گروه بازرگانی کارشناسان معتقدند با توجه به وجود یکه‌تازی نفت و دولت در اقتصاد ایران، صحبت از صادرات غیرنفتی و افزایش حجم آن و انتظار از دولت برای بسترسازی در این حوزه، بی‌فایده به نظر برسد. درواقع هیچ دولتی با درآمدنفتی زمینه حضور بخش خصوصی در صادرات غیرنفتی را تسهیل نمی‌کند. درهمین راستا رییس کنفدراسیون صادرات با اشاره به کاهش قیمت نفت جهانی و تاثیر آن بر مسائل اقتصادی گفت: کاهش قیمت نفت تاثیر بسزایی در کاهش بودجه امسال داشت؛ به گونه‌یی‌که باعث شد طرح‌های عمرانی ما به سرانجام روشنی نرسد و این موضوع خود، رکود و کاهش رشد اقتصاد را به همراه دارد. محمد لاهوتی افزود: افزایش صادرات غیرنفتی، قابل اتکا برای کمک به کل اقتصاد کشور است. در واقع مسوولان غیر از این، انتخاب دیگری برای محقق شدن رشد اقتصاد ندارند. امروزه حتی درآمد نفتی ما کفاف پرداخت یارانه‌ها را نمی‌دهد. البته مبالغ ناچیزی که دولت از محل پرداخت یارانه‌ها به مردم اعطا می‌کند، دیگر تاثیری در بهبود وضعیت اقتصاد خانوارها نخواهد داشت. وی با اشاره به اجرای برنامه اقتصاد مقاومتی تصریح کرد: مسوولان برای بهبود شرایط اقتصادی قوانین بسیاری تدوین کردند. به عنوان
مثال ما در طول چند سال اخیر قوانینی همچون بهبود فضای کسب و کار و... را به تصویب رساندیم. علاوه بر این موضوعات سیاست‌های اقتصاد مقاومتی برای نجات بخش اقتصاد از سوی رهبری ابلاغ شد که کلیدی‌ترین شعار اقتصاد مقاومتی تولید درون‌زا و برون‌گراست؛ به این معنی‌که از داخل با هدف صادرات محصولات را تقویت کنیم. برهمین اساس اگر نگاهی به برنامه اول تا پنجم توسعه بیندازیم، شاهد آن خواهیم بود که کمتر از 50درصد اهداف به‌طور میانگین محقق شده است.
لاهوتی در پاسخ به این پرسش که باوجود قوانین متعدد آیا نیازمند برنامه استراتژی جدی در بدنه اقتصادهستیم یا خیر، گفت: در بازه زمانی کنونی، باید به سمت اجرای قوانین رویم؛ چراکه با وجود قوانین متعدد و گسترده، دیگر نیازمند استراتژی جدید در بدنه اقتصادی نیستیم. وی ادامه داد: درحال حاضر باید برنامه‌ریزی دقیق برای اجرای برنامه‌ها داشته باشیم و برنامه‌ها نیز باید به‌طور کامل اجرا شود. متاسفانه برای اجرای برخی قوانین دستگاه‌های نظارتی سلیقه‌یی برخورد می‌کنند که این موضوع به عنوان یکی از چالش‌های اساسی مطرح می‌شود. لاهوتی با اشاره به توجه دولتمردان به افزایش صادرات کالاهای غیرنفتی خاطرنشان کرد: با وجود فضای «پسابرجام» ما باید به سمت افزایش صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی کشور به نفت حرکت کنیم و این موضوع نیز بارها از سوی مسوولان نظام مورد تاکید واقع شده؛ این درحالی است که موانع برسر راه آن نیز هنوز برطرف نشده است. درواقع برای افزایش کالاهای صادرات غیرنفتی، زیرساخت‌های ما آماده نیست و دولت باید اقدامات جدی را در این باره درنظر گیرد. رییس کنفدراسیون صادرات ایران با بیان اینکه یکی از مشکلات صادرکنندگان نبود تشویق صادراتی
است، گفت: خوشبختانه دولت یازدهم برای تشویق صادرکنندگان برنامه‌هایی را درنظر دارد و قول مساعدت نیز در این باره داده اما متاسفانه به دلیل کاهش قیمت نفت به نظرمی‌رسد که در آینده از این موضوع صرف‌نظرخواهد شد. لاهوتی تصریح کرد: تا زمانی که مشکلات پیش‌روی ما در حوزه حمل‌ونقل، پیوستن به WTO و... برطرف نشود، اعطای تشویق‌های صادراتی نیز در راستای افزایش کالاهای غیرنفتی بی‌تاثیر خواهد بود.
