محمدصالحی|
نفت همواره در بودجه کشور از جایگاه خاصی برخوردار بوده است. نقش نفت چه در دولت‌های قبل از انقلاب و چه در دولت‌های بعد از انقلاب، همواره بارز بوده است. هیچ دولتی را نمی‌توان بعد از انقلاب پیدا کرد که نسبت به این درآمد بی‌تفاوت باشد.
نقش نفت در دولت‌های بعد از جنگ در بودجه سنواتی که توسط این دولت‌ها ارائه شده است، پررنگ‌تر است. در میان دولت‌های بعد از جنگ دولت هاشمی‌رفسنجانی، کمترین سهم درآمدهای نفتی را داشته است. در مقابل دولت هاشمی‌رفسنجانی، دولت محمود احمدی‌نژاد در میان دولت‌های بعد از جنگ و حتی در میان دولت‌هایی که در خلال جنگ سکان هدایت کشور را برعهده داشته‌اند، بیشترین درآمدهای نفتی را به خود اختصاص داده است.
دولت هاشمی‌رفسنجانی، میانگین فروش نفت بشکه‌ای 17دلار
هاشمی‌رفسنجانی از سال 68 تا 76 سکان هدایت کشور را برعهده داشت. اگر نگاهی به سهم درآمدهای نفتی در این دوره 8ساله بیندازیم و آن را با سایر دولت‌ها مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که دولت هاشمی‌رفسنجانی به نسبت بقیه دولت‌ها از درآمد نفتی کمتری برخوردار بوده است. نفت طی دوران دولت‌های پنجم و ششم، بین قیمت 15 تا 21دلار در نوسان بوده است. بیشترین قیمت نفت مربوط به سال1369 است که قیمت هر بشکه نفت 21دلار بوده و پایین‌ترین قیمت نفت در این دوران به سال1373 مربوط می‌شود که قیمت نفت در هر بشکه تنها 15دلار بوده است. دولت هاشمی‌رفسنجانی به‌طور میانگین کشور را با نفت بشکه‌یی 17دلار اداره کرده است. طی دوران ریاست‌جمهوری هاشمی که به دوران سازندگی معروف است، مجموعا طی 8سال دولت 123میلیارد و 60میلیون دلار نفت فروخته است.
وضعیت تولید و صادرات نفت در این دوران به این صورت بود، بطور متوسط طی این دوره 2256هزار بشکه در روز نفت صادر شده است. بیشترین میزان، صادرات نفت در سال1370 بوده است، در این سال روزانه 2460هزار بشکه نفت صادر می‌شده است. کمترین میزان صادرات نیز در سال1368 بود که صادرات نفت ایران روزانه برابر با 1823هزار بشکه بود.
دولت محمد خاتمی، میانگین فروش نفت بشکه‌ای 23دلار
بعد از اکبر هاشمی‌رفسنجانی، سیدمحمد خاتمی توانست به مدت 8سال زمام کشور را در اختیار داشته باشد. خاتمی از سال76 تا 84 بر مسند ریاست‌جمهوری تکیه زد. دولت خاتمی به نسبت دولت هاشمی سهم بیشتری از درآمدهای نفتی داشت. در 8ساله دولت خاتمی که به دولت اصلاحات معروف بود، در مجموع دولت توانست از فروش نفت 206میلیارد و 27میلیون دلار درآمد کسب کند.
میانگین قیمت هر بشکه نفت در این دوره حدود 23دلار بود. در دولت اصلاحات، کمترین قیمت نفت به سال1377، مربوط می‌شود. در این سال قیمت هر بشکه نفت ایران در بازار جهانی تنها 11.97دلار بود.
این رقم بی‌سابقه بود. در مقابل دولت اصلاحات در سال پایانی نفت را بشکه 34.6دلار در بازار فروخت که این رقم بیشترین قیمت نفت در دوران 8ساله خاتمی بود.
