گروه اقتصاد کلان
اقتصاد ایران در سه فصل نخست سال 1393 پس از 8 فصل متوالی انقباض توانست با نرخ‌های رشد اقتصادی 8/3، 8/3 و 7/3درصدی از رکود خارج شود ولی در فصل چهارم سال 1393 بار دیگر نرخ رشد اقتصادی کاهش یافت و به 6/0درصد رسید. کاهش قابل ملاحظه قیمت‌های جهانی نفت خام که از نیمه سال پیشین شروع شده است به همراه تداوم محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی تا زمان اجرایی شدن مفاد توافق هسته‌یی، عوامل توضیح‌دهنده کاهش رشد اقتصادی در فصل پایانی سال 1393 و کند شدن برخی فعالیت‌های اقتصادی در نیمه اول سال 1394 هستند. بانک‌مرکزی در تازه‌ترین شماره از نشریه روند؛ رفع کامل تحریم‌ها، گشایش در ظرفیت‌ها و منابع کشور و بهره‌برداری مناسب از آنها را دریچه‌یی به سوی بروز آثار مثبت بر اقتصاد و تقویت رشد اقتصادی دانسته و پیش‌بینی کرده است در فصول بعدی سال روند کاهشی تورم همچنان ادامه خواهد داشت. در این گزارش آمده است: با توجه به روند تحولات شاخص قیمت تولیدکننده، تغییرات نقطه به نقطه شاخص قیمت مصرف‌کننده و نیز ثبات نسبی حاکم بر بازار دارایی‌ها به ویژه بازار ارز، انتظار می‌رود روند کاهش نرخ تورم در فصول بعدی سال نیز ادامه داشته باشد. در حوزه
سیاست‌گذاری پولی، بانک مرکزی سعی کرد تا مولفه‌های سیاست‌گذاری پولی را متناسب با شرایط کلی شبکه بانکی کشور، نیازهای بخش واقعی و کاهش تورم با اتکا به روش‌های غیردستوری تنظیم کند.
وضعیت متغیرهای حوزه پولی و اعتباری
حجم نقدینگی در پایان شهریورماه سال 1394 به 5/8727 هزار میلیارد ریال رسید که در مقایسه با اسفندماه سال 1393 از رشدی برابر 5/11درصد برخوردار بود. رشد نقدینگی در 6 ماهه سال 1394 در مقایسه با رشد دوره مشابه سال 1393 (5/10درصد) یک واحد درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین نقدینگی در12ماهه منتهی به شهریور سال 1394، 5/23درصد رشد داشت که نسبت به رشد دوره مشابه سال پیش(5/39درصد)، 16واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. گفتنی است 2/14 واحد درصد از رشد 5/39درصدی نقدینگی در 12ماهه منتهی به شهریور سال 1393 به افزایش پوشش آماری (شمول 6 بانک و چهار موسسه) مربوط بوده و به معنی افزایش واقعی نقدینگی در اقتصاد تلقی نمی‌شود. مقایسه رشدهای همگن نقدینگی در12ماهه منتهی به شهریور 1394(5/23درصد) و دوره مشابه سال 1393(3/25درصد) نشان می‌دهد که رشد نقدینگی در 12ماهه منتهی به شهریور سال جاری نسبت به رشد دوره مشابه سال پیش برابر 8/1واحد درصد کاهش داشته است. پایه پولی در پایان شهریور سال 1394 با رشدی برابر 8/4درصد نسبت به پایان اسفند 1393(5/63هزار میلیارد ریال) به 0/1375هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به رشد دوره مشابه در سال 1393(6/2- درصد) برابر 4/7
واحد درصد افزایش نشان می‌دهد. خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی با 7/11درصد افزایش (1/185هزار میلیارد ریال) و سهمی فزاینده برابر 1/14واحد درصد در رشد پایه پولی، مهم‌ترین عامل فزاینده رشد پایه پولی در 6 ماهه نخست سال 1394 بوده است. بخش عمده‌یی از افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در دوره مورد بررسی به تاثیرات تغییر نرخ ارز مورد استفاده در ریالی کردن اقلام ارزی مربوط بوده است. در صورت حذف اثر ذخیره تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی، سهم خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در رشد پایه پولی به 3/4 واحد درصد خواهد رسید.
خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی با 9/221درصد افزایش نسبت به پایان سال 1393 و با سهمی فزاینده برابر 6/5 واحد درصد، عامل دیگر فزاینده در رشد پایه پولی در 6 ماهه نخست سال 1394 بوده است. شایان ذکر است، افزایش بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در دوره مورد بررسی عمدتا ناشی از برداشت دولت از حساب تنخواه‌گردان خزانه بوده که تا پایان سال تسویه خواهد شد. «خالص سایر اقلام بانک مرکزی» با سهمی کاهنده برابر 9/10واحد درصد، مهم‌ترین عامل کاهنده در رشد 8/4درصدی پایه پولی در پایان شهریور سال 1394 بوده است. افزون بر این، مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها با 1/6درصد کاهش نسبت به پایان سال 1393(52هزار میلیارد ریال) و با سهمی کاهنده برابر 4 واحد درصد عامل دیگر کاهنده رشد پایه پولی در6 ماهه نخست سال 1394 بوده است.