بخش‌خصوصی کمرنگ در اقتصاد ایران
از سوی دیگر رضی حاجی‌آقامیری، نایب‌رییس کنفدراسیون صادرات ایران در این باره معتقد است: اساسا شکل اداره کشور و ساختار اقتصاد در ایران به گونه‌یی است که بخش خصوصی در آن وجود ندارد و دیده نمی‌شود. ما در ایران بخش خصوصی واقعی نداریم و دولت علاقه‌یی به این بخش ندارد. از طرف دیگر از بابت توجه قانون به بخش خصوصی مساله داریم. یعنی هرجا خواستیم به این بخش بپردازیم، دیدیم مشکل قانونی از ریشه وجود دارد که باید حل شود. درواقع ما سازوکارهایی نداریم که کشور را به سمت اقتصاد متکی به بخش خصوصی سوق دهد و با این سازوکار، اقتصاد ما همواره متکی به دولت خواهد بود. وی افزود: من به تغییر این سیستم امیدی ندارم و متاسفانه در حال حاضر وضعیت نگران‌کننده‌یی از نظر اقتصادی داریم. قیمت نفت به‌طور مستمر کاهش پیدا می‌کند و توسعه صادرات غیرنفتی در این برهه حساس ضرورت دارد. هرچند 52درصد از صادرات غیرنفتی ایران هم متکی به نفت است. ما باید از این وابستگی همیشگی از نفت یک روزی خلاصی پیدا کنیم و آن روز، روز توسعه‌یافتگی صادرات غیرنفتی است. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران افزود: این توسعه از راه‌های مختلفی ممکن است و در کشورهای دیگر دنیا
تجربه شده است. من برای شما کشور کوچک استونی را مثال می‌زنم که از نظر جذب گردشگر از ایران موفق‌تر عمل کرده. صادرات غیرنفتی فقط فروش محصولی که منتج از منابع ملی و کار و کارگر باشد، نیست و می‌دانید که گردشگری هم صادرات غیرمستقیم است. حالا تصور کنید ما می‌خواهیم با وجودی که گردشگری در اقتصاد ما سهم چندانی ندارد، به رشد 8درصد برسیم. به نظر من حتی اگر همه‌چیز خوب پیش برود، این رشد محقق نخواهد شد.
حاجی‌آقامیری درباره جایگاه تدوین استراتژی برای توسعه صادرات غیرنفتی نیز گفت: صادرات غیرنفتی حتما جایگاه مهمی در بخش اقتصاد کشور دارد و باید این موضوع مورد اولویت قرار گیرد. ما در مجموعه اتاق بازرگانی و در کمیسیون توسعه صادرات در این زمینه مطالعه کردیم و در خصوص استراتژی کالاهای غیرنفتی اقداماتی را در نظر داریم. اما نکته‌یی که در این باره فراموش‌شدنی نیست، این است که همواره در ایران برنامه‌ها و استراتژی‌ها تحت تاثیر اتفاقاتی که در کشور می‌افتد، عقیم می‌ماند. داشتن استراتژی برای توسعه صادرات غیرنفتی، شرط لازم هست اما کافی نیست.
