چند روز پیش، کلیات برنامه ششم توسعه منتشر شد. در این کلیات و درباره آموزش‌وپرورش دو بند 75 و 76 وجود دارند که در آنها چنین آمده: «اجرای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تاکید بر دوران تحصیلی کودکی و نوجوانی» و «افزایش سهم آموزش‌های مهارتی در نظام آموزشی کشور». در این برنامه همچنین به حذف معافیت مالیاتی یک سری بنگاه‌های اقتصادی اشاره شده که گویا قرار است درآمد حاصل از آنها به برقراری عدالت آموزشی و آموزش‌وپرورش رایگان اختصاص داده شود. اما از آنچه در این برنامه کلی آمده به روشنی نمی‌توان مشخص کرد که آموزش‌وپرورش تا چه اندازه در برنامه ششم توسعه دیده شده است و باید منتظر ماند تا با انتشار جزییات این برنامه بتوان به ارزیابی دقیق‌تری دست یافت. این نکته نیز درخور توجه است که چندی پیش، علی اصغر فانی، وزیر آموزش‌وپرورش گفت: «چشم امیدمان به برنامه ششم توسعه دوخته شده تا در بودجه آموزش‌وپرورش، دگرگونی چشمگیری پدید آید.»، اما برای بررسی وضعیت بودجه آموزش‌وپرورش می‌توان از برنامه فانی در جلسه رای اعتماد خود و در مجلس شورای اسلامی آغاز کرد که در بند 7 آن برنامه و در پیوند با اقتصاد و بودجه آموزش‌وپرورش چنین آورده بود:
«اقتصاد آموزش‌وپرورش، در سنوات اخیر به یک چالش اصلی فراروی مدیریت این نهاد مولد سرمایه انسانی و اجتماعی تبدیل شده است. مدیریت بهینه منابع و مصارف، افزایش بهره‌وری، استفاده حداکثری از مشارکت‌های مردمی و افزایش سهم آموزش‌وپرورش از تولید ناخالص داخلی (GDP)، در طراز کشورهای منطقه، نیازمند همراهی و مساعدت مراجع سیاست‌گذار فرادستی و شناسایی منابع مالی جدید و متنوع است.» نکته مهمی که ایشان در این بند به آن اشاره کرده‌اند این است که، سهم آموزش‌وپرورش ایران از تولید ناخالص داخلی حتی در سطح منطقه نیز نیست؛ چه رسد به سطح کشورهای توسعه‌یافته یا کشورهای پیشرو در آموزش‌وپرورش. این سخن نیاز به بررسی بیشتر و دقیق‌تری دارد. در سایت بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی ایران (GDP) در سال2013 پیرامون 370میلیارد دلار و سهم آموزش‌وپرورش از آن برابر 3.7 اعلام شده است. این نسبت نزدیک به 14میلیارد دلار می‌شود. اما بودجه آموزش‌وپرورش در یکی، دو سال گذشته رقمی حدود 20هزار میلیارد تومان یا 8-7میلیارد دلار بوده است که با 14میلیارد تفاوت 100درصدی دارد (تولید ناخالص داخلی ایران در سال2014 بیش از 413میلیارد دلار اعلام شده که سهم آموزش‌وپرورش
از آن مشخص نشده و آماری ثبت نشده است) . ولی اگر درصد واقعی سهم آموزش‌وپرورش از GDP در نظر گرفته شود- که نصف عددی است که در سایت بانک جهانی اعلام شده- ایران در این سال‌ها با شاخص هزینه‌های دولتی آموزشی در ردیف فقیرترین کشورهای جهان می‌نشیند؛ یعنی کشور ایران که با شاخص GDP یکی از 20کشور نخست جهان است با شاخص سهم آموزش‌وپرورش از GDP در مرتبه‌های صدم به بعد است!
اما این روزها که بحث بودجه 95 و موضوع‌های پیرامون آن، همچنین بحث برنامه ششم توسعه مطرح است، بد نیست با نگاه به بودجه سال گذشته آموزش‌وپرورش به برخی از پرسش‌هایی اشاره کنیم که در فضای مجازی و از سوی بخشی از کنشگران فرهنگی مطرح می‌شود و نیازمند پاسخگویی شفاف فرادستان آموزش‌وپرورش است. در سال گذشته در منابع آماری اعلام شده، از سوی مجلس و آموزش‌وپرورش، سهم حقوق و دستمزد فرهنگیان از بودجه آموزش‌وپرورش از پیرامون 86 تا 99درصد اعلام شد. این تفاوت 13درصدی حدود 5هزار میلیارد تومان است که گویا چندان توضیح دقیقی برای آن در دست نیست. همان‌گونه که گفته شد در میان فرهنگیان؛ به‌ویژه در فضای مجازی، پرسش‌هایی جدی مطرح شده درباره درستی یا نادرستی آمارهایی اینچنین که درباره بودجه آموزش‌وپرورش اعلام می‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی سال گذشته خود از بودجه آموزش‌وپرورش اعلام کرد که 86درصد از کل بودجه آموزش‌وپرورش مربوط به حقوق و مزایاست اما در در چند ماه گذشته چندین بار از زبان فرادستان آموزش‌وپرورش کشور شنیده شد که پیرامون 99درصد بودجه آموزش‌وپرورش اختصاص به حقوق و دستمزد فرهنگیان دارد. نکته مهم این است که اگر این 5هزار
میلیارد تومان اختلافی، کسری بودجه آموزش‌وپرورش باشد چیزی بیش از یک میلیارد دلار از سهم آموزش‌وپرورش ایران از GDP باید کاست که در این صورت، رتبه ایران بازهم سقوط بیشتری خواهد داشت.
در سایت بانک جهانی و در بخش آموزش‌وپرورش آمده است: «آموزش‌وپرورش یکی از نیرومندترین ابزار بازتولید فقر و نابرابری است. همچنین بنیادی است برای رشد اقتصادی پایدار.» درحالی‌که بیشتر در کشورهای توسعه‌یافته، بیش از 5درصد از تولید ناخالص داخلی به آموزش‌وپرورش اختصاص داده می‌شود؛ در ایران و به‌ویژه در سال‌های گذشته، این نسبت به حدود یک درصد رسیده که حتی در سطح منطقه و در سنجش با کشورهایی همچون ترکیه و عربستان که پیرامون 4درصد از GDP خود را به آموزش‌وپرورش اختصاص می‌دهند، عددی بسیار پایین است و به هیچ رو نمی‌تواند برای دستیابی به توسعه پایدار و عدالت آموزشی کارگر باشد. این روزها که در نیمه دوم سال به‌سر می‌بریم خوشبختانه حقوق و دستمزد فرهنگیان، افزایشی نسبی به خود دیده است. فرهنگیان امیدوارند این افزایش نسبی سرآغازی باشد برای یک دگرگونی چشمگیر نسبت به آموزش‌وپرورش و بودجه آن. هم‌اکنون بحث برنامه ششم توسعه و بودجه سال آینده نیز مطرح است. در شبکه‌های مجازی فرهنگیان، بحث بودجه آموزش‌وپرورش و بررسی کم‌وکاستی های آن یکی از موضوع‌های مهم و محوری است. از فرادستان آموزش‌وپرورش هم انتظار می‌رود که در این زمینه همراه و همگام با فرهنگیان گام بردارند و اطلاع‌رسانی‌های بایسته را انجام دهند.
