سایت خبری - تحلیلی ساعت 24
بازی با عدد و رقم در قالب آمار و اطلاعات در همه جامعه‌ها و در هر دوره‌یی از زمان کاربرد داشته است. رهبران احزاب و گروه‌های سیاسی می‌توانند با نادیده گرفتن بخشی از آمار متمرکز شدن روی بخش دلخواه آمار رسمی ارایه شده از سوی دولت مستقر، انتقادهای خود را مستند کنند. روسای دولت‌ها و اعضای ارشد هر کابینه نیز در برابر منتقدان و برای اینکه به مردم دلخوشی دهند، بخشی از آمارها را نمی‌خوانند و بخش مورد علاقه خود را ارایه می‌کنند. محمود احمدی‌نژاد به عنوان رییس دولت دهم در این بازی مهارت کسب کرده بود و از دادن آمار واقعی اجتناب می‌کرد و به جای تاباندن نور به آمارها، اعداد و ارقام را به تاریکی هدایت کرد. ابوالفضل خاوری‌نژاد سرپرست دفتر آمار و پایش اقتصادی موسسه عالی آموزش مدیریت و برنامه‌ریزی وابسته به نهاد ریاست‌جمهوری در پژوهشی با عنوان «پیش‌نویس نقشه راه آماری کشور» که آن را به بیست و چهارمین همایش سیاست‌های پولی و ارزی ارایه کرده است، می‌نویسد: «در سال‌های اجرای قانون برنامه‌های دوم و سوم توسعه (۱۳۷۴ تا ۱۳۸۳) باوجود استمرار وضعیت آشوب آماری، اما تولید و توزیع آمارهای اقتصادی جهش قابل‌ملاحظه‌یی داشت. پس از آن بود که
کشور با پسرفت قابل توجهی در تولید و انتشار آمار مواجه بودیم. حاصل این پسرفت رسیدن به شرایطی بود که می‌توان از آن به‌عنوان دوره تاریک آماری یاد کرد.» وی در این پژوهش به این نتیجه رسیده است: «ایران دارای دو نظام آماری مستقل و موازی است که کمترین سطح همکاری و حتی گفت‌وگو و مفاهمه میان آنها وجود دارد و می‌توان گفت ویژگی مهم نظام آماری ایران دوگانگی در ساختار، فرآیندها و نتیجه‌هاست.» در پژوهش انجام شده توسط خاوری‌نژاد تاکید شده است: «در حال حاضر نظام آماری دوگانه کشور سعی دارد شرایط را به حالت عادی برگرداند. با وجود این، گذر از دوره تاریک آماری به معنای خروج از وضعیت آشوب آماری نیست.»
جمع‌بندی بخش وضعیت آمارهای کشور
بین نتایج آمار تولید شده توسط دو مرکز آماری کشور، اختلاف بسیار زیادی به چشم می‌خورد که اگرچه این وضع خود نتیجه آشوب آماری است که تشدیدکننده آن نیز هست.
غالب حساب‌ها و آمارهای کلان فاقد ویژگی‌های استاندارد و کیفی لازم و فاقد ویژگی یکپارچگی هستند.
سطح اطمینان و اعتماد عمومی نسبت به آمارهای تولیدشده ناچیز است و تقریبا ارتباطی بین تولیدکنندگان و کاربران آمار وجود ندارد.
مشکلات موجود در قوانین آماری موجود کشور پیچیدگی‌های نظام آماری را بیشتر می‌کند و در قوانین آماری موجود کشور، ذکری از بانک مرکزی نیست که به معنای آن است که این سازمان از نظر آماری معادل سایر دستگاه‌های اجرایی (نظیر وزارت صنعت یا وزارت بهداشت) فرض می‌شود.
در واقعیت، اهمیت و نقش آماری بانک مرکزی، به‌ویژه در حوزه آمارهای اقتصادی، از مرکز آمار بسیار فراتر می‌رود، به نحوی که مرجع اصلی آمارهای اقتصادی کشور محسوب می‌شود.
به رسمیت شناخته نشدن جایگاه آماری بانک مرکزی در قوانین، امکان هر گونه سیاست‌گذاری، هدایت و نظارت کلان را از بخش مهمی از محصولات آماری کشور سلب می‌کند.
نظام آماری کشور دوگانه و شامل دو نظام آماری مستقل و متمایز از یکدیگر است. در مرکز یکی از این دو نظام مرکز آمار و در نظام دیگر، بانک مرکزی قرار دارد. حاصل این نظام دوگانه وضعیت آشوب آماری است.
نقشه راه آمار کشور
پژوهشگر موسسه عالی آموزش مدیریت و برنامه‌ریزی در بخش پایانی این پژوهش «طرحی برای نقشه راه آماری کشور» ارایه می‌کند که جزییات آن را در زیر می‌خوانید:
- در نقشه راه آماری باید مهندسی مجدد برای نظام آماری تهیه شود که در آن به مسایل سازوارگی و همنوایی از طریق به حداقل رساندن تضاد علاقه‌های سازمانی و حذف رقابت‌های فزاینده از فضای آماری به نظام آماری کشور بازگردد، حداکثر کارآیی هدف باشد و سری‌های زمانی را مخدوش نکند.
