گروه انرژی حمید مظفر
اگر سری به ساختمان مجلل و شیک وزارت نیرو در بزرگراه نیایش بزنید نخستین چیزی که به ذهن متبادر میشود این است که با وزارتخانهیی ثروتمند و پردرآمد مواجه هستید. اما کمی کندوکاو در وضعیت مالی کافی است که متوجه شوید در ورای این ساختمان پر زرق و برق انبوهی از مشکلات و بدهیها انباشت شده است و هنگامی که پای صحبت مسوولان این وزارتخانه نیز بنشینید این مساله برای شما بسیار شفافتر میشود. 22تیرماه سال جاری، آرش کردی مدیرعامل شرکت توانیر در میان صحبتهای خود پرده از مسالهیی برداشت که تاکنون چندان به آن پرداخته نشده بود. در میان تمام مشکلات مالی وزارت نیرو، این وزارتخانه از ادارهها و بخشهای مختلفی از دولت طلب مالی دارد. در آن نشست خبری پیگیری «تعادل» برای شفافسازی در مورد این بدهیها تنها به این کلام ختم شد که این ارقام «سنگین و کلان» هستند. اما نشست خبری هوشنگ فلاحتیان معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی فرصتی دیگر برای بازکردن گرهیی دیگر از این کلاف سردرگم بود. مطرح کردن عبارت «بدهی مشترکان به وزارت نیرو» ازسوی «تعادل» کافی بود تا سفره دل معاون برقی حمید چیتچیان از عدم پرداخت این مطالبات باز شود. هوشنگ فلاحتیان در پاسخ به «تعادل» در مورد میزان بدهیهای شرکتها و ارگانهای دولتی به وزارت نیرو و برنامههای این وزارتخانه برای دریافت هزینههای برق مصرفی مشترکان بدهکار گفت: «وضعیت بدهی مشترکان در حال حاضر قابل قبول نیست و متاسفانه تعداد قابلتوجهی از مشترکان ما در بخشهای مختلف اداری، صنعتی و خانگی اهتمام لازم را در پرداخت بهای برق مصرفی خود ندارند و این موضوع سبب ایجاد مشکلات فراوانی در کشور شده است. خدمات برقرسانی منوط به این است که منابع مالی مورد نیاز جهت اداره این صنعت عظیم تامین شود. اگر مصرفکننده برق به موقع بهای برق مصرفی خود را پرداخت نکند قطعا ما با مشکلات زیادی روبهرو خواهیم شد. اخیرا در شرکت توانیر و شرکتهای توزیع نیروی برق منطقه برنامهریزی شده است که با استفاده از ظرفیتهای قانونی نسبت به وصول مطالبات برق اقدام کنیم.» فلاحتیان در ادامه گفت: «تقاضای من بر این است که تمام مصرفکنندگان اعم از دولتی، صنعتی، کشاورزی، تجاری و خانگی در موعد مقرر به پرداخت قبوض مصرفی خود بپردازند.» وی حجم مطالبات صنعت برق کشور از مشترکان را تاسفبار خواند و افزود: «در حال حاضر مطالبات ما از مشترکان حدود 5000میلیارد تومان است و این در شرایطی است که صنعت برق نیاز مبرمی به سرمایهگذاری برای توسعه زیرساختهای صنعت برق کشور دارد.» همچنین معاون وزیر نیرو سهم بخش دولتی از بدهی به صنعت برق را کمتر از 10درصد دانست، با این حساب میتوان برآورد که این بدهیها اکنون حدود 500میلیارد تومان است. البته چنین حجمی تا اندازهیی با اظهارنظر آرش کردی که ارقام بدهی بخش اداری را «سنگین و کلان» و بالاتر از بخش «صنعتی» خوانده بود در تناقض است اما به واسطه عدم شفافیت در یافتن ارقام واقعی بدهی، تنها راه اکتفا کردن به همین آمار فعلی است. نکته قابلتوجه اینجاست که در حالی مسوولان وزارت نیرو نسبت به شفافسازی این بدهیها رغبت چندانی نشان نمیدهند واقعیت امر این است که تمام مشترکان بدهکار بهویژه قسمت دولتی به نوعی مردم را از حق توسعه شبکه برق محروم میکنند. پیچیدگی اوضاع مالی وزارت نیرو را با 3آمار مختلف میتوان نشان داد. طبق اظهارات هوشنگ فلاحتیان وزارت نیرو اکنون 28هزار میلیارد تومان به بخش خصوصی و پیمانکاران بدهکار است، ازسوی دیگر خود این وزارتخانه 5هزار میلیارد تومان طلب از مشترکان خود داشته و درنهایت نیز با 7هزار و 500میلیارد تومان کسری بودجه دستوپنجه نرم میکند.
