با وجود رکود اقتصادی موجود در کشور و اوضاع نه‌چندان جالب صنایع مختلف، پیش‌بینی می‌شد که دو بورس کالا و انرژی که به‌طور مستقیم با صنایع تولیدی در ارتباط هستند، همچون بازار سهام عملکرد قابل‌قبولی را در 6ماه نخست امسال نداشته باشند اما آمارها بیانگر آن است که با حمایت‌های دولت از این دو بورس، کارنامه شش‌ماهه بورس کالا و انرژی مهر قبولی دارد. اتفاقاتی همچون آزادسازی قیمت محصولات مختلف ازطریق بورس کالای ایران که به رشد عرضه و معاملات محصولات پتروشیمی منجر شد، واگذاری وظایف مختلف به بورس کالا و انرژی در بسته خروج از رکود غیرتورمی دولت و افزایش پنج‌برابری اعتباردهی وزارت نیرو به‌طور ماهانه برای معاملات بازار مشتقه بورس انرژی و همچنین معاملات 90 میلیارد تومانی میعانات گازی در تالار فیزیکی بورس انرژی از مهم‌ترین اتفاقات 6ماه اول امسال در این دو بورس بود.
محسن نعمتی بررسی معاملات بورس کالای ایران در نیمه نخست سال جاری بیانگر آن است که با وجود رونق قابل‌توجه معاملات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و برنامه‌های مختلف دولت برای تعادل بازار این گروه کالاها ازطریق بورس، اما کماکان کالاهای صنعتی و معدنی در صدر معاملات بورس کالا قرار دارند. البته آمارها نشان می‌دهد که حجم مبادلات رینگ پتروشیمی در یک قدمی رینگ صنعتی و معدنی قرار گرفته و بعید نیست که در نیمه دوم سال ترکیب این دو بازار در مکان اول و دوم بورس کالا تغییر کند.
براساس نمودار معاملات در 6ماه نخست سال حدود 6میلیون‌و80هزار تن انواع محصولات صنعتی و معدنی در بورس کالا عرضه شده که با وجود ثبت تقاضای هشت‌میلیون‌و405هزار تنی، حدود پنج‌میلیون‌و970هزار تن انواع کالاها مورد دادوستد قرار گرفته است. ثبت این ارقام درحالی است که در نیمه نخست سال گذشته 6میلیون‌و835هزار تن کالا در این رینگ عرضه شد و 6میلیون‌و833هزار تن انواع محصولات مورد معامله قرار گرفت.
به این ترتیب مشاهده می‌شود که رکود اقتصادی موجود در کشور و سرایت آن به بازار فلزات و محصولات معدنی، تاثیر مستقیمی بر حجم مبادلات گروه صنعتی و معدنی در نیمه نخست امسال داشته است. اما با این وجود همچنان حجم معاملات رینگ مذکور، بالاتر از رینگ پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی است به‌طوری‌که در 6ماه نخست سال با وجود عرضه 10میلیون‌و12هزار تنی کالاهای پتروشیمی، پنج‌میلیون‌و500هزار تن محصول معامله شد تا میزان مبادلات این رینگ حدود 470هزار تن کمتر از رینگ صنعتی و معدنی باشد. به گفته کارگزاران حاضر در تالار، معاملات پتروشیمی پس از مصوبه دولت مبنی بر آزادسازی قیمت‌ها جان تازه‌یی گرفته و بعید نیست که این رینگ در 6ماه دوم سال از گروه صنعتی و معدنی پیشی بگیرد. همچنین نگاهی به معاملات رینگ پتروشیمی در 6ماه نخست سال گذشته نشان می‌دهد که در این مدت 9میلیون‌و936هزار تن محصول روانه بورس شده که با تشکیل صف تقاضای 9میلیون‌و390هزار تنی خریداران، پنج‌میلیون‌و11هزار‌و‌تن محصول مورد معامله قرار گرفته است. براین اساس مقایسه معاملات نیمه نخست امسال تالار پتروشیمی به‌نسبت مدت مشابه پارسال بیانگر رشد حدود هشت‌درصدی حجم
مبادلات است.
افزایش امیدواری‌ها به تالار کشاورزی
بنابراین گزارش، با وجود تلاش‌های زیادی که برای رونق معاملات محصولات کشاورزی در بورس کالا شد، آمارهای امسال نشان‌دهنده تغییر قابل‌توجهی به نسبت سال گذشته نیست به‌طوری‌که در نیمه اول امسال با وجود عرضه 161هزار تنی کالاها، 18هزارو255 تن محصول مورد معامله قرار گرفت که سال گذشته درمقابل عرضه 103هزارو210 تنی محصولات کشاورزی، 18هزارو640 تن کالا دادوستد شد. البته کارشناسان بازار سرمایه از بهبود و حتی رونق معاملات رینگ کشاورزی در ماه‌های آینده باتوجه به اجرای ماده33 قانون بهره‌وری کشاورزی و همچنین آغاز معاملات قبض انبار این دست کالاها خبر می‌دهند به‌طوری‌که در آینده نه‌چندان دور شاهد دادوستد حجم بالایی از محصولات کشاورزی خواهیم بود. دست آخر اینکه مصوبه اخیر هیات‌دولت مبنی بر کشف قیمت کالاها در بورس‌های کالا و انرژی، نوید روزهای روشنی را برای دو بورس کالایی کشور می‌دهد.
