گروه تعاون|هادی آذری|
زنان نیمی از جمعیت فعال هر کشوری را تشکیل می‌دهند. این نیمه جمعیتی نه تنها موضوع و هدف هر نوع توسعه‌یی هستند، بلکه اهرم موثری در پیشبرد اهداف توسعه اقتصادی و اجتماعی هستند. در کشور ما بخش عمده نیروی کار بالقوه زنان خارج از حوزه اقتصاد قرار گرفته‌اند. درحال حاضر به‌دلیل نیاز کشور به نیروهای کارآمد و لایق، سازماندهی و هدایت بانوان علاقه‌مند و فعال در مسیر درست و واقعی آن بسیار حائزاهمیت است که تعاونی‌ها به‌واسطه ماهیت برابری‌طلب خود می‌توانند نقش ارزنده‌یی در این زمینه ایفا کنند. درواقع، تعاونی‌ها می‌توانند ابزار مناسبی برای مشارکت اجتماعی بانوان باشند آن هم در شرایطی که در سال‌های اخیر زنان جامعه توانستند شکاف بین زنان و مردان را در زمینه آموزش و تحصیلات از بین ببرند اما همچنان بین کارآفرینی و اشتغال این دو گروه فاصله زیادی وجود دارد.
درواقع تعاونی‌ها زمینه‌یی را فراهم می‌کنند تا باوجود دسترسی کمتر زنان به منابع مالی، در قالب شرکت‌های تعاونی بتوانند در عرصه اقتصاد حضور فعال داشته باشند. مساله مشارکت اقتصادی و اشتغال زنان زمانی اهمیتش دوچندان می‌شود که بدانیم زنان بیشتر از مردان درآمد خود را صرف فرزندان می‌کنند که این موضوع می‌تواند پایه‌های توسعه کشور را مستحکم‌تر کند. به‌علاوه نباید فراموش کرد برای تحقق توسعه پایدار اجتماعی و اقتصاد مقاومتی، نمی‌توان نسبت به ظرفیت و توانمندی نیمی از جامعه انسانی بی‌توجه بود. از این گذشته، مشارکت اقتصادی زنان می‌تواند با ارتقای جایگاه اجتماعی و فرهنگی زنان، زمینه را برای ازمیان رفتن نابرابری‌های جنسیتی در جامعه فراهم کند.
به‌تازگی گزارشی با عنوان «پیشبرد برابری جنسیتی به شیوه تعاونی» ازسوی اتحاد بین‌المللی تعاون (ICA) و سازمان جهانی کار (ILO) منتشر شده که به بررسی نقش تعاونی‌ها در افزایش برابری جنسیتی از طریق مشارکت دادن زنان در فعالیت‌های اقتصادی پرداخته است. این پ‍ژوهش که به‌صورت یک نظرسنجی آنلاین صورت گرفت و دیدگاه‌هایی از سراسر جهان را در برمی‌گیرد، مصاحبه با صاحب‌نظران این حوزه را نیز در برداشت. در کل 581نفر در این نظرسنجی شرکت کردند که از این تعداد، 64درصد انگلیسی‌زبان، 23درصد اسپانیایی‌زبان و 12درصد فرانسوی‌زبان بودند. حدود 75درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی عنوان کرده بودند که از نظر آنها، تعاونی‌ها طی 20سال گذشته به افزایش مشارکت زنان کمک کرده‌اند.
