جراحی «گوش الاغی» منع قانونی و عرفی ندارد
سازمان پزشکی قانونی آمار تخلفات پزشکان را منتشر نمی‌کند
گروه جامعه سپیده پیری
«آنتونی گیدنز» جامعه‌شناس نام‌آشنای بریتانیایی معتقد است که با ورود مدرنیته هویت و شخصیت افراد تحت تاثیر تغییرات فرهنگی و اجتماعی حاصل از تجدد، طبقه اجتماعی، جنسیت، شغل، خانواده و موقعیت‌های اجتماعی نیستند بلکه بدن به عنوان یکی از سرمایه‌های اجتماعی، حامل هویت او خواهد بود چرا که بدن و صورت افراد وسیله‌یی برای آشکارسازی و پنهان‌سازی وجوه مختلف زندگی او هستند.
از سوی دیگر روابط اجتماعی و پیوستن به گروه‌های اجتماعی نیز یکی دیگر از عواملی است که نزدیک شدن افراد به معیارهای زیبایی در یک جامعه را تشدید می‌کند.
افراد برای پیوستن و عضویت در شبکه‌های اجتماعی نیازمند تایید خود از سوی سایر اعضا هستند. با این حال در دنیای سرمایه‌داری که تبلیغاتش آنچنان وسیع است که ذهن انسان را در تسخیر خود در می‌آورد آنچه بیش از پیش زیبایی را نشانه می‌رود، ملاک‌هایی است که زیبایی را می‌سازد. در جامعه کنونی ما نیز شاید هژمونی یا تسلط جامعه جهانی و رسانه‌ها یکی از منابعی باشند که این ملاک‌های زیبایی را در مردم ایجاد کرده‌اند.
البته تاثیر جهانی شدن بر معیارهای زیبایی‌شناسی مختص زمان فعلی و نوجوانان و جوانان این نسل است که به لطف اینترنت و فضای مجازی از موهبت ارتباط عمیق و سریع با دهکده جهانی برخوردارند و با یک سرچ ساده از جدیدترین مدل‌های مو، لباس و حتی جراحی‌های زیبایی مطلع می‌شوند و البته امکانات و شرایط برای محقق شدن ایده‌هایی که دریافت کرده‌اند هم بیش از گذشته فراهم است. این در حالی است که جوانان دهه 60 خورشیدی داشتن اپل مانتو و پوشیدن شلوار پلیسه را نهایت مدگرایی و همراستا شدن با جامعه جهانی می‌دانستند. نکته قابل توجه آنجاست که آنچه در سالهای نه چندان پیش به عنوان مد در میان جوانان مطرح بود محدود به تغییراتی می‌شد که فرد با تکامل روحی و تغییرات نگرشی در سالهای پختگی می‌توانست از آن دل بکند برای مثال می‌توان به تغییرات در مدل و رنگ مو، ریش اشاره کرد در حالی که امروزه تغییرات حاصل از مدگرایی جنبه بنیادی‌تری به خود گرفته است و به نوعی می‌توان گفت پشیمانی دیگر سودی ندارد. در این رابطه می‌توان به مدهای عجیب این روزها اشاره کرد. چند وقتی است که شبکه‌های اجتماعی پرشده از عکس‌های جراحی‌های عجیب و غریبی که با شنیدن عنوانشان دیگر
نمی‌توان نام جراحی زیبایی بر آن گذاشت. «گوش الاغی» و «فک سگی» مدتی است که در میان برخی جوانان باب شده است و آن‌طور که مطلع شدیم گویا بچه پولدارهای پایتخت از این قافله عقب نمانده‌اند چرا که چندین نمونه جراحی «گوش الاغی» در کشور انجام شده است. جراحی که نه با هدف رفع نقص عضو انجام می‌شود و نه با معیارهای زیبایی‌شناسی همخوانی دارد. پیش‌تر نیز خبر جراحی‌های متفاوتی همچون «چال گونه» و «کم عرض کردن چانه » را شنیده بودیم اما زیبایی نهفته در انگیزه متقاضیان شاید توجیهی بود برای پزشک که به این قبیل جراحی‌ها تن بدهد.
احساس کمبود شخصیت
اما در رابطه با جراحی‌های امروزه که افراد سعی می‌کنند خود را به شکل یکی از حیوانات نزدیک کنند چرایی این موضوع و انگیزه‌های درونی متقاضیان سوال اساسی است که برای پاسخش با پروفسور حسین باهر بنیانگذار مکتب رفتار‌شناسی گفت‌وگو کردیم که اینچنین پاسخ داد: «در قرآن آمده است: کل یعمل علی شاکلته (از کوزه همان برون تراود که در اوست.) بنابراین هر عمل برونی ناشی از عکس‌العمل درونی است.
