نقدینگى حاصل از آن مجددا در بازار سرمایه‌گذارى شود.
از سوی دیگر با توجه به اینکه تامین مالی به‌عنوان فلسفه وجودی بورس و بازار سرمایه همیشه از جایگاه با اهمیتی برخوردار بوده و رشد حجم و ارزش معاملات سهام نشانگر خوبی برای تامین مالی در بازار سرمایه بوده است، پس عرضه اولیه می‌تواند در واقع به کمک دولت بیاید. به عنوان مثال عرضه سهام هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس در سال 92 و بهره‌گیری دولت از منابع حاصل از این واگذاری نمونه بارز این موضوع بود.
به گفته حسن قالیباف‌اصل، در سال 92 با احتساب عرضه‌های اولیه سهام و افزایش سرمایه‌ها، رقم تامین مالی دولت و صاحبان واحدهای اقتصادی از طریق بورس به 22هزار میلیارد تومان بالغ شد که این رقم نسبت به سال 91 با رشد دوبرابری همراه بود.
بررسی عرضه‌های 3 سال گذشته
به گزارش «تعادل» در سال 93، شرکت‌های نفت سپاهان، سرمایه‌گذاری توسعه صنایع سیمان (سیدکو) در بورس پذیرش و عرضه شدند، این در حالی است که شرکت‌های تامین مواد اولیه فولاد صبانور و سرمایه‌گذاری مسکن شمال شرق از فرابورس به بورس منتقل شدند. به غیر از شرکت‌های مذکور که روند پذیرش آنها در بورس قطعی شد، شرکت‌های بانک خاورمیانه، کویرتایر، پتروشیمی مبین، سیمان خوزستان و بیمه ما نیز در آستانه بازگشایی و عرضه قرار گرفتند. البته در سال مذکور به‌دلیل اینکه بازار از وضعیت مناسبی برخوردار نبود، دولت تصمیم گرفت تا تعداد عرضه‌های اولیه را کاهش دهد تا نقدینگی به سمت این سهم‌ها نرود و بازار بیش از این آسیب نبیند.
از طرفی باید به این نکته توجه داشت که اگر شرکت‌ها عرضه‌های اولیه به موقعی نداشته باشند، ممکن است که برخلاف سوددهی به بازار، ضرر نیز برسانند.
به‌عنوان مثال در فروردین سال 92 بورس روزهای بسیار بدی را پشت سر گذاشت. شرکت بزرگی مانند هلدینگ خلیج‌فارس به علت تعداد سهام بالا و نرخ بالای عرضه شده بسیاری از نقدینگی‌های بازار را بلعید و به علت هجوم افراد حقیقی و حقوقی برای خرید این سهم، سهام‌های دیگر همگی صف فروش شدند و نهایتا آن روز با وجود حجم عظیم خرید و فروش‌ها در این نماد، شاخص کل بورس 87واحد کاهش یافت؛ یعنی بورس به‌دلیل عرضه یک سهم از روزهای اوج خودش فاصله گرفت.
وضعیت شرکت‌های عرضه شده
در بین 18 عرضه اولیه‌یی که در سال گذشته اتفاق افتاد، شتوکا که در 15دی‌ماه 20درصد از سهام خود را عرضه کرد، توانست تا پایان سال94، 112درصد بازدهی به سهامداران خود بدهد؛ اما سخوز با عرضه 10درصد از سهام خود، زیانده بود و 5.5درصد زیان را میان سهامداران تقسیم کرد که البته این زیان در انباشته خود شرکت ثبت می‌شود.
یکی از عرضه‌های اولیه سال گذشته، نماد «دماوند» بود که با رقم 74هزار ریال کشف قیمت شد؛ در آن تاریخ با مقایسه سود تقسیمی شرکت و P/E گروه، قیمتی حدود 60هزار ریال برای این سهم پیش‌بینی می‌شد اما در واقع با کشف قیمت بالای این سهم، دماوند توانست تا پایان سال تنها 10درصد سود به سهامداران خود بدهد و در سال جدید نیز روند نزولی در پیش گرفت و از 24 اسفندماه که این سهم عرضه شد تنها 7درصد سود را میان سهامداران تقسیم کرد.
نحوه کشف قیمت سهام در عرضه اولیه
بر اساس وضعیت سفارش‌های وارده، عرضه‌کننده به یک قیمتی که معمولا کمترین قیمت تعیین شده است و در اصل می‌تواند کل عرضه را به فروش برساند و امکان عرضه کل وجود دارد، عرضه اولیه انجام می‌گیرد. از سوی دیگر با توجه به اینکه بین کف و سقف دامنه قیمتی در نظر گرفته شده از طرف فروشنده فاصله 20درصدی وجود دارد، چنانچه تعداد درخواست‌ها در قیمت عرضه بیشتر از کل حجم عرضه باشد، تقسیم به نسبت خواهد شد و این روش این مزیت را به همراه دارد که هر خریداری به نسبت سرمایه‌یی که برای خرید در نظر گرفته از عرضه اولیه بهره‌مند می‌شود.
در سال 89 به‌دلیل ناکارآمد بودن قانون تقسیم سهام در عرضه‌های اولیه با توجه به اینکه حجم و عمق بازار سرمایه نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته بود، روش‌های عرضه اولیه سهام و نحوه قیمت‌گذاری و در واقع کشف قیمت بازنگری شد. بر اساس اجماع‌نظر صورت‌گرفته در این جلسه مقرر شد که مکانیسم book building (ثبت سفارش) جایگزین روش‌های قبلی شود.