روز گذشته، طبقه سیزدهم ساختمان وزارت نیرو میزبان نشست خبری هوشنگ فلاحتیان معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی بود تا پس از گذر از دوران پرفشار این معاونت در دوران تابستان و اوج مصرف برق گزارشی از عملکرد و وضعیت صنعت برق کشور ارائه دهد. هرچند آغاز صحبتهای فلاحتیان با اخبار مثبت و موفقیت در پوشش پیک بار مصرف برق باوجود افزایش آن نسبت به سال گذشته و نیز اخباری مبنی بر استقبال بسیار خوب شرکتهای داخلی و خارجی از نمایشگاه برق امسال همراه بود اما هر چه از زمان نشست میگذشت به تدریج صحبتهای معاون وزیر پرده از اوضاع نابسامان این وزارتخانه بر میداشت. فلاحتیان در ابتدای صحبتهای خود به این موضوع اشاره کرد که پیک بار مصرف برق کشور در تابستان امسال 50هزار و 177مگاوات بود که این رقم نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. طبق اظهارات معاون وزیر نیرو در تابستان93 پیک بار کشور 46هزار و 600مگاوات بود. این بدان معنی است که پیک بار کشور نسبت به سال گذشته بیش از 3هزار مگاوات افزایش یافته است. وی علت این افزایش را وجود یک میلیون و چهارصد هزار اشتراک جدید در فاصله تابستان امسال تا سال گذشته دانست و اعلام کرد که با وجود افزایش
مصرف، وزارت نیرو توانست با وجود شدت و پایداری قابل توجه گرما برق سراسر کشور را به نحو مطلوبی تامین کند.
200 شرکت خارجی در نمایشگاه امسال
پانزدهمین نمایشگاه برق ایران موضوع بعدیای بود که مورد اشاره فلاحتیان قرار گرفت. وی اعلام کرد که نمایشگاه امسال با حضور 541شرکت، متشکل از 200شرکت خارجی و 341شرکت داخلی برگزار خواهد شد. فلاحتیان اعلام کرد که امسال تعداد شرکتهای خارجی حاضر در نمایشگاه حدود دوبرابر شده است و در سال گذشته 110شرکت خارجی در نمایشگاه حضور داشتند. وی این نمایشگاه را فرصت بسیار مناسبی برای همکاری و تعامل شرکتهای داخلی و خارجی دانست که در آینده به پیشرفت و رشد کیفیت و توسعه صنعت برق ایران کمک خواهد کرد. وی اعلام کرد که تاکید وزارت نیرو بر انتقال تکنولوژی در دوران پساتحریم است. هوشنگ فلاحتیان از کرهجنوبی، ترکیه، چین، آلمان، اسپانیا، هنگکنگ، ایالاتمتحدهامریکا، اسلوونی، هند، سوئد، جمهوری چک، ژاپن، اوکراین، سوییس، کانادا، بلژیک، تایوان، امارات، هلند و فنلاند بهعنوان کشورهای حاضر در نمایشگاه برق امسال ایران نام برد.
معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی در ادامه صحبتهای خود به تشریح فعالیتهای صنعت برق در سال جاری و اتفاقهایی که در ماههای آینده در صنعت برق ایران رخ خواهد داد، پرداخت. فلاحتیان اعلام کرد که از اوایل سال94 تاکنون، حدود 592مگاوات نیروگاه جدید وارد شبکه سراسری برق کشور شد. این نیروگاهها شامل 3واحد 160مگاواتی نیروگاه برقآبی سیمره، حدود 87مگاوات مولدهای مقیاس کوچک از نوع DG و CHP و 25مگاوات نیز از طریق نیروگاههای گازی میشود. وی ابراز امیدواری کرد که تا ابتدای تابستان95 حدود 1250مگاوات نیروگاه جدید ازجمله نیروگاه ماهشهر، نیروگاه سیکل ترکیبی بهبهان، نیروگاه صدوق (یزد 2)، بخش بخار نیروگاه چادرملو (سرو) یزد و بالغ بر 115مگاوات نیروگاههای DG و مقیاس کوچک نیز آماده بهرهبرداری شود. با ورود این نیروگاهها مجموع نیروگاههای جدیدی که از اوایل سال94 تا اوایل سال95 وارد شبکه سراسری برق کشور میشوند به 1800مگاوات میرسد.
همچنین فلاحتیان اعلام کرد که در سال جدید تاکنون حدود 650هزار اشتراک جدید به ناوگان مشترکان صنعت برق کشور اضافه شده است و تعداد مشترکان برق کشور به 32میلیون و 300هزار مشترک جدید رسیده است. ضمن اینکه در سال جاری 100روستای جدید برقدار شده است.
معاون وزیر نیرو در ادامه صحبتهای خود اشارهیی به ایجاد تغییرات در سوخت نیروگاههای کشور کرد و اعلام کرد که در سال جاری نسبت به سال گذشته 19درصد گاز بیشتری در اختیار نیروگاههای کشور قرار گرفته است و در مقابل مصرف گازوییل به میزان 51درصد و مصرف مازوت به میزان 30درصد کاهش داشته است. این بدین معنی است که هماکنون بخش اعظمی از برق کشور از طریق سوخت گاز که پاکتر از سوختهای مایع نیروگاههاست تولید میشود. در مجموع در سال جاری بالغ بر 3200مگاوات آمپر به ظرفیت ایستگاههای برق و خطوط انتقال برق در ولتاژهای فوق توزیع و انتقال افزوده شده است.
مژده خبری خوب برای فعالان صنعت برق
فلاحتیان در ادامه صحبتهای خود وعده داد که در روزهای آینده خبر بسیار مهمی برای فعالان صنعت برق کشور دارد. وی گفت که این خبر در مورد ایجاد فضای مناسب جهت انعقاد قراردادهای دوجانبه بین تولیدکنندگان برق خصوصی و مشترکین صنعتی در ولتاژ فوق توزیع و انتقال است. این موضوع قطعا منجر به بهبود فضای کسب و کار در صنعت برق خواهد شد و بدینترتیب دولت صرفا به وظایف حاکمیتی خود بپردازد و تصدی تولید و توزیع برق را به مردم واگذار کند.
فلاحتیان در آخرین نکته صحبتهای خود قبل از پاسخگویی به سوال خبرنگاران به سراغ بحث نیروگاههای تجدیدپذیر رفت. وی اعلام کرد که استقبال کمنظیری در ماههای اخیر از طرف شرکتهای داخلی و خارجی جهت سرمایهگذاری در نیروگاههای سیکل ترکیبی با راندمان حدود 60درصد و نیز نیروگاههای خورشیدی و بادی انجام شده است. وی اعلام کرد که برخی از این مذاکرات به ثمر نشسته است و به زودی قراردادهایی در این زمینه منعقد خواهد شد و مذاکرات دیگر نیز در این زمینه ادامه دارد. فلاحتیان ابراز امیدواری کرد که میزان استفاده از سرمایه خارجی در دوران پساتحریم و پس از اجرایی شدن توافق میان ایران و 1+5 افزایش یابد.