طی این دوره ایران بطور میانگین روزانه 2280هزار بشکه نفت صادر کرده است. بیشترین میزان صادرات نفت ایران در دوران خاتمی مربوط به سال1383 برابر با 2548هزار بشکه در روز و کمترین آن مربوط به سال 1381 برابر با 2021هزار بشکه در روز است.
دولت محمود احمدی‌نژاد، تجربه فروش نفت بشکه‌ای 110دلار
محمود احمدی‌نژاد برخلاف پیش‌بینی‌ها جای خاتمی را گرفت. دولت احمدی‌نژاد در تمام زمینه‌ها غیر قابل پیش‌بینی بود. محمود احمدی‌نژاد هیچ‌گاه تصور نمی‌کرد که دولتی که از خاتمی تحویل می‌گیرد، بیشترین سهم را از درآمدهای نفتی به خود اختصاص دهد. دولت‌های نهم و دهم توانستند بیشترین سهم را از درآمدهای نفتی از آغاز پیروزی انقلاب تاکنون به خود اختصاص دهد. اتفاقی که شاید در تاریخ به نام دولت محمود احمدی‌نژاد ثبت شود. دولت احمدی‌نژاد، که دولتش به نام دولت عدالت معروف بود. در 8سالی که زمام امور کشور دراختیار احمدی‌نژاد بود، در مجموع نزدیک به 578میلیارد و 34میلیون دلار درآمد نفتی برای کشور حاصل شد. رقمی که بیش از مجموع درآمدهای نفتی دو دولت سازندگی و اصلاحات بود. در دولت احمدی‌نژاد بیشترین درآمد نفتی مربوط به سال1390 بود. دولت احمدی‌نژاد در این سال 113میلیارد دلار درآمد کسب کرد. این نتها در بین سال‌های دولت نهم و دهم بی‌سایقه است، بلکه در بین سایر دولت‌ها هم بی‌نظیر است. نکته‌یی که باید به آن اشاره کنم این است که از سال1387 به بعد دولت احمدی‌نژاد هیچ‌گاه آمار دقیقی از میزان درآمدهای نفتی ارائه نداد. بیشترین قیمت هر بشکه نفت
در دولت احمدی‌نژاد به سال90 مربوط می‌شود که هر بشکه نفت 110دلار به فروش می‌رفت. پایین‌ترین قیمت هر بشکه نفت در سال84، یعنی نخستین سال دولت احمدی‌نژاد رقم خورد. هر بشکه نفت در این سال تنها 50.6دلار قیمت داشت.
دولت روحانی، حل مسائل صنعت نفت
دولت روحانی از مردادماه 92 رسما کار خود را آغاز کرد، همچنان بعد از گذشت سه سال هنوز در بحران تولید نفت دست و پا می‌زند، در صورتی که درآمدهای نفتی سال94 بین 16 تا 24میلیارد دلار برآورد می‌شود دولت یازدهم با کمبود منابع جدی رو بروست. هزینه‌های دولت در سال‌های رونق بازار به شکلی صعودی بالا رفته و این برای دولتی که طی سه سال نخست فعالیتش به‌طور متوسط سالی 40میلیارد دلار درآمد حاصل از صادرات نفت خام داشته بحران زا شده است، دولت قبل با متوسط 70میلیارد دلار در آمد سالانه ساختاری بدهکار را برای دولت روحانی به ارث گذاشته و این ارثیه هر روز ابعاد تازه‌یی از مشکلات خود را به نمایش می‌گذارد و به طور حتم یکی از تبعات این وضعیت افزایش وابستگی جدی دولت به اندک درآمدهای نفتی است، موضوعی که در حال حاضر به مناقشه‌یی بین موافقان و منتقدان دولت تبدیل شده و به نظر می‌رسد در آشفتگی ناشی از کمبود منابع و فشار بدهی‌ها دولت یازدهم تنها با تکیه بر سیاست‌های گذرا روز خود را به شب می‌رساند.