تعاونی‌ها و تسهیل دسترسی زنان به بازارها
در اروپا و امریکای‌شمالی، یافته‌ها از پیشرفت‌هایی در بحث برابری جنسیتی علی‌الخصوص در بخش مالی و تعاونی‌ها اجتماعی خبر می‌دهد. در آفریقا، امریکای‌لاتین و هند، تعاونی‌ها افزایش مشارکت زنان در بخش کشاورزی را به‌دنبال داشته‌اند. در دیگر بخش‌های آسیا که زنان بیشتر در تعاونی‌های مصرف، اعتبار و تولیدی فعالیت دارند، یافته‌ها حاکی از آن است که تلاش برای افزایش مشارکت زنان به‌نظر در تمام سطوح در جریان است. مصاحبه‌شوندگان در پاسخ به این سوال که تعاونی‌ها چگونه جایگاه زنان را ارتقا داده‌اند، به مواردی چون اشتغال، شرایط بهبودیافته کار و مزایای اجتماعی اشاره کردند. مصاحبه‌شوندگان بر این نکته تاکید داشتند که تعاونی‌ها از طریق تسهیل دسترسی زنان به منابع مالی و بازارها، گام‌های موثری در زمینه ایجاد فرصت‌های شغلی برای زنان برداشته‌اند. به گفته مصاحبه‌شوندگان، تعاونی‌ها علاوه بر این، زمینه دسترسی زنان به خدمات بازاریابی و حقوقی همچنین بستر خوداشتغالی را برای آنان فراهم آورده است. به لطف تعاونی‌ها، زنان قدرت چانه‌زنی جمعی بیشتری یافته‌اند. این گزارش بر این مساله تاکید می‌کند که تعاونی‌ها به‌صورت غیرمستقیم نیز بر اشتغال زنان
تاثیرگذار بوده‌اند. در حوزه‌هایی مانند امنیت غذایی، مالی، خانه‌داری، بهداشت، مراقبت از کودکان و افراد کهنسال، تعاونی‌ها خدماتی مقرون‌به‌صرفه را به زنان ارائه می‌دهند که به زنان اجازه می‌دهد همزمان با تامین نیازهای خود و خانواده‌شان، به کار نیز بپردازند.
نقش کم‌رنگ زنان در تصمیم‌گیری
فعالیت‌های تعاونی‌ها در زمینه آگاهی‌بخشی که مسائلی چون کار کودکان، ازدواج زودهنگام، ایدز، خشونت جنسیتی را هدف قرار می‌دهد، به‌نظر بر ارتقای جایگاه زنان در جامعه تاثیرگذار است. بسیاری از مصاحبه‌شوندگان عنوان کردند که اعضای تعاونی از آموزش‌ها، مهارت‌ها و تجاربی بهره‌مند می‌شوند که در غیر این صورت از آن محروم می‌شدند. 80درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی بر این باور بودند که تعاونی‌ها نسبت به کسب‌وکارهای خصوصی در پیشبرد برابری جنسیتی، عملکرد بهتری داشته‌اند. حدود 75درصد عنوان کردند که از میان تعاونی‌هایی که از آنها شناخت داشتند، درحالی که بیش از نیمی از اعضا را زنان تشکیل می‌دادند، زنان کمتر از 50درصد از اعضای هیات‌مدیره را تشکیل می‌دادند. این یافته‌ها حاکی از آن است که هرچند زنان مشارکت بالایی در تعاونی‌ها دارند اما نسبت به مردان، کمتر در تصمیم‌گیری‌ها دخالت دارند. طبق نظر شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی، 60درصد تعاونی‌هایی که این افراد با آنها آشنایی داشتند، مباحث برابری، تنوع تدابیر و راهکارها موردتوجه بوده‌اند.
با این حال، حدود 50درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی عنوان کردند که هیچ‌گاه شاهد برگزاری جلسات آموزشی مرتبط با توانمندسازی زنان و برابری جنسیتی در این تعاونی‌ها نبوده‌اند.
شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی و مصاحبه‌شوندگان همچنین بیان داشتند که می‌توان در بحث برابری جنسیتی اقدامات بیشتری انجام داد. مشارکت‌کنندگان در این نظرسنجی به فرصت‌هایی در حوزه‌هایی ازجمله مشارکت دادن زنان در رهبری، اجرای راهبردهای برابری جنسیتی، تعاون و همیاری و تعاونی‌ها و نقش دولت اشاره کرده‌اند. مصاحبه‌شوندگان پیشنهاد کردند که تعاونی‌ها طرح‌هایی را در زمینه برابری عمل و کمیته‌های برابری جنسیتی را در دستور کار خود قرار داده‌اند. از دیگر اقدامات در زمینه ایجاد برابری، می‌توان به ترویج و گسترش فضاها و رخدادهایی است که بر نقش زنان در تعاونی‌ها و اهمیت مشارکت آنها در این بخش تاکید شود.