در ادامه نشسست، هوشنگ فلاحتیان در پاسخ به سوالی در مورد تلفات صنعت برق گفت: «در طول 5/1 سال گذشته تمرکز زیادی روی مساله کاهش تلفات داشتهایم و هماینک موفق شدهایم که سطح تلفات را از 15درصد به کمتر از 11درصد در حال حاضر برسانیم. در سالهای گذشته کاهش 4درصدی تلفات حدود 10سال طول میکشید اما وزارت نیرو موفق شد که این مساله را در کمتر از 2سال به سرانجام برساند. البته هدفگذاری آینده وزارتخانه براین است که تا اوایل سال بعد در مرز 10درصد قرار بدهیم. در حوزه نیروگاهها نیز اکثر قراردادهای مرتبط با تبدیل نیروگاههای گازی به سیکل ترکیبی با سرمایهگذاران مبادله شده است و ما برنامهریزیهای لازم را نیز به گونهیی انجام دادهایم که در سه سال آینده شاهد این باشیم که اکثر نیروگاههای گازی کشور که در حال حاضر راندمان 32درصدی دارند به راندمان بالای 45درصد افزایش پیدا کند». فلاحتیان در تبیین ریالی این هزینهها گفت: «در حال حاضر 230میلیارد کیلووات ساعت برق وارد کشور میشود که برای تولید آن به 67میلیارد مترمکعب گاز نیاز دارد. اگر فرض کنیم 3درصد کاهش تلفات به معنای افزایش تولید برق به میزان 6.9میلیارد کیلووات ساعت خواهد
بود.»
فلاحتیان در مورد قرارداد جدیدی که با یک شرکتی خارجی برای تولید 3520مگاوات نیروگاه سیکل ترکیبی منعقد شده است توضیح داد: «احداث 4 نیروگاه سیکل ترکیبی با حداقل راندمان 58درصد به صورت تامین 100درصد منابع ارزی و ریالی مورد نیاز توسط بخش خارجی و بدون هیچ تحمیل هزینهیی بر صنعت برق داخلی به تایید شورای اقتصاد رسیده است. این سرمایهگذاریها در چهار سایت نیروگاهی تبریز، بناب، میانه و زاهدان و با ظرفیت 3520مگاوات صورت خواهد گرفت. همچنین این سرمایهگذار تمایل خود را برای احداث 2031 مگاوات ظرفیت نیروگاههای بادی اعلام کرده است که عملیات آن در حال انجام است.» فلاحتیان از بردن نام و کشور شرکت سرمایهگذار خودداری کرده است و اعلام آن را به دوران پس از برداشته شدن تحریم موکول کرد.
نیاز 50 میلیارد دلاری برق به سرمایه ارزی
معاون برق و انرژی وزیر نیرو در مورد میزان انتظاری سرمایهگذاری شرکتکنندگان خارجی در نمایشگاه بینالمللی صنعت برق امسال گفت: «وزارت نیرو مکلف است که تا سال 1404 معادل 50هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی جدید احداث کند. هماینک ظرفیت نیروگاههای کشور 74هزار مگاوات است و با توجه به رشد مصرف برق و بهبود فضای تولید و کسب و کار در دوران پس از تحریم، این ظرفیت باید به 125هزار مگاوات برسد. این مساله به بیش از 50میلیارد دلار سرمایهگذاری نیاز دارد. این منابع یا از صندوق توسعه ملی و آورده سرمایهگذاران داخلی یا از طریق سرمایهگذاران خارجی تامین میشود. آنچه در ماههای گذشته و در شرایط جدید سیاسی مشاهده شده است، مراجعات برندها و شرکتهای معتبر خارجی به صورت مکرر برای اجرای طرحها و نیز فاینانس طرحها بوده است.»
