گروه انرژی حمید مظفر
شنیدن شمارش معکوس برداشته‌شدن تحریم‌ها دیگر کار دشواری نیست و تا وارد شدن به دوران پساتحریم چند گام بیشتر باقی نمانده است. امروز در شرایطی به سر می‌بریم که صنایع مختلف ایران به‌ویژه صنعت نفت ایران مشغول سفت‌کردن کمربندهای خود برای اوج‌گیری دوباره هستند و برای تحقق این هدف نگاه ویژه‌یی به مشارکت با شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ خارجی دارند. اما این‌بار گویا مسوولان کشور از تجربیات گذشته خود در زمینه مشارکت با شرکای خود درس گرفته‌اند و بنا ندارند تا صرفا بازار مصرفی برای کالاهای شرکت‌های خارجی باشند؛ این‌بار سیاست بر این است که تمام سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های خارجی با مشارکت یک شرکت ایرانی به‌ویژه از بخش خصوصی و استفاده از توانمندی‌های داخلی صورت گیرد.
همزمان با معرفی قراردادهای جدید نفتی به این مساله اشاره مستقیم شد که تمام شرکت‌های بین‌المللی برای ورود به صنعت نفت ایران موظف‌اند با یکی از شرکت‌های داخلی قرارداد مشارکت منعقد کنند. هرچند در همایش معرفی قراردادهای جدید IPC و دیگر تریبون‌ها تعریف و تمجید بسیاری از توانایی‌های شرکت‌های داخلی ایران خصوصا در یک دهه گذشته شد اما درنهایت باید دید که عیار واقعی شرکت‌های داخلی برای مشارکت با طرف‌های خارجی خود چقدر است.
سومین نمایشگاه تخصصی تجهیزات ساخت داخل صنعت نفت از 28آذر تا اول دی‌ماه در محل دایمی نمایشگاه‌های بین‌المللی اهواز فرصت مناسبی برای سازندگان داخلی است تا در آستانه انعقاد قرارداد با طرف‌های خارجی، آخرین دستاوردها و توانایی‌های خود را به منصه‌ظهور بگذارند. در این زمینه رضا پدیدار، رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت در گفت‌وگو با «تعادل»، این نمایشگاه را مهم‌ترین نمایشگاه صنعت نفت بعد از نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی دانست. وی همچنین ادغام نمایشگاه‌های حفاری و تجهیزات صنعت نفت که از سال گذشته اتفاق افتاده است را نیز باعث افزایش راندمان این نمایشگاه دانست. پدیدار بااشاره به 6500پروژه نیمه‌تمام در صنعت نفت اظهار کرد: «پیشنهاد انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت این است که بخشی از این پروژه‌ها که قابل واگذاری به بخش خصوصی و شرکت‌های زیرمجموعه این انجمن هستند را برای تکمیل به دست شرکت‌های داخلی بسپارند. علت این امر این است که توانمندی شرکت‌های داخلی در سال‌های گذشته حدود دو برابر شده است.
در حال حاضر قریب به 70درصد تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت امکان تولید در داخل کشور را دارند». پدیدار با اشاره به قراردادهای جدید نفتی و تصمیم به واگذاری پروژه‌های عمدتا بالادستی به شرکت‌های خارجی افزود: «نکته مثبت این است که طی این قراردادها شرکت‌های خارجی ملزم به مشارکت با شرکت‌های داخلی هستند.
در این قراردادها کارفرما، شرکت ملی نفت است و طرف قرارداد شرکت خارجی است که باید با یک شرکت ایرانی وارد مشارکت شود. این مشارکت باید تعریف شود؛ یعنی طرف خارجی آورده‌یی همراه خود در این قرارداد می‌آورد. این آورده شامل پول و سرمایه، دانش فنی و تکنولوژی‌های تک است. آورده طرف ایرانی نیز نیروی انسانی و تجهیزاتی است که امکان ساخت آن را دارد. باتوجه به قانون حداکثرسازی استفاده از توان فنی و مهندسی نیز مقرر شد که سهم طرف ایرانی در این مشارکت 51درصد باشد که شرکت‌های خارجی با این مساله موافقت کردند».