در پایان شهریور سال 1394 ضریب فازینده نقدینگی به 347/6 رسید. بدین‌ترتیب ضریب فزاینده نقدینگی نسبت به پایان سال 1393، 4/6درصد افزایش یافت که در مقایسه با رشد دوره مشابه سال 1393(4/13 درصد) 7 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد.
تحولات بخش خارجی اقتصاد
همچنین براساس برآورده‌های مقدماتی در6 ماهه نخست سال 1394 مازاد حساب جاری تراز پرداخت‌ها با کاهش 1/52درصدی نسبت به دوره مشابه سال پیش به 1/6 میلیارد دلار رسید. کاهش قابل توجه مازاد حساب جاری در دوره مورد بررسی نسبت به دوره مشابه سال پیشین بیشتر به دلیل افت قیمت جهانی نفت و در نتیجه کاهش ارزش صادرات نفتی بود. در مقابل حساب سرمایه و مالی در این دوره به میزان 6/1میلیارد دلار بدهکار شد که نسبت به رقم مشابه سال پیشین حدود 6/83درصد کاهش یافت. بخش اصلی این بدهکاری مربوط به مبادلات حساب مالی بود. در6 ماهه سال جاری در نتیجه دریافت‌ها و پرداخت‌های ارزی بین افراد و نهادهای اقتصادی مقیم ایران با دنیای خارج، ارزش ناخالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی به میزان 6/1میلیارد دلار نسبت به پایان سال 1393 افزایش یافت.
تحولات بودجه عمومی دولت
تصویر عملکرد بودجه عمومی دولت در 6 ماهه نخست سال 1394 حکایت از تحقق نیافتن بخشی از درآمدهای مالیاتی و کاهش سهم درآمدهای نفتی از تامین مالی دولت نسبت به مدت مشابه سال پیشین دارد. درآمدهای عمومی دولت در 6 ماهه نخست سال 1394 مبلغ 8/464هزار میلیارد ریال بود که نسبت به مدت مشابه سال پیش 14درصد افزایش و نسبت به رقم مصوب قانون بودجه 8/70درصد تحقق داشت. سهم درآمدهای مالیاتی و درآمدهای دیگر از کل درآمدهای عمومی دولت در 6 ماهه نخست سال 1394 به ترتیب 9/71 و 1/28درصد بود. همچنین در این دوره، منابع حاصل از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌یی به 1/281هزار میلیارد ریال رسید که در مقایسه با رقم مصوب دوره 7/97درصد تحقق داشت و در مقایسه با دوره مشابه سال پیش 2/22درصد کاهش داشت. تفکیک منابع بودجه عمومی دولت برحسب اقلام ناشی از نفت و غیر نفت نشان می‌دهد که در6 ماهه نخست سال1394 هم منابع ناشی از نفت از کل منابع بودجه عمومی حدود 32درصد بود که در مقایسه با رقم دوره مشابه سال پیشین(9/42درصد) به میزان 9/10 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. پرداخت‌های هزینه‌یی(جاری) در 6 ماهه نخست سال 1394 به 752هزار میلیار ریال رسید که در مقایسه با رقم مصوب
دوره 5/90درصد تحقق نشان داده و نسبت به مدت مشابه سال پیشین 5/9درصد افزایش نشان می‌دهد. پرداخت بابت تملک دارایی‌های سرمایه‌یی(پرداخت‌های عمرانی) با 7/22درصد کاهش نسبت به دوره مشابه سال پیش به 2/86 هزار میلیارد ریال رسید و در مقایسه با رقم مصوب دوره 7/35درصد تحقق داشت.
در 6 ماهه نخست سال 1394 با توجه به رقم عملکرد درآمدها و پرداخت‌های هزینه‌یی، تراز عملیاتی دولت با 5/322هزار میلیارد ریال کسری مواجه شد که نسبت به دوره مشابه سال پیش 1/10درصد افزایش داست. همچنین خالص واگذاری دارایی‌های سرمایه‌یی با 6/194هزارمیلیارد ریال مازاد روبه‌رو بود. در مجموع، تراز عملیاتی و سرمایه‌یی بودجه عمومی (کسری بودجه) دولت در 6 ماهه سال 1394 با 9/127هزار میلیار ریال کسری مواجه شد.
تحولات بازارهای دارایی
با وجود شرایط نامساعد متغیرهای بخش خارجی به ویژه کاهش قیمت نفت و نیز تقویت دلار در بازارهای جهانی، بازار ارز در 6 ماهه نخست سال 1394 از ثبات نسبی برخوردار بوده است به نحوی که در 6 ماهه نخست سال 1394 متوسط نرخ اسمی دلار در بازار آزاد حدود 33399 ریال بود که نسبت به دوره مشابه سال پیشین 9/4درصد رشد داشت. همچنین هر دلار امریکا در 6 ماهه نخست سال 1394 در بازار بین بانکی در مقابل 29090ریال در اختیار متقاضیان قرار گرفت که در مقایسه با عملکرد دوره مشابه سال 1393 حدود 3/12درصد افزایش نشان می‌دهد.
