گروه اقتصاد اجتماعی
همایش حامیان مدارس شبانهروزی که چندی پیش برگزار شد، فرصتی بود برای پرداختن به یکی از محرومترین و آسیبپذیرترین اقشار جمعیت دانشآموزی کشور. در شرایطی که دولت و وزارت آموزش و پرورش در تامین سرانه مدارس عادی نیز با مشکلات و تنگناهای مالی بسیاری مواجهند، شرایط برای مدارس شبانهروزی علیالخصوص در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته بهمراتب بغرنجتر است. هرچند در لایحه بودجه سال95 در ذیل بودجه وزارت آموزشوپرورش، بندی تحت عنوان یارانه دفترچه، تغذیه رایگان و امور رفاهی دانشآموزان مناطق محروم با اعتباری معادل 449میلیارد ریال درنظر گرفته شده که شاید بتواند به بهبود شرایط مدارس شبانهروزی نیز کمک کند. طبق اعلام وزارت آموزشوپرورش در حال حاضر حدود 3350مدرسه شبانهروزی در سراسر کشور وجود دارد که بیش از 404هزار دانشآموز در آنها مشغول به تحصیلاند که با این احتساب هر مدرسه حدود 120دانشآموز را در خود جای میدهد. درحالی که مسائلی چون بهداشت، هزینه ایاب و ذهاب، سرانه غذایی متناسب با دوران رشد، هزینه فعالیتهای فوق برنامه و کمبود تجهیزات از چالشهای عمده پیشروی مدارس شبانهروزی محسوب میشود، وزارت آموزشوپرورش برای
بهبود هر چه بیشتر شرایط مدارس شبانهروزی چشم به دست یاری خیرین و کمکهای مردمی دوخته است. در همین رابطه، محمد بطحایی معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزشوپرورش از ایجاد و تشکیل صندوقی بهنام «توسعه عدالت آموزشی» خبر داده که میتواند با جذب کمکهای خیرین در هر سطح و میزانی تا حدی گرهگشای مشکلات مدارس شبانهروزی شود. مقوله مدارس شبانهروزی زمانی اهمیتی دوچندان مییابد که بدانیم این مدارس نقش موثری در افزایش پوشش تحصیلی، ممانعت از ترک تحصیل و پیشگیری از تبعات اجتماعی ناشی از مهاجرت ایفا میکنند.
مردم باید از نیازهای مدارس شبانهروزی آگاه شوند
رضا درمان مدیرعامل «جامعه یاوری فرهنگی»، در گفتوگو با «تعادل» بااشاره به دعوت علیاصغر فانی وزیر آموزشوپرورش از خیرین برای راهبری مدارس شبانهروزی، این مساله را اتفاقی جدید و میمون توصیف میکند که میتواند به بهبود وضعیت و شرایط مدارس شبانهروزی که با مشکلات و کاستیهای بسیاری دست و پنجه نرم میکنند، کمک کند. درمان علاوه بر مشارکت خیرین، حل معضل مدارس شبانهروزی را نیازمند فرهنگسازی دانسته و میگوید: «طبق آمارهای موجود کمکهای مردمی به بحث درمان 15برابر آموزش است.» وی علت این مساله را در این میداند که مردم در این رابطه به آگاهی رسیدهاند. وی بااشاره به اهمیت آموزش برای آینده کشور خاطرنشان میکند: «وزارت آموزشوپرورش و دیگر سازمانهای متولی امر آموزش ازجمله سازمانهای مردمنهاد و ارگانهای دولتی باید در حوزه اطلاعرسانی و آگاهیبخش درخصوص اهمیت آموزش و علیالخصوص نقش عدالت آموزشی در توسعه کشور بهتر و منسجمتر عمل کنند.»
