کاری که دولت بخواهد برای انجام آن پول بدهد، پایدار نیست
گروه ایرانشهر |نیره خادمی|
«گردش مالی سنگینی در بخش میراث فرهنگی وجود دارد و شهرداری با ایجاد یک سازمان گردشگری می‌تواند بر این گردش مالی نظارت کند.» این جمله‌یی بود که میثم امرودی، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران هفته‌های گذشته در دفاع از لایحه تشکیل سازمان گردشگری در شهرداری تهران آن را در صحن شورای شهر تهران بیان کرد اما با مخالفت اعضای پارلمان شهری روبه‌رو شد و لایحه به شهرداری بازگشت داده شد. حال این احتمال وجود دارد که شهرداری تهران چندی بعد همین لایحه را با اندکی تغییرات به صحن شورای شهر تهران بیاورد و موافقت اعضا را جلب کند. این موضوع از آنجایی مهم است که با افزایش روابط ایران با سایر کشورهای دنیا پس از اجرایی شدن برجام احتمالا گردشگری تهران و سایر کلان‌شهرها نیز رونق خواهد گرفت. بنابراین همین اتفاق می‌تواند فرصتی برای درآمدزایی دستگاه‌های مرتبط با بحث گردشگری باشد. شهردار تهران هم در گفت‌وگوهای پیشین خود به مساله اقتصاد گردشگری شهری و ضرورت توجه به آن اشاره کرده بود، اما تشکیل این سازمان گردشگری در شرایطی که سازمان گردشگری زیرنظر نهاد ریاست‌جمهوری فعال است تا چه میزان معقول و منطقی است؟ برای فعال کردن اقتصاد گردشگری در
شهرداری تهران باید چه تمهیداتی در نظر گرفته شود؟ رضا تقی پور، سخنگوی شورای شهر تهران و وزیر سابق ارتباطات در پاسخ به سوال اول، موازی‌کاری با دولت را مطرح می‌کند و در پاسخ به سوال دوم «تعادل» می‌گوید: «شاید لازم باشد کمیسیون یا نهادی برای یکپارچه‌سازی و هماهنگی فعالیت‌های گردشگری شهر در سطح کلان‌شهری مثل تهران شکل بگیرد.» البته بحث با او درباره سازمان گردشگری در نهایت به آسیب‌شناسی ساختارهای سازمانی کشیده شد و این عضو شورای شهر تهران انتقادات جالبی نسبت به بودجه خواهی شهرداری از دولت ارائه کرد. مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
اقتصاد گردشگری یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی است که اکنون می‌تواند مدیریت شهری را از بن بست مالی نجات دهد تا درآمد پایدار پیدا کند و در نهایت نیز باعث کاهش میل شهرداری برای کسب درآمد از طریق تغییر کاربری و فروش تراکم شود. با وجود این، شورا با این مساله مخالف است، دلایل این مخالفت چیست؟
موضوع گردشگری در شهر تهران مساله مهمی است و حتما باید به آن پرداخته شود اما الزاما معنی صحبت بنده این نیست که شهرداری سازمانی برای این کار ایجاد کند. قبول داریم که موضوع گردشگری و به خصوص اقتصاد گردشگری در شرایط پساتحریم که رفت و آمدها به کشور افزایش می‌یابد، برای پایتخت می‌تواند عایدات خوبی داشته باشد چون ما ظرفیت‌ها و استعدادهای گردشگری زیادی در کشور داریم. معمول هم این است که فعالیت‌های گردشگری و توریستی از پایتخت شروع می‌شود. اگر ما بتوانیم کاری کنیم که گردشگری که برای رفتن به مشهد، شیراز، اصفهان یا سایر شهرهای گردشگر پذیر به ایران می‌آید سه روز هم در تهران بماند، اقتصاد گردشگری به خوبی شکل گرفته است. بنابراین در اهمیت این مساله هیچ شکی نیست اما اینکه آیا سازمانی در شهرداری تهران متولی این امر شود جای نگرانی دارد. انتقاد بسیاری از همکاران ما هم در شورای شهر این بود که این سازمان هم مانند بقیه سازمان‌ها موازی‌کاری کند. برای گردشگری شهر تهران سازمان گردشگری و میراث فرهنگی زیرنظر معاون رییس‌جمهور وظایف و مسوولیت‌هایی در این زمینه دارد بنابراین هیچ ضرورتی برای این کار وجود ندارد.
