گروه اقتصاد کلان مهشید خیزان
دولتی‌ها از مواضع خوش‌بینانه قبلی خود مقداری کوتاه آمدند؛ از روزهایی که مردان اقتصادی دولت رشد سه درصدی و حتی بالاتر از آن را برای سال93 و به تبع آن ادامه این روند رشد مثبت برای سال94 را پیش‌بینی می‌کردند. البته از اواخر سال قبل مواضع مقداری تغییر کرد. اسفند ماه سال گذشته بود که محمدباقر نوبخت رشد اقتصادی سال94 را حدود 2درصد برآورد کرد؛ عددی که امروز هم با گذشت بیش از هفت ماه از سال94 همچنان آن را مبنای پیش‌بینی‌های خود قرار می‌دهد. دیگر در گفته‌های چهره‌های اقتصادی دولت از رییس کل بانک مرکزی گرفته تا وزیر اقتصاد و حتی رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خبری از رشد اقتصادی 3درصدی و حتی 5 درصدی نیست. گویا در اعلام اعداد و ارقام اقتصادی کمی محتاط‌تر شدند.
محمدباقر نوبخت روز گذشته طی اظهاراتی رشد اقتصادی 6ماهه نخست سال جاری را معادل یک درصد اعلام کرد و از پیش‌بینی‌هایی گفت که برمبنای آن رشد اقتصادی 6ماهه دوم سال به حدود دو درصد خواهد رسید. اما روز گذشته مرکز آمار هم همزمان گزارشی از همین شاخص منتشر کرد؛ رشد اقتصادی یک درصدی در نیمه نخست امسال. در گزارشی که مرکز آمار منتشر کرد نرخ رشد بخش کشاورزی 5.7درصد، بخش خدمات 0.9درصد و بخش صنعت و معدن منفی 1.1درصد اعلام شد. این یعنی رکود همچنان در بخش صنعت ادامه‌دار است. البته گزارشی که مرکز آمار از رشد اقتصادی نیمه نخست امسال منتشر کرده حاکی از رشد بدون نفت است و این احتمال وجود دارد با اضافه شدن حساب‌های فصلی این بخش نرخ رشد اقتصادی اعلام شده با تغییراتی همراه شود.
اینها در حالی است که صندوق بین‌المللی پول در برآوردهای خود از اقتصاد ایران در سال94، پیش بینی کرده بود که با وجود تلاش‌های صورت گرفته توسط تیم اقتصادی دولت جدید، ایران نتواند تا پایان سال94 تغییر خاصی در روند اقتصادی خود اعمال کند و این اقتصاد هنوز هم با چالش‌های ساختاری شدیدی مواجه باشد که درمجموع باتوجه به‌یی شرایط نرخ رشد اقتصادی در سال جاری همچنان منفی باقی بماند.
پیش از این مشاور اقتصادی رییس‌جمهور در سال92 اعلام کرده بود اگر رشد اقتصادی سال93 در حالت بدبینانه، 1درصد شود در این صورت سال94 باید 8.7درصد رشد حاصل شود تا از نظر تولید ناخالص داخلی به سطح سال 90 برسیم؛ اگر هم این رشد در حالت خوش‌بینانه 3درصد شود، در سال94 باید 6.4درصد رشد اقتصادی داشته باشیم تا به سطح تولید سال90 برسیم که البته تا به اینجا که 6ماه از سال سپری شده، این مطلوب حاصل نشده است. در همین راستا محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت نیز طی سخنانی اعلام کرد از ابتدای سال94 تا به امروز حدود 20هزار و 445میلیارد تومان بودجه عمرانی به کشور تزریق شده و مقرر شده است تا پایان سال، 35هزار میلیارد تومان دیگر نیز به بخش عمرانی تزریق شود. به گفته وی در جلسه رونمایی از بسته خروج از رکود با 9700میلیارد تومان بودجه عمرانی، یک‌درصد رشد اقتصادی حاصل می‌شود که براساس همین گفته باید رشد 6ماهه نخست سال به 3درصد می‌رسید که تا امروز یک‌درصد آن محقق شده است؛ همچنین براساس پیش‌بینی‌های نوبخت، رشد اقتصادی 6ماهه دوم سال باید به حدود 2درصد برسد.