مدیرعامل جامعه یاوری فرهنگی درخصوص مشکلات و معضلاتی که گریبانگیر مدارس شبانهروزی است، سطح اول مشکلات را به نیازهای اولیه ازجمله تغذیه، پوشش مناسب و محل استراحت مربوط دانسته و میگوید: «در سطح دوم نیازهای بهداشتی و پس از آن نیازهایی چون فضای مناسب مطالعه و کتابخوانی قرار میگیرد.» به گفته وی نیازهای روانی و عاطفی درحالی در مرحله آخر قرار میگیرد که تا زمانی که نیازهای اولیهیی چون تغذیه و اسکان مناسب حل نشده باشد، پرداختن به آنها چندان محلی از اعراب ندارد. وی تامین بهداشت عمومی را که مسالهیی هزینهبر است را ازجمله معضلات مدارس شبانهروزی میداند که یکی از پیامدهای عدم تامین بهداشت عمومی ابتلا به بیماریهای پوستی است. از نظر این فعال مدرسهساز بهعلت بسته بودن دست دولت و عدم پرداخت تمام و کمال سرانه مدارس شبانهروزی، علاوه بر فقر بهداشتی، سوءتغذیه را ازجمله مشکلات این مدارس علیالخصوس در مناطق دورافتاده و محروم برمیشمرد. از نظر این رضا درمان مادامی که تغذیه، بهداشت و امکان استراحت کافی و مناسب فراهم نباشد، نمیتوان انتظار داشت که دانشآموز عملکرد تحصیلی موفقیتآمیزی داشته باشد و به لحاظ تحصیلی پیشرفت
کند.
ابهام در اداره صندوق عدالت آموزشی
رضا درمان همچنین درخصوص ایجاد صندوق عدالت آموزشی، از واگذاری این صندوق به مجمع خیرین مدرسهساز خبر داده و میگوید: «باتوجه به وظایف متعدد و مسوولیتهایی که این مجمع برعهده دارد، اینکه مجمع تا چه اندازه از عهده این ماموریت جدید برآید، در هالهیی از ابهام قرار دارد.» این درحالی است که به گزارش ایسنا، محمد بطحایی، در تشریح سازوکار این صندوق میگوید: «در این صندوق خیرانی که بنیه اقتصادی قوی برای راهاندازی یک مدرسه ندارند یا آنکه مایلاند با سپرده خود سرمایهگذاری کنند، امکانی فراهم شده تا بتوانند بهصورت سپردهگذاری ثابت سود پول خود را در امر حمایت از مدارس شبانهروزی مصروف کنند.» به گفته معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزشوپرورش، بعد از مدت موردنظر اصل سرمایه به فرد خیر مسترد خواهد شد و فرد خیر میتواند معین کند که سود سرمایهاش در چه منطقه و چه مدرسهیی مصرف شود. مدیرعامل «جامعه یاوری فرهنگی» واگذاری مسوولیت اداره این صندوق را به سازمانی غیر از مجمع خیرین مدرسهساز که بتواند بهطور اختصاصی و تماموقت به این مهم بپردازد را راهکاری بهتر دانسته و بااشاره به اینکه این مجمع از لحاظ مالی و نیروی انسانی با
محدودیتهایی مواجه است، خاطرنشان میکند: «عملکرد موفق این مجمع نباید موجب واگذاری و واسپاری مسوولیتهایی فراتر از توان مجمع به آن شود.» درمان در پایان به تعادل از اجرای طرحی برای توزیع کتب کنکور در میان تمامی دانشآموزان پایه پیشدانشگاهی استان سیستانوبلوچستان با همکاری مجمع خیرین مدرسهساز و جامعه یاوری فرهنگی خبر داد که براساس ان قرار است بیش از 16هزار جلد کتاب با اعتباری بالغ بر ۱۰میلیارد ریال به دست حدود 13هزار دانشآموز این منطقه برسد.