هوشنگ فلاحتیان در پاسخ به سوالی در مورد برنامههای وزارت نیرو در مورد جلوگیری از قطعی برق در سالهای آینده گفت: «ما در سالهای 95 و 96 کار سختی در پیش داریم و باید به مدیریت طرف تقاضا بپردازیم. البته برق کشور در حدود 2 ماه از سال افزایش شدید مصرف دارد و در 9 الی 10ماه دیگر ظرفیت موجود کشور پاسخگوی مصرف خواهد بود اما برای آن 2تا3 ماه به سرمایهگذاری سنگینی نیاز است. وزارت نیرو موفق شد که در تابستان 94 بدون اینکه خاموشی رخ دهد 2000مگاوات از پیک بار مصرفی را کاهش داد و به دنبال این هستیم که در سالهای آینده نیز با مدیریت بار و مدیریت تقاضا 2000مگاوات دیگر کاهش پیک بار مصرفی داشته باشیم.» فلاحتیان در ادامه صحبتهای خود به قیمت ارزان برق در ایران و مشکلات ناشی از آن اشاره کرد. وی اعلام کرد که قیمت تمام شده برق بدون احتساب هزینه سوخت و فقط با احتساب هزینه تبدیل، انتقال و توزیع 95تومان به ازای هر کیلو وات است. نرخی که از مردم دریافت میشود 65تومان به ازای هر کیلو وات ساعت است که 10تومان آن نیز به سازمان هدفمندی یارانهها میرسد و عملا 50تومان به وزارت نیرو میرسد. بنابراین وزارت نیرو به ازای هر کیلو وات ساعت فروش
برق، 40تومان متضرر میشود و از این طریق هیچ درآمدی متوجه وزارت نیرو نیست. همچنین بسیاری از زیرساختهای صنعت برق باید از دریافت هزینههای انشعاب تامین شود. این درحالی است که قیمت انشعابی که از مشتری دریافت میشود یکسوم قیمت تمام شده است.
پیشبینی میشود میزان کل فروش برق کشور در سال جاری حدود 230میلیارد کیلووات ساعت باشد که درآمد حاصل از فروش برق با احتساب نرخ 45تومانی دریافتی از مشتریان و احتساب درآمد صادرات برق، حدود 13هزارمیلیارد تومان است. با این رقم وزارت نیرو حدود 4000میلیارد تومان در هزینههای جاری و 3500میلیارد تومان در حوزه سرمایهگذاری با کسری مواجه خواهد بود.
فلاحتیان ایران را صاحب ارزانترین برق در بین کشورهای جهان دانست و اعلام کرد که نرخ برق در کشورهای منطقه و دیگر کشورهای در حال توسعه حدود 10سنت و در کشورهای پیشرفته 15 تا 20 سنت است. فلاحتیان در مورد بدهیهای وزارت نیرو به بانکها و ارگانهای مختلف نیز توضیح داد: «متاسفانه در دولت گذشته برخی نیروگاهها به خودیخود و نه به عنوان یک شرکت به عنوان رد دیون دولت به بانکها واگذار شده است در نتیجه بدهیهای اوراق مشارکت و وامهایی که برای دوره احداث این نیروگاه بوده است باقی مانده است اما خود نیروگاه واگذار نشده است. البته دولت فعلی پذیرفته است که دیون مرتبط با این نیروگاهها را بپذیرد و آنها را پرداخت کند و امید میرود کلیه بدهیهای دولت در مورد نیروگاههای واگذار شده در دولت قبل که بیش از 7000میلیارد تومان است تا دو ماه آینده پرداخت شود. همچنین وزارت نیرو به تولیدکنندگان بخش خصوصی نیز بدهکار است که برای پرداخت آن مبالغی را تحت عنوان اسناد خزانه اصلاحی در دولت تعریف کردهایم و از طریق آن بخشی از این دیون نیز پرداخت خواهد شد. قسمت دیگری از بدهیها نیز مربوط به پیمانکاران است. در مجموع حدود 28هزارمیلیارد تومان
وزارت نیرو به بخشهای مختلف بدهکار است.»
فلاحتیان در پایان صحبتهای خود به موضوع صادرات برق اشاره و اعلام کرد که امسال صادرات برق ایران نسبت به سال گذشته تا همین موقع کاهش داشته است اما از این به بعد پیشبینی میشود که صادرات برق به میزان مشابه سال گذشته برسد.