بخش خدمات در صدر توجه قرار گیرد
حمیدرضا برادران شرکا در گفت‌وگو با «تعادل» با اشاره به نرخ رشد 1درصدی 6 ماهه نخست سال گفت: رشد حاصل شده با توجه به درصدهای بخش کشاورزی، صنعت و معدن و خدمات نشان‌دهنده دو موضوع است؛ یکی تولید ضعیف و دیگری سهم نفت از بودجه، اما از آنجایی که در آمار اعلام شده سهم نفت درنظر گرفته نشده است، می‌توان این نرخ پایین را به دلیل راکد بودن صنایع دانست؛ اما آنچه اهمیت دارد، وضعیت سرمایه‌گذاری‌ها در کشور است. البته به دلیل توافق هسته‌ای، رفت و آمدهای تیم‌های اقتصادی کشورهای به ویژه اروپایی به کشور بیشتر شد اما باز هم باید دید تا چه میزان سرمایه‌گذاری مشترک خارجی در اقتصاد کشور تاثیرگذار خواهد بود. همچنین با توجه به نرخ سود بانکی بالا و شرایط رکودی حال حاضر، باید به بخش‌هایی برای کشاورزی توجه بیشتری شود.
برادران شرکا دلیل اصلی رشد پایین اقتصادی را حتی با وجود سهم رشد بالای صنایعی مانند خودرو و پتروشیمی در اقتصاد، کاهش قیمت محصولات بازار جهانی دانست و اضافه کرد: از آنجایی که قیمت محصولات صنعتی در بازارهای جهانی و میزان تقاضا در کشور در کاهش پیدا کرده است، نه تنها در 6ماهه نخست سال رشد بالایی را شاهد نبودیم بلکه تا پایان سال نیز توقع رشد اقتصادی بالا از اقتصاد ایران انتظار نمی‌رود. البته از طرفی ممکن است کاهش رشد اقتصادی جنبه موقتی داشته باشد و در سال آینده به رشد بالای اقتصادی دست پیدا کنیم اما باید به بخش خدمات نیز توجه ویژه‌یی صورت گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درخصوص سهم خدمات در میزان تولید ناخالص داخلی تاکید کرد: در کشورهای پیشرفته، سهم خدمات در تولید ناخالص داخلی حدود 70درصد است؛ اما آنچه در ایران مطرح شده حدود 6درصد است که این موضوع یکی از دلایل مهم نرسیدن رشد اقتصادی به سهم واقعی خود است.
وی در پایان درخصوص تزریق بودجه عمرانی برای رسیدن به رشد اقتصادی بالا گفت: دلیل نرسیدن به رشد مطلوب، تنها نشانه وجود رکود در کشور نیست، به این دلیل که رکود در معنای اقتصادی به دو فصل متوالی رشد منفی تلقی می‌شود، اما درحا حاضر رشد اقتصادی مثبت شده ولی به دلیل سرمایه‌گذاری اندکی که طی چند سا اخیر در کشور صورت گرفته، می‌توانیم برای سال‌های آینده انتظار رشد اقتصادی بالا را داشته باشیم.
لزوم همراهی سازو کار سرمایه‌گذاری با تولید
داوود سوری نیز درخصوص ارزیابی رشد اقتصادی اعلام شده یک‌درصد برای 6ماهه نخست سال به «تعادل» گفت: این نرخ برخلاف رشد اقتصادی پیش‌بینی شده از سوی نهادهای دولتی است که تا حدود 2 تا 3درصد پیش‌بینی شده بود؛ درمجموع این نرخ رشد اقتصادی برای 6ماهه نخست اغلب به دلیل رشد بخش کشاورزی بود که البته این میزان تا پایان سال نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
رشد منفی بخش صنعت نیز، عملکرد خرد بنگاه‌هایی است که زیان‌ده هستند. البته صنایعی که امسال نسبت به سال‌های گذشته پیشرفت کرده بود نیز به دو علت سیاست‌های دولت و مشکلات پنهان این صنایع، نتوانستند حداکثر توان خود را نشان دهند. مجموع آنکه مشکلات این صنایع زیر چتر تورم نتوانست رشد بالایی را از خود بروز دهد.
عضو هیات علمی موسسه عالی بانکداری با اشاره به صحبت‌های سخنگوی دولت درباره تزریق بودجه عمرانی اضافه کرد: با فرض اینکه با تزریق هر 9700میلیارد تومان بودجه عمرانی، 1درصد رشد اقتصادی حاصل می‌شود؛ بنابراین حدود 20هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی که تا به امروز تزریق شده است باید رشد اقتصادی 3درصدی را شاهد بودیم اما از آنجایی که به این علت که هر تومانی که به اقتصاد وارد می‌شود صرف تولید نمی‌شود، بنابراین نمی‌توان انتظار داشت به رشد اقتصادی بالا برسیم. درمجموع آنکه برای رسیدن به رشد اقتصادی مطلوب باید سازو کارهای سرمایه‌گذاری با تولید همراه شود تا انتظارات تمام سازمان‌های داخلی و بین‌المللی از رشد اقتصادی ایران حاصل شود.