یعنی جوانی که احساس کمبود شخصیت و فقدان جلب‌توجه می‌کند به کاری دست می‌زند که زننده ولی در عین جلب توجه دیگران است. در واقع هیچ توجیه عقلانی برای این رفتار وجود ندارد.
وی برای توضیحات تکمیلی به شعری از حضرت مولانا اشاره کرد: «ای دریده پوستین یوسفان / گر بدرد گرگت آن از خویش دان»
منع قانونی وجود ندارد
پس از واکاوی انگیزه‌های پنهان در افرادی که اقدام به جراحی‌های نامتعارف می‌کنند، لازم است تا به وجه دیگری از ماجرا بپردازیم و پای پزشکان را وسط بکشیم. علی نجفی‌توانا رییس کانون وکلا در گفت‌وگو با «تعادل» جنبه‌های قانونی جراحی‌های نامتعارف را ارزیابی کرد. از وی درباره منع قانونی آن پرسیدیم که در پاسخ گفت: «اعمال جراحی به زعمی قانونا مجاز هستند که مخالف شرع نباشند. اعمال جراحی که مغایرت شرعی نداشته و به سلامتی شخص لطمه وارد نکند، قانونی هستند.» نجفی‌توانا در رابطه با این مورد خاص (گوش الاغی) می‌گوید: «منع قانونی در این رابطه وجود ندارد. اما در صورتی‌که پزشک قانونی خلاف سلامت بودن این جراحی را احراز کند، می‌تواند در زمره جراحی‌های غیرقانونی قرار بگیرد. البته در صورتی که بیمار بعد از این جراحی یا هر جراحی دیگری دچار نقص عضو شود، می‌تواند پیگیری قانونی داشته باشد.»
فقط در شبکه‌های اجتماعی نمود دارد
دکتر حامد باطنی فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی در رابطه با جراحی‌های نامتعارف معتقد است که این نوع از جراحی‌ها بیشتر در شبکه‌های اجتماعی و گفت‌وگوهای شفاهی مطرح می‌شود و نمود بیرونی ندارد. به گفته وی این نوع از جراحی‌ها در سایر کشور‌ها انجام می‌شود اما این تصور به وجود آمده که در ایران نیز نمونه‌هایی وجود دارد. از وی درباره تجربه زیستی‌اش پرسیدیم که در پاسخ گفت: «تاکنون شخصی به من مراجعه نکرده که تقاضای چنین جراحی داشته باشد. سایر همکارانم در انجمن جراحان پلاستیک نیز تاکنون درباره چنین تجربه‌یی صحبت نکرده‌اند.»
دکتر باطنی ضمن اشاره به فضای فرهنگی و اجتماعی متفاوتی که باعث می‌شود افراد تقاضاهای مختلفی برای جراحی داشته باشند، افزود: عموما با چند نوع متقاضی جراحی مواجه هستیم، به این معنا که یا افراد متقاضی جراحی‌های متعارف با شرایط غیر متعارف هستند که در این موارد می‌توان به تغییر سایز برخی از اعضای بدن اشاره کرد که در این موارد اغلب با توصیه‌های پزشک متقاضی منصرف می‌شود. اما برخی افراد که متقاضی جراحی‌های نامتعارف هستند زمانی که با مخالفت پزشک مواجه می‌شوند در شرایط غیر استاندارد و تحت نظر پزشکی که در این رابطه تخصص لازم را ندارد اقدام به جراحی می‌کنند که عموما نیز با مشکلاتی مواجه می‌شوند. از آنجایی که دکتر باطنی منکر انجام جراحی «گوش الاغی» در کشور بود، آمار برخی خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری در رابطه با نمونه‌های ایرانی این جراحی را با ایشان در میان گذاشتیم که در پاسخ گفت: «بنده و سایر همکارانم با چنین متقاضیانی مواجه نشده‌ایم اما این به معنای عدم انجام جراحی «گوش الاغی»
در کشور نیست. بلکه احتمال آنکه به صورت زیرزمینی و توسط پزشک غیر متخصص انجام شده باشد، وجود دارد.»
وی توصیه کرد تا متقاضیان انواع جراحی قبل از اقدام به عمل از مشاوره پزشکان معتمد بهره‌مند شوند. به همین منظور فهرست اسامی پزشکانی که به لحاظ قانونی مجاز به جراحی هستند در سایت انجمن جراحان گذاشته شده است و متقاضیان از این طریق می‌توانند درباره افراد متخصص این حوزه اطلاعات موثق کسب کنند.
