در تنش اخیر میان عربستان سعودی و ایران بر سر اعدام روحانی بلندپایه شیعه در عربستان، بسیاری از کارشناسان خاورمیانه میگویند که تنش موجود میتواند تاثیر منفی روی ترکیه بگذارد زیرا آنکارا چنین نشان داده که در این تنش جانب عربستان سعودی را گرفته است.
مواضع آنکارا در این میان عجیب بود. رجب طیب اردوغان که دو هفته قبل از عربستان سعودی دیدار کرده است، قبل از دیدار با شبکه العربیه، ارگان رسمی دولت عربستان مصاحبه کرد و در آن مصاحبه با لحنی تند ایران را متهم کرد که سیاستهای فرقهگرایانه در منطقه دارد. اردوغان این لحن تند را در مصاحبههایش پس از اعدام شیخ نمر در عربستان نیز ادامه داد و گفت که اعدامها مساله داخلی عربستان است. هر چند در بالا گرفتن اختلاف میان ایران و عربستان سعودی، احمد داوود اوغلو، نخستوزیر ترکیه آمادگی این کشور را برای میانجیگری میان عربستان و ایران اعلام کرد اما سخنان رهبران این کشور حاکی از این بود که ترکیه در این اختلاف در جانب عربستان سعودی ایستاده است.
در همین رابطه نشریه زمان تودی به نقل از سدات لاچینر، استاد دانشگاه 18مارس نوشته است که ترکیه باید سعی کند تا تنشهای موجود در خاورمیانه را آرام کند نه اینکه جانب بلوک فرقهگرایی را بگیرد که عربستان سعودی آن را رهبری میکند. وی میافزاید، مشارکت ترکیه در ائتلاف نظامی جدید با عربستان سعودی در منطقهیی که گرفتار خشونت فرقهیی و مذهبی است فقط میتواند در آینده نزدیک برای ترکیه فاجعه به همراه داشته باشد.
لاچینر که اخیرا به دلیل انتقادات بلند از سیاستهای دولت بازداشت شده است، میگوید که قطبیسازی براساس فرقهگرایی مذهبی بسیار خطرناک است و میتواند باعث آغاز جنگها و خونریزیها در منطقه شود.
روزنامه زمان تودی در این مقاله، ترکیه حاضر را کشوری میبیند که در بلوکی قرار گرفته است که توسط عربستان سعودی راهبری میشود نه قطر. این موضوع یعنی دنبالهروی ترکیه از عربستان با توجه به سابقه ترکیه و نیز اختلافاتش با عربستان سعودی، طبیعی به نظر نمیرسد زیرا عربستان سعودی کشوری نیست که بتواند یک بلوک نظامی را راهبری و هدایت کند.
براساس این گزارش، ترکیه که زمانی نقش میانجیگر صلح در منطقه پر نوسان خاورمیانه را بر عهده داشت حالا در رقابت عربستان سعودی با ایران، خودش را جزیی از ائتلاف نظامی 34کشور به رهبری عربستان میبیند که ائتلافی غیرسازنده است. هر چند اردوغان این موضوع که این ائتلاف، ائتلاف فرقهیی و سنی علیه شیعه است را رد کرده و گفته است: این ائتلاف ساختار فرقهیی ندارد اما واضح است که ائتلاف به رهبری عربستان سعودی، ائتلافی متشکل از کشورهای سنیمذهب برای مقابله با تهدید شیعه و ایران است زیرا عربستان سعودی از نفوذ ایران در لبنان، عراق و سوریه دلخور است.
این گزارش پیشبینی میکند، اعدام شیخ نمر میتواند دوره جدیدی را در زندگی منطقه و نیز مبارزه قدرت باز کند به ویژه میان ایران و عربستان سعودی. اما در این میان ترکیه باید خود را از رفتاری که این کشور را در جناح و بلوک عربستان سعودی قرار دهد، اجتناب و از ورود به جنگ شیعه و سنی پرهیز کند. اگر ترکیه خود را درگیر این منازعه کند به طور جدی رابطهاش با ایران که همسایهاش هم است را دچار اختلاف و تنش میکند.
المانتیور نیز در گزارشی با عنوان«آیا ترکیه و عربستان سعودی علیه ایران با هم کار میکنند» به این موضوع پرداخته که چرا اردوغان به سمت عربستان سعودی کشیده شده است. در یادداشت المانیتور آمده است که روی کار آمدن دولت شیعی در عراق و نیز تلاشهای نافرجام ترکیه برای ساقط کردن اسد و نیز سقوط اخوان در مصر باعث شده که این کشور با وجود اختلاف با عربستان سعودی بر سر مصر و دولت مرسی، عضویت در ائتلاف سعودی را بپذیرد تا بتواند به انزوای دیپلماتیک خویش
خاتمه دهد.
بر اساس این گزارش برای عربستان سعودی و ترکیه ناممکن بوده که بتوانند واشنگتن را متقاعد کنند که برکناری اسد را به نابودی داعش اولویت دهد. از موضوع«مناطق پرواز ممنوع» تنها اردوغان صحبت میکند و بس. داعش چنان تهدیدی برای جهان شده است که ترکیه حتی نمیتواند متحدان خود در ناتو را متقاعد کند که به نظرات او گوش فرا دهند چه رسد به شورای امنیت سازمان ملل متحد.
این تلاشهای بیفرجام، نشان میدهد که چرا عصبانیت اردوغان به ایران معطوف شده است. در واقع اردوغان، ایران و حمایتش از اسد را مسوول همه ناکامیهایش در تعقیب جاهطلبیهای منطقهییاش میداند. المانیتور مینویسد اما همه تقصیرها متوجه ایران نیست بلکه مشکل ترکیه و اردوغان، محاسبات اشتباهشان است.
حالا عربستان میخواهد از اشتباهات ترکیه به نفع خودش استفاده کند. عربستان میخواهد ترکیه را به ائتلاف خودش بکشاند اما ترکیه با توجه به روابط طولانی و بدون تنش با ایران با وجود رقابت منطقهیی باید به این موضوع توجه کند که نباید در مواضع ضد ایرانی عربستان کنارش بماند زیرا افزایش تنش فرقهیی هیچ سودی برای ترکیه ندارد.
درحالی که مشکلات ناشی از سیاست ترکیه در قبال سوریه به اندازه کافی دامن ترکیه را گرفته است، ترکیه باید بداند که نیازی به قطبیسازی بیشتر و مواجهه با همسایگانش ندارد.