گروه راه و شهرسازی علی اسدی خمامی
15روز تعطیلی، فرصتی است که به راحتی دست نمی‌دهد. در دنیای ماشینی امروز که ایرانی‌ها را به کار سخت، یکنواخت و مداوم واداشته است، عید نوروز فرصتی است برای استراحت و بازگشت به اصالت فراموش شده زندگی انسانی؛ یعنی نفس زندگی کردن و لذت بردن از آن. بسیاری از مردم، زندگی اصیل خود را در سفر می‌یابند، بنابراین در ایام عید به طرق مختلف سفر را تجربه می‌کنند. این واقعیت باعث شده که سفر در ایام نوروز، به یک صنعت خاص و یکتا مبدل شده و در مقام یک ژانر مجزا، «سفر نوروزی» نام بگیرد. «سفر نوروزی» مانند هر صنعت دیگری، درآمدها و هزینه‌های خاص خود را داشته و میزان این درآمد و هزینه، به اندازه خدمات ارائه شده بستگی دارد. اما هزینه‌های سفرهای نوروزی برخلاف سایر صنایع، به هزینه‌های ثابت و جاری صنعت محدود نمی‌شود. «تلفات» هزینه‌یی است که در سایر صنایع معمول نیست، اما متاسفانه به جزئی جدایی ناپذیر از سفرهای نوروزی تبدیل شده است؛ تلفاتی که جدا از خسارات مالی و از بین رفتن سرمایه انسانی، به نابودی جان‌های شیرین آدمیان می‌انجامد.
344 نفر، قربانی تصادفات جاده‌ای
«تا پایان روز سه‌شنبه، 10 فروردین، 344 نفر در تصادفات جاده‌یی جان خود را از دست داده‌اند.» این آماری است که پلیس راهور ناجا اعلام کرده است. به گزارش پایگاه خبری الف، اسکندر مومنی، جانشین فرمانده ناجا در حاشیه بازدید از عملکرد پلیس و سایر دستگاه‌های خدماتی و امدادرسانی در محور چالوس با اشاره به تصادفات نوروز امسال گفت: «خودرو پراید در این ایام بیشترین تصادفات رانندگی را داشته است.»
وی با بیان اینکه در این ایام بیش از ۲ هزار میلیارد تومان خسارت مادی به کشور وارد شده است، افزود: «می‌توان با ایمن‌سازی راه‌ها و خودروها، از این میزان خسارت کاست چراکه این خسارت معادل ۶درصد تولید ناخالص ملی است.»
اما چرا تعداد تصادفات جاده‌یی در ایران این‌قدر زیاد است؟ بسیاری از کارشناسان، فرهنگ ضعیف رانندگی را یکی از عوامل اصلی تصادفات می‌دانند. تخلفات گسترده رانندگان ایرانی، مانند سرعت غیرمجاز و پایبند نبودن به خطوط سفید جاده، احتمال تصادف در جاده را بالا می‌برد. دردناک آنجاست که بی‌احتیاطی و قانون‌گریزی یک راننده، می‌تواند به تصادفی منجر شود که جان سرنشینان و سایر رانندگانی که به قانون پایبند بوده‌اند را نیز به خطر بیندازد.
نبود زیرساخت‌های مناسب حمل و نقل هم یکی از دیگر عوامل تصادفات جاده‌یی شناخته می‌شود. جاده‌های پر شیب و نازک، پیچ‌های تند، روشنایی کم، آسفالت بی‌کیفیت و ویژگی‌هایی از این دست، باعث می‌شود که برخی جاده‌های ایران برای رانندگی نامناسب و خطرناک باشند. اما آیا دو عامل ذکر شده تنها علل ازدیاد تصادفات جاده‌یی است؟ نمی‌توان منکر شد که مهم‌ترین علت تصادفات جاده‌یی، وجود حمل و نقل جاده‌یی است. درواقع اگر در جاده‌ها ترددی صورت نگیرد، تصادفی نیز رخ نخواهد داد. اما آیا می‌توان به این بهانه مردم را از سفر و استفاده از ظرفیت‌های حمل و نقل بازداشت؟
ظرفیت به اتمام رسیده است
طبیعتا نمی‌توان حمل و نقل را متوقف کرد، اما آیا راهکاری برای کاهش سفرهای جاده‌یی وجود دارد؟ جواب بسیار ساده است؛ بله، حمل و نقل ریلی، هوایی و دریایی می‌توانند جایگزین‌های مناسبی برای سفرهای جاده‌یی باشند. افزایش ظرفیت سایر روش‌های حمل و نقل، خواه ناخواه از بار ترافیک جاده‌های ایران خواهد کاست و این به آن معناست که تصادفات جاده‌یی نیز کاهش می‌یابد. اما آیا این روش‌ها ظرفیت لازم برای پاسخگویی به نیاز مسافران نوروزی را دارند؟
برای پاسخگویی به این سوال، باید نگاهی به میزان استفاده از حمل و نقل دریایی، هوایی و ریلی در نوروز 1395 انداخت. آمار ارائه شده نشان می‌دهد که اقبال به روش‌های حمل و نقل عمومی در ایام نوروز افزایش داشته است. در مورد حمل و نقل هوایی، این آمار از رشد 14درصدی خبر دارد.