تبلیغات مهم‌ترین عامل گرایش به جراحی
از وی درباره انگیزه افراد متقاضی جراحی‌های زیبایی پرسیدیم. «عموما بیماران به خاطر اشتباهات ذهنی و تبلیغات اغواکننده در مدیاها و شبکه‌های اجتماعی برای جراحی‌های نامتعارف اقدام می‌کنند. اما در حالت کلی باید به این موضوع اشاره کنم که فرهنگ و تمایلات فکری افراد به سمت یکسانی پیش می‌رود. انجمن بین‌المللی جراحان زیبایی هر سال تعداد عمل‌های زیبایی انجام شده در کل دنیا را شمارش می‌کنند. اما نشان می‌دهد این اقدام مورد اقبال بین‌المللی است و به‌طور یکسانی رو به رشد است. به اعتقاد وی گرایش به جراحی‌های زیبایی فارغ از سطح تحصیلات، طبقه اقتصادی و اجتماعی متاثر از توجه ویژه به شرایط بدنی افراد است.»
در مسند قضاوت نیستیم
این فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی درباره تعریف و شاخص‌های تمیز جراحی‌های زیبایی متعارف از نامتعارف گفت: هیچ پزشک متعهدی اجازه ندارد در مسند قضاوت بنشیند و در این رابطه باید محتاط بود. عموما افرادی برای جراحی از هر نوعی مراجعه می‌کنند که نه تنها از شرایط بدنی خود راضی نیستند بلکه از آن رنج می‌برند. در شرایطی که پزشک با تقاضاهای بیمار مواجه می‌شود باید نهایت تلاش خود را برای راهنمایی و آگاه‌سازی بیمار انجام دهد اما تصمیم‌گیرنده نهایی خود بیمار است و در صورتی که تقاضایش منافاتی با معیارهای علمی نداشته باشد، پزشک می‌تواند درخواست بیمار را محقق کند. وی در پایان سخنانش به نکته جالبی اشاره کرد: «جراحی پلاستیک فقط محدود به امور زیبایی نیست و نباید پزشکان این حوزه را تنها با تخصص زیبایی شناخت بلکه بسیار از افرادی که نقایص مادرزادی دارند، در جنگ آسیب دیده‌اند یا به دلیل بروز برخی حوادث غیر مترقبه دچار آسیب‌های جدی شده‌اند برای مثال می‌توان به کودکان شین‌آباد که در حادثه آتش‌سوزی مدرسه آسیب دیدند، اشاره کرد که از خدمات پزشکان جراحی پلاستیک استفاده می‌کنند تا کیفیت زندگیشان بهبود یابد و احساس رضایت بیشتری را تجربه
کنند و این بزرگ‌ترین و شیرین‌ترین بخش کار جراحان پلاستیک و زیبایی است.»
به بهانه حساسیت‌زدایی از جامعه
برای اطلاع از آمار موثق خطاهای پزشکی در زمینه جراحی زیبایی که به واسطه آن بیمار متضرر شده است با روابط‌عمومی سازمان پزشک قانونی تماس گرفتیم اما با پاسخ عجیب آنان مواجه شدیم «از امسال ارائه هر گونه آمار در رابطه با خطای پزشکان ممنوع بوده و این آمار از روی سایت سازمان پزشک قانونی هم حذف شده است.» آنان دلیل این اقدام را حساسیت‌زدایی جامعه از امور درمانی و پزشکی دانستند. در حالی که هر سازمان یا نهاد موظف به ارائه آمار دقیق و صحیح از عملکرد مجموعه خود است و این اقدام سازمان پزشک قانونی، نه تنها بار دیگر جامعه پزشکی را از سایر حوزه‌های فعال در کشور متمایز می‌کند بلکه نبود آمار موثق و قابل اعتماد سبب بروز شایعات گسترده و انتشار آمار غیر واقعی خواهد شد.
اما مطابق آمار منتشر شده در 6 ماهه اول سال 1392 تعداد 2701 مورد شکایت به سازمان پزشکی قانونی رسیده است که از این میان 169 مورد جراحی ناموفق توسط جراحان پلاستیک و 173 مورد توسط پزشکان غیرمتخصص انجام شده است. نکته قابل توجه اختلاف کم میزان خطای پزشکی میان این دو گروه است. در حالی که انتظار می‌رفت پزشکان متخصص از نرخ پایین‌تر خطای پزشکی در مقایسه با سایر همکاران غیر متخصص خود برخوردار باشند.