پس این ظرفیت را چگونه می‌توان فعال کرد؟
شاید لازم باشد کمیسیون یا نهادی برای یکپارچه‌سازی و هماهنگی فعالیت‌های گردشگری شهر در سطح کلان‌شهری مثل تهران شکل بگیرد. البته به اعتقاد من این موضوع بیشتر جنبه نرم افزاری دارد. کمک سخت‌افزاری هم نیاز نداریم که شهرداری بخواهد پارک یا هتل بسازد، چون نگرانی در همین جاست که ما یک سازمان گردشگری در شهرداری ایجاد کنیم که در آینده بخواهد به ساخت هتل روی بیاورد؛ در حالی که
هتل‌داری وظیفه شهرداری نیست. بنابراین باید دنبال مدلی بگردیم که همین استعدادها و ظرفیت‌هایی را که در شهرداری داریم، هماهنگ و یکپارچه کنیم و در خدمت گردشگری قرار بدهیم تا این بخش از اقتصاد به سرعت پیشرفت کند.
در این صورت شهرداری می‌تواند از عایدات به عنوان درآمدهای پایدار بهره‌برداری کند؟
مدیریت شهری و شهرداری در این زمینه بهره‌بردار است، پس الزاما این طور نیست که خود او این سازمان را درست کند. ببیند حتی در بحث‌های آسیب اجتماعی که منطقه 12 داشته و دارد هم ما این مساله را عنوان کردیم که پرداختن به این مسائل وظیفه ذاتی شهرداری تهران نیست، اما چون بحث خیلی مهم بود تاجایی که حتی مقام رهبری هم این موضوع را مدنظر قرار دادند و عنوان کردند، ما همه در این زمینه مقصر هستیم؛ بنابراین تصمیم براین شد که شهرداری هماهنگی آن را بر عهده بگیرد. ضمن اینکه باز تاکید می‌کنیم که شهرداری نمی‌تواند خیلی از وظایف را صفر تا صد انجام دهد چرا که بسیاری از اقدامات نیازمند خدمات دستگاه‌های دیگر است.
هماهنگی که از آن صحبت کردید چگونه با فعالیت‌های شهرداری در حوزه گردشگری ایجاد می‌شود؟
یکی از مشکلات جدی ما در کشور این است که در سطح مدیریتی در کار تیمی ضعیف هستیم. کار تیمی در میان نهادهای مسوول و بین سازمانی ضعیف است و متاسفانه ما نمی‌توانیم درا ین گونه فعالیت‌ها موفق شویم. به تعبیری فرهنگ مدیران ما هم اینگونه است که می‌گویند صفر تا 100 کار را به من بسپارید. آنها تمایلی ندارند در کنار یکی دیگر از سازمان‌ها همکاری کنند تا کاری شکل بگیرد. این فرهنگ باید اصلاح شود. در دنیای پیچیده امروز، خیلی پدیده‌های نادر و کمی هستند که به این شکل قابل مدیریت هستند، الان همه پدیده‌ها به خصوص پدیده‌های اجتماعی حتی اقتصادی مثل گردشگری با ابعاد مختلف و وسیعی وجود دارند که با این شیوه‌ها قابل مدیریت نیستند، بنابر این لازم است تا تغییراتی دراین دیدگاه داده شود.
این تغییرات چگونه ایجاد خواهد شد؟
متاسفانه ساختارهای موجود ما به همین شکل است و زاینده این شیوه است و علت اینکه توفیق در اقدامات گروهی کم است نیز همین است. تشکیل کمیسیون‌های هماهنگی یکی از این راه‌هاست. تقسیم کار برای اینگونه فعالیت‌ها در بسیاری از کشورها به صورت ماتریسی و حتی ماتریس‌های چند بعدی انجام می‌شود. فرهنگ کار آنها هم طوری است که کار تیمی را می‌پذیرند و در محدوده خود حرکت می‌کنند. بنابراین همه پاسخگوی مسوولیت‌های خود هستند و در عین حال کشور از وجود آنها بهره‌مند می‌شود تا بتواند مسائل حاکمیتی خود را عمل کند.