رامین بیات بررسی روند معاملاتی شش‌ماهه اول تالار فیزیکی بورس انرژی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان‌دهنده رشد فزاینده معاملات این بازار است. در نیمه اول سال جاری 93هزارو 516 بشکه میعانات گازی و نفت‌خام سبک، 319هزارو 342 تن انواع محصولات نفتی ازجمله متانول، گاز مایع، نیتروژن مایع، آیزوریسایکل، آیزوفید و... در تالار فیزیکی معامله شد. همچنین 85میلیون‌و504هزار لیتر انواع حلال در رینگ داخلی دادوستد شد. این درحالی است که در رینگ بین‌الملل نیز دو‌هزارو478 مترمکعب انواع حلال خرید‌و‌فروش شد. بررسی معاملات تالار فیزیکی در شش‌ماهه اول سال گذشته نشانگر آن است که تنها 22هزارو914 تن انواع متانول، آیزوریسایکل، زغال‌سنگ، بنزول و قطران معامله شده است. باتوجه به آمارهای ذکرشده می‌توان گفت، در نیمه نخست سال جاری معاملات در بازار فیزیکی با رونق مناسبی روبه‌رو بوده است.
رشد قابل توجه معاملات برق
طی 6ماه نخست سال جاری در تالار مشتقه بورس انرژی طی پنج‌هزارو616 نوبت معاملاتی 94هزارو638 قرارداد منعقد شد که در پی آن دو‌میلیون‌و264هزارو 623 مگاوات‌ساعت برق معامله شد. این درحالی است که در مدت مشابه سال گذشته دو‌هزارو 834 نوبت معاملاتی 82هزارو 545 قرارداد منعقد شد که به‌موجب این قرارداد‌ها 574هزارو976 مگاوات‌ساعت برق مورد مبادله قرار گرفت. براین اساس در نیمه نخست امسال شاهد رشد قابل‌توجه حجم و ارزش دادوستد برق در بورس انرژی بودیم.
خداحافظی نفت با بورس انرژی
ازجمله نکات قابل‌توجه بورس انرژی در شش‌ماهه نخست امسال توقف عرضه نفت‌خام در تالار فیزیکی بود. از 17فروردین سال جاری به‌دستور بیژن نامدار‌زنگنه وزیر نفت روزانه دو‌هزارو920 بشکه نفت‌خام به‌صورت ریالی در بورس انرژی عرضه شد، اما در این بین فقط 66بار عرضه توسط شرکت ملی نفت در رینگ داخلی انجام شد که فقط 12بار آن منجر به معامله شد. از این تعداد معامله نیز تنها دو بار تمام نفت‌خام عرضه شده، به فروش رفت. همچنین در نیمی از معاملات هم کمتر از 15درصد نفت‌خام عرضه با مشتری همراه بود. به‌همین‌خاطر در تاریخ 20مرداد بنا به دستور هیات‌مدیره شرکت ملی نفت به‌دلیل عدم وجود تقاضا، عرضه نفت در بورس متوقف شد. این درحالی است که بنا بر اخبار منتشرشده قرار است عرضه نفت در بورس طی ماه‌های آینده از سرگرفته شود، با این تفاوت که ابتدا قرار است فرآورده‌های نفتی ازجمله نفت کوره به شیوه سلف موازی در بورس انرژی معامله شود و درصورت موفقیت این معاملات، نفت کوره به‌صورت فیزیکی دادوستد خواهد شد و دست‌آخر هم نفت‌خام دوباره روی تابلو قرار گیرد. از دیگر نکات قابل‌توجه در معاملات بورس انرژی می‌توان به دادوستد 90میلیارد‌تومانی میعانات گازی اشاره کرد. این درحالی است که اکثر عرضه‌های این محصول از سوی مجتمع گازی پارس‌جنوبی به‌دلیل گران‌عرضه‌شدن با اقبالی روبه‌رو نشد. این گزارش حاکیست، در بازار مشتقه نیز باتوجه به اعتباردهی 50میلیارد‌تومانی وزارت نیرو به‌طور ماهانه در این بازار، معاملات از رونق بسیار خوبی برخوردار شده است. درمجموع می‌توان گفت باتوجه به نوپا‌بودن چهارمین بورس کشور، این بورس روند روبه‌رشدی را پشت‌سر گذاشته است و درصورتی‌که مسوولان وزارت نفت همانند مسوولان وزارت نیرو از پتانسیل این بورس به‌نحو‌احسن بهره‌برداری کنند، شاهد جان‌گرفتن مبادلات چهارمین بورس کشور و در فازهای بعدی بین‌المللی‌شدن مبادلات بورس انرژی خواهیم بود.
