گروه جهان
جان کری، وزیر خارجه امریکا، در سفری ۴روزه به کشورهای آسیای میانه به قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان و ترکمنستان رفت و در شهر سمرقند بیانیه مشارکت و همکاری‌های منطقه‌یی را امضا کرد که بخش‌های مختلفی از همکاری‌های دو و چند جانبه سیاسی و اقتصادی گرفته تا مسائل امنیتی و منطقه‌یی را در برمی‌گیرد.
به گزارش خبرگزاری آلمان، همکاری‌های اقتصادی، بازگشت طالبان به مرزهای کشورهای آسیای میانه و افغانستان و تهدیدهای منطقه‌یی داعش مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوی وزیر خارجه امریکا با سران این کشورها بوده است.
گفته شده، وزیران خارجه امریکا، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در بیانیه مشترکی که در پایان نشست در سمرقند منتشر شد، اعلام کردند امریکا و کشورهای آسیای مرکزی بر سر گسترش همکاری‌های اقتصادی خود و هماهنگ‌کردن تلاش‌هایشان در زمینه منع گسترش تسلیحات هسته‌یی توافق کرده‌اند. به موجب این بیانیه، طرف‌ها موافقت کردند همکاری سودمند متقابل را در زمینه‌های تجارت منطقه‌یی، انرژی، حمل‌ونقل و مخابرات همچنین ترانزیت گسترش دهند.
در این بیانیه آمده است گسترش همکاری در این زمینه‌ها به‌ویژه با هدف بهبود فضای کسب‌وکار برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، ترویج کارآفرینی محلی و افزایش تماس‌های بازرگانی بین امریکا و کشورهای منطقه صورت می‌گیرد. وزیران امور خارجه امریکا و پنج کشور آسیای مرکزی همچنین توافق کردند در تلاش‌های بین‌المللی و منطقه‌یی در زمینه منع گسترش تسلیحات هسته‌یی مشارکت کنند.
براساس بیانیه‌یی که وزارت امور خارجه امریکا در پایان نشست سمرقند منتشر کرد، واشنگتن وعده داد برنامه‌یی چند ساله را برای کشورهای آسیای مرکزی آغاز کند. هدف از این برنامه بهبود رقابت بین اقتصادهای این کشورها اعلام شده است. به این منظور، امریکا قصد دارد این کشورها را به فناوری‌های جدید مجهز کند و به نیروی انسانی آنها آموزش لازم را برای تولید محصولاتی در سطح بین‌المللی و برقراری تماس‌های پایدار با مشتریان و تامین‌کنندگان بالقوه فراهم کند. براساس این بیانیه، از سال2002 میلادی، 30میلیون دلار به این امر اختصاص داده شده است.
دلایل سفر فشرده وزیر خارجه امریکا
به‌نظر می‌رسد شرایط نه چندان مناسب اقتصادی جمهوری‌های آسیای میانه این فرصت را برای امریکا ایجاد کرده تا با ارائه بسته مالی و کمک‌های مختلف، حضور سیاسی و اقتصادی خود را تقویت کند. اما گذشته از همکاری‌های اقتصادی، برخی کارشناسان سفر جان کری به آسیای میانه را با حوادث اخیر افغانستان و بازگشت طالبان به برخی از نقاط مرزی آسیای میانه مرتبط می‌دانند.
باراک اوباما، رییس‌جمهورامریکا، پیشتر اعلام کرد که ۵۵۰۰نظامی امریکایی پس از سال۲۰۱۶ نیز در افغانستان باقی خواهد ماند. حاجی سید داود، کارشناس امور سیاسی افغانستان، این سفر جان کری را تلاشی برای توجیه ناکامی سیاست‌های امریکا در سوریه و عراق می‌داند. وی در این باره می‌گوید: «باراک اوباما همچنان می‌خواهد بر ادامه حضور امریکا در افغانستان تاکید کرده و به کشورهای آسیای میانه نسبت به ادامه تلاش‌هایش در مبارزه با افراط‌گرایان اطمینان دهد.» داود می‌گوید: «یکی از عواملی که جان کری به آسیای میانه آمده و از شماری کشورها دید و بازدید می‌کند این است که به این کشورها اطمینان داده و بگوید که ما در مقابل داعش بی‌تفاوت نیستیم، ما با شما هستیم و از شما در مقابل داعش و افراطیت دفاع می‌کنیم.»
منزوی کردن روسیه؟
سفر فشرده جان کری به پنج کشور آسیای میانه در شرایطی برگزار شد که روابط مسکو و غرب به‌ویژه امریکا به علت بحران اوکراین و همکاری نظامی روسیه با سوریه در بمباران تروریست‌ها به‌شدت تیره است. به ویژه اینکه روسیه باتوجه به‌پروژه انقلاب‌های امریکایی مخملی در اوکراین و ضدروسی شدن گرجستان نگران فعالیت‌های کاخ سفید برای نفوذ بیشتر در آسیای میانه است. به همین دلیل است که بخش پنهان برنامه‌ها و اهداف کری که بلافاصله پس از پایان نشست چند جانبه سوریه در وین، می‌تواند تلاش وزارت خارجه امریکا برای زمینه‌سازی گشودن جبهه سیاسی در مقابل روسیه باشد که این منطقه را حیاط خلوت سیاسی و امنیتی خود می‌داند. واقعیت این است که قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان همگی در دایره روسیه هستند اما ترکمنستان و ازبکستان هر دو دارای ذهنیتی جدا از تسلط روسیه هستند و احتمال می‌رود امریکا بتواند آنها را کنترل کند. یک تحلیلگر در قرقیزستان که وزیر خارجه امریکا سفرش را از آنجا آغاز کرده، در این باره گفته است: «کری تلاش می‌کند تا روسیه را منزوی کند. هیچ یک از کشورهای حوزه آسیای مرکزی از مسکو حمایت نمی‌کنند.» این کارشناس مسائل آسیای مرکزی مستقر در قزاقستان گفته است: «به نظر می‌رسد واشنگتن تلاش می‌کند تا پروژه قدیمی خود را در ایجاد اتحاد منطقه‌یی پنج کشور در داخل آسیای مرکزی بزرگ‌تر عملی کند، اتحادی که فراتر از روابط با چین و روسیه است.»