لایحه مدیریت یکپارچه شهری که دولت آن را در دست تهیه دارد می‌گوید، بخشی از وظایف دولت از جمله در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری بر عهده شهرداری‌ها قرار می‌گیرد. آیا تشکیل سازمان گردشگری شهری نمی‌تواند در همین جهت باشد؟
من باز تاکید می‌کنم که قبل از اینکه بخواهیم کارهای تشکیل ساختار و پیچیده‌یی را برای اجرا آغاز کنیم ابتدا باید آن را درست طراحی کنیم. یعنی باید در این زمینه یک طراحی علمی داشته باشیم. در مرحله بعد، زمانی که مدل را درست طراحی کردیم باید آن را به درستی آزمایش و تست کنیم، شبیه‌سازی کنیم تا در ادامه اجرا شود. اما هر کدام از این مراحل را حذف کنیم با مشکلات زیادی در مسیر روبه‌رو می‌شویم. گفته می‌شود وظایف باید زیرنظر مدیریت یکپارچه شهری قرار گیرد که مثلا آموزش و پرورش هم جزیی از آن است. ما در ابتدا باید موضوع را در چارچوب کلی آسیب‌شناسی کنیم و بعد مدل آن را طراحی کنیم و در ادامه رابطه بین دولت محلی و مدیریت محلی را تعریف کنیم تا بعد وظایف را منتقل کنیم.
پس این موضوع هم می‌تواند یکی از دلایل مخالفت اعضای شورا باشد؟
بله. مخالفت اعضای شورا با بحث گردشگری هم این بود. چون هیچ کدام از رابطه‌ها تبیین نشده است و این اقدام، کار خامی است. اصل بحث و اینکه حتما مدیریت شهری یک پای اصلی قضیه است و باید به این مساله کمک کند، هیچ شکی در آن نیست. اما اینکه ما بخواهیم به صورت نپخته سازمان گردشگری را تشکیل بدهیم برای ساختارهای موجود رقیب‌سازی کرده‌ایم موضوعی که باعث می‌شود به جای کمک به گردشگری تهران برای معاونت گردشگری هم رقیبی به وجود بیاید و در نهایت بین نهادها اختلاف ایجاد شود.
ضمن اینکه تشکیل سازمانی جدید به معنی این است که نیرو هم به ساختار اضافه شود.
دقیقا! یکی از گله‌ها و نگرانی‌ها هم همین است. تا همین جا هم شهرداری نیروهای زیادی به مجموعه خود اضافه کرده است. متاسفانه به صورت مقطعی یکسری اقدامات شهری آغاز می‌شود بدون آنکه موضوع را در سطح کلان دیده باشیم و این باعث فربه شدن ساختار می‌شود. در ثانی هر کاری امروز می‌خواهد انجام شود باید حتما از ابعاد مختلف بررسی شود و مدل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن شبیه‌سازی شود تا کار به مرحله اجرا برسد. وگر نه مانند بسیاری از اقداماتی که چرخه معیوب اقتصادی را در کشور به بار آورده است این موضوع هم چرخه معیوب را تقویت می‌کند.
منظورتان چیست؟
تاکنون همیشه نگاه این بوده است که دولت باید برای هر فعالیتی بودجه بدهد. نمی‌شود که دولت برای تمامی اقدامات پول بدهد چون کاری که دولت بخواهد برای انجام آن پول بدهد پایدار نیست. بله، دولت می‌تواند حمایت کند حتی در آموزش و پرورش و در دانشگاه.
الان مدل‌های موفق اداری در کل دنیا وجود دارد که می‌توانیم از آنها الگوبرداری کنیم حال اگر بخشی از آن هم با
ارزش‌هایمان و الزامات انقلاب اسلامی تعارض‌های جدی داشت باید آنها را رفع کنیم. پس پرداخت بودجه از سوی دولت باید استراتژیک باشد نه اینکه دولت همه کارها را انجام بدهد و بعد به نهادها بودجه بدهد چون این روند عدم موفقیتی که تاکنون با آن مواجه بودیم را تکرار خواهد کرد.