روزانه 1200تومان سرانه مدارس شبانهروزی
درحالی که به اعتراف مقامات بلندپایه وزارت آموزشوپرورش، مدارس شبانهروزی کشور حال و چندان خوشی نداشتهاند، وضعیت برای مدارس محروم و عشایرنشین به مراتب وخیمتر و بغرنجتر است. از تعداد 1350مدرسه شبانهروزی موجود در سراسر کشور، 188مدرسه عشایری است. در گفتوگویی که با علینقی یزدانپناه مدیرکل دفتر امور مناطق کمتر توسعهیافته و عشایر داشتم، او مهمترین وظیفه و رسالت مدارس عشایری مقطع متوسطه اول و دوم این است تا مانع از آن شود که دانشآموزان مناطق عشایری بعد از دوره ابتدایی از تحصیل بازبمانند و بهعبارتی مدارس شبانهروزی تنها راه ادامه تحصیل برای این دسته از دانشآموزان محسوب میشود. یزدانپناه با اعلام اینکه وزارت آموزشوپرورش تمام تلاش خود را برای تامین سرانه مدارس شبانهروزی میکند، اختصاص سرانه روزانهیی حدود 1200تومان را حتی برای تغذیه این دانشآموزان کافی نمیداند. این مقام مسوول بااشاره به اینکه دانشآموزان عشایری برخلاف دانشآموزان روستایی در بسیاری موارد قادر به دریافت کمک مالی از خانوادههای خود نیز نیستند، آنها را شایسته توجه و حمایت مالی بیشتری میداند. وی تشکیل شورای ارتقای شاخصهای مناطق محروم
که علیاصغر فانی وزیر آموزشوپرورش و ابوالفضل رضوی معاون توسعه روستایی و مناطق محروم رییسجمهور، بهترتیب بهعنوان رییس و دبیر این شورا فعالیت دارند را ازجمله اقدامات مثبت در جهت پیگیری و رسیدگی به وضعیت مدارس شبانهروزی عنوان میکند.
توزیع سبد کالا با کمک وزارت تعاون
یزدانپناه همچنین از تعامل با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای عرضه سبد کالا به تمای دانشآموزان شبانهروزی ازجمله دانشاموزان عشایری خبر میدهد که مراحل نهایی خود را طی میکند. طبق گفته مدیرکل دفتر امور مناطق کمتر توسعهیافته و عشایر، این سبد کالا معادل 30هزار تومان اقلام خوراکی ازجمله مرغ و برنج را شامل میشود. وی بااشاره به اینکه بحث نیازهای دانشآموزان مدارس شبانهروزی به تغذیه خلاصه نمیشود، خواستار آن شد که خیرین علاوه بر مدرسهسازی، به مباحثی چون بهداشت، تامین نوشتافزار و پوشاک این دانشآموزان نیز توجه کنند. به گفته این مقام مسوول بسیاری از مدارس شبانهروزی با همت خیرین و کمکهای مردمی سرپا مانده و قادر به ادامه فعالیتاند. او در ادامه میافزاید: «برخی از این دانشآموزان از آنجا که حتی هزینه رفتوآمد به محل سکونتشان را ندارند، در روزهای تعطیل نیز در این مراکز میمانند و از دیدار خانوادههایشان محروم میشوند.» این درحالی است که به اعتقاد وی اگر بستر لازم فراهم شود، برخی از این دانشآموزان بهواسطه استعداد و توانمندیشان میتوانند در آیند به مدیران برجسته کشوری تبدیل شوند.
تخصیص 7میلیارد تومان برای تجهیز امکانات رفاهی
یزدانپناه درخصوص مساله بهداشت نیز با بیان اینکه از سوی سازمان نوسازی مدارس، 7میلیارد تومان بهمنظور تجهیز و نوسازی سالنهای غذاخوری، سرویسهای بهداشتی و همچنین امکانات رفاهی و خوابگاهی اختصاص یافته شده است که میتواند به بهبود وضعیت و شرایط مدارس شبانهروزی از لحاظ بهداشتی کمک شایانی کمک بکند. وی در همین رابطه از تعامل با دانشگاههای علوم پزشکی در مراکز استانها خبر میدهد که علاوه بر آموزش مسائل بهداشتی به دانشآموزان مدارس شبانهروزی، وظیفه نظارت بر مسائل بهداشتی این مراکز را نیز برعهده دارند. وی در ادامه از اجرای طرحی در زمینه خوداتکایی دانشآموزان در قالب مهارتآموزی در اوقات فراغت با هدف توسعه صنایع دستی و کارآفرینی خبر میدهد که بسته به شرایط اقلیمی مواردی نظیر پرورش قارچ و گلیمبافی را دربرمیگیرد. وی با بیان اینکه اعتبارات دولتی نمیتواند پاسخگوی نیازهای این مدارس باشد، کمکهای جزئی خیرین که میتواند کمکهای نقدی اندک برای خرید لوازم ورزشی تا اهدای کتاب برای غنی کردن کتابخانههای مدارس شبانهروزی را دربرگیرد، را اقدامی مثبت ارزیابی میکند.