به گزارش ایرنا، رضا جعفرزاده مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری، با بیان اینکه پروازهای نوروزی از 25 اسفند 94 آغاز و تا 15 فروردین ماه 95 ادامه دارد، گفت: 41شرکت خارجی و 12شرکت داخلی در این ایام کار جابه‌جایی مسافران هوایی را بر عهده دارند که از 2میلیون و 500هزار مسافر جابه‌جا شده تا 12 فروردین ماه بیش از یک میلیون و 820هزار نفر داخلی و بقیه خارجی بوده است.
وی با بیان اینکه تعداد پروازها از 770 پرواز در روز به 1045پرواز در این ایام افزایش یافته است، اظهار کرد: فرودگاه مهرآباد از آغاز پروازهای نوروزی تا آخر 11فروردین ماه شاهد انجام 5هزار و 540 پرواز نشست و برخاست رکوردار سرویس‌دهی به مسافران نوروزی در بین فرودگاه‌های پر ترافیک کشور بوده است.
حمل و نقل دریایی و ریلی نیز رشد قابل توجهی در ایام نوروز داشته‌اند. به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، ابراهیم ایدنی مدیرکل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان گفت: حجم مسافرین دریایی در بنادر این استان از مرز یک میلیون نفر گذشت. همچنین به گزارش ایسنا، محمد هادی ضیایی مهر، مدیرکل راه آهن خراسان از جابه‌جایی 600هزار مسافر توسط هزار رام قطار در ایام نوروز خبر داد و گفت: این میزان معادل 50درصد کل تردد قطارهای کشور است.
آمار نشان می‌دهد که قطارها، کشتی‌ها و هواپیماهای کشور، بیش از ظرفیت ایام عادی به مسافران خدمت ارائه کرده‌اند. اما آیا این میزان از خدمت‌رسانی، توانسته نیاز مردم به حمل و نقل را پوشش داده و از بار حمل و نقل جاده‌یی بکاهد؟ اینطور به نظر نمی‌رسد.
جاده‌های شلوغ در نبود قطار و هواپیما
هرچند ظرفیت حمل و نقل کشور با تمام توان در اختیار مسافرین نوروزی است، مشاهدات حاکی از آن است که این ظرفیت با نیازهای مسافرین هماهنگ نیست. با وجود افزایش ظرفیت پروازها و قطارها، بلیت بازگشت برای روزهای پایانی تعطیلات بهاری کمیاب و حتی نایاب است و با وجود استقبال حداکثری از این ظرفیت‌ها، همچنان بار سنگینی بر دوش حمل و نقل جاده‌یی کشور است.
به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، داده‌های ترافیکی از ثبت تردد بیش از 46میلیون خودرو تا روز 12فروردین تنها در محورهای دو استان مازندران و البرز خبر می‌دهند. همچنین در روزهای 12 و 13 فروردین، ترافیک جاده‌یی در اکثر محورهای شمالی کشور سنگین و نیمه سنگین بوده است. این در حالی است که تقاضا برای سفرهای جاده‌یی، از این میزان هم بیشتر بوده که به کمیابی صندلی وسایل نقلیه عمومی منجر شده است.
به گزارش ایسنا، نیما شهرزاد معاون دفتر حمل و نقل مسافری سازمان راهداری اعلام کرد در دو روز 13 و 14 فروردین، تقاضا برای جابه‌جایی با ناوگان عمومی جاده‌یی بالاست و ممکن است برای ساعات خاصی ظرفیت بسیار کم باشد.
وی تعداد سفرهای انجام شده با ناوگان عمومی جاده‌یی را از 25 اسفند تا 11 فروردین معادل 561هزار سفر عنوان کرد و گفت: «طی این سفرها 6میلیون و 657هزار مسافر جابه‌جا شده‌اند. 32درصد از سفرهای حمل و نقل عمومی جاده‌یی با ناوگان اتوبوسی، 19درصد از حمل و نقل عمومی جاده‌یی با مینی‌بوس و میدل باس و 49درصد از سفرهای عمومی جاده‌یی توسط ناوگان سواری کرایه انجام شده است.»
ظرفیت پایین حمل و نقل عمومی غیر جاده‌یی، منجر به اقبال به جاده‌ها بیش از ظرفیت موجودشان و گسترش سفرهای جاده‌یی به عنوان پرخطرترین روش حمل و نقل شده است.
به دنبال این واقعیت، تصادفات جاده‌یی افزایش یافته و کمترین خسارت آن خسارات مادی است؛ چراکه نمی‌توان بر جان‌های از دست رفته در جاده‌ها قیمتی گذاشت.