رییس «استصنا» بااشاره به لزوم توجه به بحث مدیریت توسعه در طول فرایندهای صنعت نفت گفت: «بر این اساس طرف خارجی را موظف کرده‌ایم که تکنولوژی خود را به داخل ایران انتقال دهد و متخصصان ایرانی ابعاد مختلف آن را در داخل بومی خواهند کرد». اما آنچه در این بین حائز اهمیت است، نحوه برخورد و میزان حمایت دولت از شرکت‌های داخلی در این زمینه است. به نظر می‌رسد رییس انجمن سازندگان تجهیزات داخلی از حمایت دولت در این زمینه رضایت دارد. رضا پدیدار در این زمینه اظهار کرد: «دولت تا اینجا به این مساله توجه داشته است. بنده در تمام جلسات تدوین قراردادها حضور داشته و محل مشاوره بودم و از جزییات قراردادها باخبر هستم. به گونه‌یی که در نمایشگاه تجهیزات ساخت داخل اهواز نیز بنده پس از مدیرکل مناطق نفت‌خیز و مدیرکل شرکت ملی حفاری به‌عنوان سخنران سوم قرار است صحبت کنم. این مساله نشان از اهمیت دادن به سازندگان تجهیزات داخلی است».
در همین راستا پدیدار در مورد راه‌اندازی سامانه کالاهای ساخت داخل وزارت نفت نیز اظهار کرد: «در حال حاضر حدود هزار و 140شرکت ایرانی در این سازمان رجیستر شده‌اند که حدود 50درصد این شرکت‌ها عضو انجمن سازندگان تجهیزات داخلی صنعت نفت هستند. اینها شرکت‌هایی هستند که توانسته‌اند صلاحیت‌ها و ضوابط مدنظر شرکت ملی نفت را احراز کنند.
شرکت‌های دیگری نیز هستند که هنوز نتوانسته‌اند خود را با شرایط مورد نظر شرکت نفت وفق بدهند؛ شرایطی مانند داشتن استانداردهای جهانی مانند API، ASTM و دیگر استانداردهای بین‌المللی همچنین داشتن قرارداد با مجموعه شرکت‌های تابعه نفت و سابقه فروش کالا به آنها، میزان ارزبری، وضعیت خط تولید، وضعیت R&D و موارد دیگری که توسط شرکت ملی نفت مطرح شده است. البته در حال حاضر زمان ورود به سامانه فعلا به اتمام رسیده است و فعلا امکان ورود به این سامانه وجود ندارد، اما احتمالا شرکت ملی نفت مجددا فراخوانی برای ثبت‌نام دیگر شرکت‌هایی که در این فاصله بتوانند صلاحیت‌های لازم را به دست آورند اعلام خواهد کرد. با اجرایی شدن این سامانه هیچ‌کدام از کارفرماهای نفتی و شرکت‌های خارجی اجازه ندارند به غیر از این شرکت‌ها با شرکت دیگری وارد معامله شوند یا به‌عنوان طرف مشارکت برگزینند. درواقع این سامانه شامل لیست شرکت‌های مورد تایید وزارت نفت برای مشارکت خواهد بود». وی در مورد زمان اجرایی شدن این سامانه گفت: «از طرف مدیریت این سامانه به ما اعلام شده است که قرار است این سامانه در بهمن‌ماه راه‌اندازی شود. حتی انجمن سازندگان داخلی تجهیزات نفت این آمادگی را داشت تا در صورت عدم راه‌اندازی این سامانه، خود اقدام به انتشار شرکت‌های معتبر و مورد تایید برای مشارکت بکند اما قرار است تا بهمن ماه این سامانه به بهره‌برداری برسد».
